ایمنی در سیستم برق ساختمان

با توجه به اینکه یکی از موارد اساسی در ساختمان ها ، شبکه برق است؛ چگونگی طراحی و اجرا و همچنین کیفیت اجزای به کار گرفته شده در شبکه بسیار حائز اهمیت است . جامعه بشری با سرعتی دور از انتظار در حال دگرگونی، تحول ، بازسازی و نوسازی است و پذیرش این تحولات شرط اصلی حضور در جهان کنونی به شمار میآید . از این رو اثرات جانبی تحولات و تغییرات سریع را نیز باید پذیرفت . یکی از این تحولات ، گسترش ساخت وساز های بلند و به تبع آن مسائل ایمنی مربوط به آنهاست . بیتوجهی به مسئله ایمنی میتواند به آتش سوزیهای مهیب و مشکلات اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی ناشی از آن منجر شود . با توجه به رویداد هایی که در کشور های درحال توسعه شکل میگیرند میتوان نتیجه گرفت که در برخی از این کشور ها تا حادثه ای اتفاق نیفتد و تا جان انسان بیگناهی تهدید نشود و سرمایه های کلان نابود نشوند ، به رعایت اصول ایمنی توجهی نمیشود . حال با توجه به اینکه در کشور خود نیز شاهد بسیاری از حوادث ساختمانی بوده ایم ، زمان آن رسیده که به مسئله ایمنی در ساخت وساز ها در جامعه توجه جدیتری شود و ایمنی فقط در کلاه و کفش و دستکش خلاصه نشود . ایمنی یکی از ارکان اصلی در حفظ جان و سلامت انسان ها ، نیروی کار و سرمایه های ملی و فردی است . رعایت ایمنی در ساخت وساز ها اکنون در مسیری قرار گرفته که به تدریج جایگاه خود را پیدا کند و سازمان های اصلی و فرعی ایمنی در ارگان ها و سازمان آتش نشانی میتواند نقش مؤثری در کاهش تلفات انسانی و حوادث احتمالی داشته باشند . البته ضوابط و قوانین مطلوب به تنهایی نمیتواند سازمان ها و ارگان ها را در رسیدن به اهداف خود کمک کند ، بلکه مشارکت و همکاری آحاد ملت لازم است تا برنامه های ایمنی با شکست مواجه نشوند . آنچه در دنیای امروز حائز اهمیت است و بودجه هنگفتی از طرف دولت ها ، شرکت ها و سازمان های گوناگون در سطح جهانی به ویژه کشور های پیشرفته برای این منظور صرف میشود ، دستیابی به بالاترین سطح استاندارد ایمنی در مقابل انرژیهای گوناگون بخصوص انرژی الکتریکی است . به طور مثال کد های جهانی NFPA ، NEC ، IEC ، DIN ، BS و بسیاری دیگر از استاندارد ها ، بخش عمده ای از توصیه های خود را به ایمنی در مقابل انرژی الکتریکی اختصاص داده اند تا بدین وسیله حوادث ناشی از برق به حداقل ممکن برسد . در این رابطه تنها کمیسیون بین المللی برق ده ها نشریه مختلف در مورد ایمنی برق منتشر میکند که این امر گویای اهمیت قضیه است . از طرف دیگر از بعد معنوی و اخلاقی، زندگی انسان ها و حفظ سلامتی آنها از اهم مسائل میباشد ، لذا وظیفه سنگینی بر دوش دست اندرکاران و مسئولین طراحی ( اجرا و نظارت بر اجرای طراحی) استاندارد های ایمنی میباشد ، اما این پرسش همواره پیش میآید که در حال حاضر وضعیت استاندارد های ایمنی ازنظر رعایت آن در سطح جامعه چگونه است . در حال حاضر قوانین روشن و مشخصی برای رعایت استاندارد های بین المللی ایمنی برق ، جهت بخش اعظمی از جامعه یعنی منازل مسکونی و کارخانه ها وجود ندارد . البته در اینجا باید بخش عمده ای از مجتمع های آپارتمانی و کارخانه ها را که توسط مهندسین مشاور بر اساس کد های بین المللی طراحی شده است از این بخش مستثنی دانست . راهکار ها اقداماتی که باید جهت دستیابی به روش عملی و اجرایی پوشش استاندارد های ایمنی در ابنیه در نظر گرفته شوند عبارتند از : 1 . استفاده از پریز های با اتصال زمین در کلیه ساختمان ها اعم از مسکونی، تجاری و اداری اجباری گردد . کنترل این مورد پس از اجرا به سهولت و بدون صرف هزینه زیادی، قابل پیگیری است . 2 . قوانین و مقررات لازم در مورد رعایت ایمنی الکتریکی و آتش سوزی و ارائه نقشه تأسیسات الکتریکی برای کلیه ساختمان ها ( مانند نقشه های معماری و سازه ) با امضای مجاز مهندسین برق و کنترل آن توسط افراد و سازمان های ذیصلاح در مرحله صدور پروانه ، در طول اجرا و در هنگام صدور گواهی پایان کار وضع شود . لازم به توضیح است که در اغلب کشور های پیشرفته جهان ، مفهوم پایان کار فقط کنترل عدول از میزان زیربنای مجاز و غیره نیست ، بلکه ارگان های مسئول قبل از بررسی نکات ایمنی در ساختمان ها ، اجازه سکونت ( نه فقط گواهی پایان کار ) را صادر نمینمایند . توصیه میشود در ایران نیز بدین صورت عمل شود . رعایت این موضوع به هیچ وجه غیرممکن نیست . 