بورس انرژی و آینده پیمانکاران برق

گروه تأسیسات : سه سال پیش بورس انرژی با هدف تعیین قیمت مصرف حامل های انرژی در داخل کشور تأسیس شد . با توجه به جایگاهی که ایران ازنظر انرژی در منطقه و جهان دارد ، جای خالی چنین بورسی از سال ها پیش احساس میشد . تاکنون کشور های بدون برخورداری از ذخایر انرژی جهان در تعیین قیمت این محصولات اساسی بیشترین نقش را داشته اند . بورس انرژی با مشارکت 20 درصد فعالان صنعت برق و نفت ، 60 درصد نهاد های مالی و 20 درصد عرضه عمومی با سرمایه 200 میلیارد ریالی پذیره نویسی شد . سؤال اینجاست که بعد از سه سال از افتتاح این بورس ، تا چه حد بخش برق بورس انرژی توانسته است گره گشای مشکلات پیمانکاران برق باشد؛ پیمانکارانی که طلب بالایشان از وزارت نیرو آنها را با مشکلات زیادی مواجه کرده است . بورس انرژی هنوز نقش پررنگی ندارد یکی از کارشناسان بورس انرژی در رابطه با دادوستد برق در بورس انرژی به پیام ساختمان گفت : پیمانکاران برق طرف وزارت نیرو دو دسته هستند؛ یکی تولیدکنندگان برق که بیشترین سهم را در بورس دارند و به تازگی خرده فروش های برق نیز به جمع آنها اضافه شده و گروه دیگر مصرف کنندگان بزرگ هستند . اکبر خوشخو ، در مورد گروه دوم یعنی مصرف کنندگان برق و به ویژه مصرف کنندگان بزرگ اظهار داشت : الآن حجم کوچکی از برق تولیدی ( شاید حتی کمتر از 5 درصد کل برق تولیدی) در بورس انرژی معامله میشود به همین دلیل نمیتوان گفت بورس در قیمت گذاری نقش پررنگی دارد و بیشتر همان بازار های روزانه قیمت را تعیین میکند . این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اخبار جدید مبنی بر ورود خرده فروش ها به بازار برق افزود : خرده فروش های برق نیز در حجم کوچکی وارد بورس شدند ، مثلا یکی از فعالان تاکنون تنها یک مگاوات برق معامله کرده است . البته در آینده اگر مصرف کنندگان بزرگ ( که همین گروه از بدهکاران بزرگ به وزارت نیرو هستند ) وارد این بازار شوند و با خود نقدینگی وارد کنند شاید این پول بتواند برای شرکت های توزیع و برق منطقه ای گره گشا باشد و مطالبات پیمانکاران را پرداخت کنند اما مکانیزم بورس در حال حاضر عملا بر پیمانکاران طرف قرارداد شرکت های برق تأثیری ندارد . خوشخو در مورد مکانیزم فروش برق در بورس گفت : تاکنون شرکت های توزیع برق که تعداد شان 39 شرکت در کشور است ، خریدار و نیروگاه های خصوصی نیز فروشنده بوده و عملا هیچ پیمانکار یا شرکت دیگری در بورس برق نبوده است و شرکت های خرده فروش نیز سهم قابل توجهی نداشته اند . وی ادامه داد : فروشندگان بزرگ نیز توانسته اند قسمتی از نقدینگی را از راه بورس برق جذب کنند اما نسبت به مطالباتی که دارند ، بسیار اندک بوده است . در سال اول معاملات برق سالانه حدود 10 میلیارد تومان بود که تا اواسط سال قبل به ماهانه 45 میلیارد تومان رسید و در حال حاضر نیز این رقم تغییر چندانی نداشته است . این رقم برای بازاری که 10 تا 15 نیروگاه فروشنده دارد عدد ناچیزی است و تنها سهم ناچیزی از مخارج روزانه و جاری آنها را پوشش میدهد . این کارشناس بورس انرژی با اشاره به اینکه دریافت پول در بورس انرژی تضمین شده است ، گفت : قبل از معامله دارایی خریدار چک شده و این مبلغ از حساب منجمد میشود و بعد از معامله این پول انتقال مییابد اما ازآنجاکه برای بورس انرژی ظرفیت محدودی وجود دارد که توسط مدیریت شبکه و بورس بر اساس میزان پولی که وجود دارد ، تعیین میشود ، به گونه ای برنامه ریزی میشود که همه نیروگاه ها بتوانند به نسبت این پول را جذب کنند . بنابراین برای هرکدام از