3 . شرکت های برق منطقه ای و سازمان های ذی ربط ایمنی، مسئول آزمایش سیستم اتصال زمین کلیه ساختمان ها و ابنیه قبل از وصل انشعابات برق گردند و تا قبل از دستیابی به شرایط مطلوب از اتصال انشعاب خودداری نمایند . 4 . تولید پریز ها ، دوشاخه ها و سایر تجهیزات الکتریکی و حتی واردات آنها به شدت تحت کنترل ارگان های مسئول قرار گیرد و جریمه های سنگین در صورت مشاهده نمونه های غیراستاندارد از هر کارخانه ای در نظر گرفته شود . 5 . تولید تابلو های توزیع برق نیز به شدت تحت کنترل ارگان های مسئول قرار گیرد و در صورت مشاهده تخلف ، اقدامات قانونی جهت متوقف نمودن تولید کارخانه صورت گیرد . 6 . لزوم نصب کلید های حفاظت در مقابل نشت جریان ، توسط ارگان های مسئول بررسی شده و استفاده از آنها به ویژه در آپارتمان ها ، منازل مسکونی، مهدکودک ها و کارخانه ها اجباری گردد . ذکر این نکته نیز ضروری است که در صورت نصب این کلید ها در تابلو های توزیع ، عملا اجرای صحیح برق رسانی و اتصال زمین آن ساختمان و ابنیه کنترل شده و در این شرایط نیازی به کنترل از طرف شرکت های برق منطقه ای احساس نمیشود . 7 . کمیته ای متشکل از کارشناسان ارگان های مسئول ایمنی ( نظیر آتش نشانی) ، مهندسان و استادان دانشگاه ها تشکیل شود و مقررات واحدی تدوین نماید که رعایت آن از طرف کلیه سازمان ها مانند آتش نشانی، شهرداریها ، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان برنامه و بودجه ، مهندسان مشاور ، شرکت های برق منطقه ای و غیره اجباری و الزامی باشد . به عبارت دیگر مسئولین صدور گواهی پایان کار ملزم به بررسی مطابقت تأسیسات اجراشده با مقررات فوق الذکر و صدور گواهی در صورت رعایت مقررات باشند . طبیعی است که کمیته تشکیل شده میتواند با استفاده از کد های بین المللی مانند 364 - IEC و با توجه به شرایط جوی و آب و هوایی مناطق مختلف ایران و نوع عملکرد ابنیه و ساختمان نسبت به تدوین مقررات عمل نماید . 8 . نسبت به تعویض پریز های معمولی با پریز های دارای اتصال زمین در ساختمان های موجود و سیم کشی برای اتصال به زمین اقدام شود . این عمل به دلیل هزینه پایین آن قابل اجرا و پیگیری است . 9 . کلید اتوماتیک کنترل نشت جریان منظور شود . البته این عمل به دلیل حساسیت کلید و وجود نشتیهای قابل توجه در ساختمان ها ، مشکلات بسیار دارد؛ چرا که سیم کشیها اغلب فرسوده هستند و مطابق با اصول استاندارد نیستند . لذا در صورت نصب کلید ، جریان برق مرتبا قطع میشود . به هرحال میتوان نصب کلید را حداقل در ساختمان های عمومی و کارخانه ها اجباری نمود؛ حتی اگر به قیمت تعویض کلیه سیم کشیها تمام شود . باید به استاندارد ها و موارد ایمنی به ویژه ایمنی برق اهمیت بیشتری داد و آن را کاملا جدی گرفت . این عمل به مفهوم ارزش قائل شدن عملی و نه کلامی برای وجود انسان و زندگی و سرنوشت اوست . طبیعی است که با رواج استاندارد های ایمنی برق در سطح عمومی جامعه ، فرهنگ استفاده صحیح از ابزار الکتریکی نیز افزایش مییابد . چنین حرکتی علاوه بر حفظ زندگی انسان ها ، از نظر اقتصادی نیز به نفع بودجه عمومی کشور خواهد بود ، زیرا از مصرف انرژی اضافی ناشی از نشت جریان و تلفات آن جلوگیری به عمل میآید . به علاوه آتش سوزی ساختمان ها و وسایل الکتریکی که عمدتا از ضعف سیستم حفاظتی برق ناشی میشود به حداقل رسیده و در نتیجه هزینه های اضافی کمتری به خانواده ها و همین طور کشور تحمیل میشود . ضروری است که این امر توسط مسئولین ایمنی و ارگان های مرتبط با استاندارد ها جدی گرفته شود و پیگیری گردد . متأسفانه آمار حریق ها و حوادث گویای این مطلب است که درصد بالایی از حریق ها و حوادث ، ناشی از سیستم برق غیر استاندارد است . لذا دستیابی به استاندارد های ایمنی مناسب در سطح جامعه اجتناب ناپذیر می باشد.