نیروگاه ها بر اساس ظرفیت اسمی، میزانی مشخص میشود که بیش از آن نمیشود معامله کرد . خوشخو در مورد آینده بورس انرژی نیز گفت : این بورس از روی مدل های پیشرفته ای همچون بورس Nord Pool الگوبرداری شده و برای تأسیس آن مطالعات اولیه خوبی صورت گرفته است . همچنین این قابلیت وجود دارد که ابزار های زیادی روی آن طراحی شود و بسیاری از خدماتی که الآن در شبکه انجام میشود میتواند در سیستم آزادی مانند بورس انجام گیرد . ضمن اینکه مصرف کنندگان میتوانند مستقیما برق مورد نیاز را از بورس بخرند یا حتی بازرگانان برق نیز میتوانند با سرمایه گذاری در بخش های مختلف در این بازار مشارکت کنند . یا اینکه برخی واحد ها طرح های توسعه ای و افزایش ظرفیت دارند که از این طریق ظرفیت های موردنیاز خود را به صورت گواهی ظرفیت اینجا پیش خرید کنند و با منابعی که جذب میکنند طرح ها را تکمیل مینمایند . وی ادامه داد : فرصت های سرمایه گذاری و ابزار های مالی متعدد از ظرفیت های این بورس است اما لازمه آن این است که هماهنگیهای لازم بین مدیریت شبکه و وزارت نیرو انجام شود که زیرساخت ها نیز فراهم شود . این کارشناس در پاسخ به سؤالی در مورد امکان تعیین قیمت برق برای مشترکان عمومی گفت : این یک سناریوی بسیار خوشبینانه است که بورس برق بتواند برای مصرف کنندگان عمومی و خانگی قیمت تعیین کند زیرا زیرساخت های متعددی را میطلبد . مگر از طریق شرکت های خرده فروش که در کنار مدیریت شبکه حضور داشته باشند و شرکت های دولتی که سرویس لازم برای انتقال و توزیع را انجام دهند . به این ترتیب مانند رقیبی برای مدیریت شبکه عمل کند ، حتی در مناطقی این کار انجام گرفته و خرده فروشی برق منطقه ای را تأمین کرده است . شاید این کار برای 2 تا 3 سال آینده امکان پذیر باشد اما اینکه به صورت عمومی، برق از مجرای بورس تأمین و قیمت گذاری شود به نظر بسیار خوشبینانه است . هزار مگاوات سهم روزانه بورس برق یکی دیگر از کارشناسان بورس برق با اشاره به اینکه بین دادوستد روزانه برق که معمول خریداران برق بوده و دادوستد در بورس تفاوت زیادی وجود ندارد ، اظهار داشت : پیمانکاران و تولیدکنندگان برق که تاکنون طرف قرارداد وزارت نیرو بوده اند میتوانند به بورس وارد شوند . در اینجا مبحث قیمت هم اثرگذار است؛ مثلا همانگونه که بورس این مزیت را دارد که در عرض 3 روز پول خود را نقد میگیرند اما قیمت ها نسبت به آن بازار 10 تا 20 درصد پایین تر است . وهاب حیدری افزود : روزانه 50 تا 60 هزار مگاوات مصرف برق کشور است که شاید هزار مگاوات آن در بورس دادوستد شود . البته روال قیمت گذاری هم بر اساس منطق بورس است یعنی عرضه و تقاضا قیمت را تعیین میکند و مبنای خرید نیز در حال حاضر روزانه است . وی در مورد استقبال نیروگاه ها خصوصی از بورس انرژی گفت : با توجه به اینکه تنها 15 نیروگاه وارد بورس شده و سقف معاملات در نظر گرفته شده نزدیک 45 تا 50 میلیارد تومان و به صورت ثابت است ، این دو عامل یعنی؛ سقف معاملات و پایین بودن قیمت ها نسبت به بازار های روزانه باعث شده که استقبال بالایی از بورس انرژی صورت نگیرد اما آنهایی که مایل هستند در هر شرایطی تأمین نقدینگی کنند آمده اند و دارند کار میکنند . حیدری با اشاره به اینکه نیروگاه های کوچک معمولا در تحویل برق خود دچار مشکل میشوند و این نیروگاه های بزرگ هستند که تولید بالایی داشته و حجم زیادی نقدینگی از وزارت نیرو طلبکارند ، در خصوص بورس برق خاطرنشان کرد : نمیتوانیم بگوییم رشدی نداشته ایم اما این رشد به گونه ای نبوده است که سهمی از بازار برق را به خود اختصاص دهد.