کمربند سبز فرصتی برای مهار شهرها

ایده کمربند سبز محدوه شهر تهران اوایل دهه 50 شمسی مطرح شد و با توجه به سیاست های شهری آن زمان طرحی به نام «کمان سبز تهران» تهیه شدکه متأسفانه با مخالفت مسئولیان وقت مواجه و متوقف شد . پس از عدم اجرای طرح کمان سبز تهران در سال 1353 ، سال ها بعد و پس از انقلاب اسلامی، طرح دیگری توسط هیئت دولت شهید رجایی در سال 1358به تصویب رسید . طرح مذکور به منظور توقف توسعه نامتوازن اراضی پایتخت ارائه شده و اجرای آن نیز به مدیریت شهری محول شده بود . با این حال اجرای کمربند سبز حفاظتی مطابق با برنامه پنجم توسعه ، در بسیاری از شهر ها در حال اجراست .به گزارش پیام ساختمان ، کمربند های سبز ، فضا های سبز عریضی هستند که برای مهار رشد بیرویه شهر ها و هدایت آنها در جهت دلخواه ، برقراری پیوند میان هسته اصلی شهر و شهرک های اقماری از یک سو و جدا کردن فضای اصلی شهر از فضای حومه به کار میروند . کمربند سبز در منابع مختلف به صورت نوار سبزی از درختان و درخچه ها تعریف شده است که به دور شهر ها کشیده شده و دارای کارکرد چند جانبه ای از قبیل حفاظت شهر ها در برابر آلودگی، تلطیف هوا ، غربال گرد و غبار ، تحدید حدود شهر ، خاصیت تفرجگاهی، ضربه گیر اراضی درونی شهر ها ، مقابله با پدیده حرارت جزیره ای، افزایش محصولات زراعی و بادشکن است . همچنین این بخش عملا کاربرد بسیار موثری در جلوگیری از گسترش بیرویه و تحدید حدود شهر دارد .امکان سنجی ایجاد کمربند سبز در اراضی تهرانبررسی اراضی در کل حریم پایتخت نشان دهنده این است که حدود 82درصد از اراضی به زمین های باز و سبز و همچنین کشاورزی اختصاص دارد .فضا های باز و عمومی به دلیل ایجاد امکان حضور شهروندان در تمامی اوقات ، نسبت به فضا های بسته عمومی که محدودیت های خاصی به لحاظ زمانی و کمی تعدد بهره وران دارد از اهمیت ویژه و مطلوبیت بیشتری برخوردار است . فضا های عمومی در این بخش از کاربریهای اراضی بایر فرسایش یافته ، بوته زار ، شنزار ، شوره زار ، مانداب ، ماندابی با پوشش گیاهی، بستر و حاشیه رودخانه ، رخنمون های سنگی، انواع مراتع ، جنگل ، دشت تنک ، پارک و تفرجگاه و فضای سبز شهری حاصل شده است .حمایت قانونیدر دو بند از دو ماده برنامه پنجم پنج ساله توسعه در رابطه با حریم پایتخت صحبت و از آن حمایت شده است : بند ج ماده 147 : وزارت جهاد کشاورزی ( سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری کشور ) موظف است ظرف مدت یکسال اول برنامه بدون رعایت تشریفات مناقصه ، مدیریت ، احداث ، نگهداری، توسعه و بهره برداری پارک های جنگلی و مراتع قابل درختکاری، نهالستان های متروکه و اراضی واقع در کاربریهای سبز و کمربند سبز شهر ها را در محدوه و حریم شهر ها با حفظ مالکیت دولت و کاربری طبق طرح مورد توافق به منظور توسعه فضای سبز و استفاده بهینه واگذار کند کلیه بخش ها موظفند اراضی تحت تملک خود را با حفظ مالکیت به منظور بهره برداری فضای سبز و استفاده از پهنه در اختیار شهرداری قرار دهند .مزایای اجرای کمربند سبز پایتختبرای اجرای کمربند سبز پایتخت میتوان مزایا و فواید بسیاری شمار کرد نظیر : جلوگیری از گسترش بیرویه شهر تهران؛ تقویت و حفظ محیط زیست به منظور جلوگیری از تخریب طبیعت؛ ایجاد هاله تنفسگاهی و تلطیف هوا؛ ایجاد فضا های مفرح به منظور گذران اوقات فراغت شهروندان تهران؛ جلوگیری از تجاوز به اراضی واقع در حریم؛ تقویت عرصه های طبیعی با چشم انداز های مطلوب و جذاب در حریم؛ تحکیم اکو سیستم و بهبود شرایط زیست محیطی در حریم؛ افزایش صیانت و حفاظت از اراضی واقع در حریم با ایجاد کمربند فضای سبز به جای حفاظت فیزیکی؛ حمایت از مراکز جمعیتی و سکونتگاه های مجاز واقع در حریم .تجارب جهانی کمربند سبزلندن : در سال های جنگ دوم جهانی رشد و توسعه حمل و نقل در شهر لندن باعث گسترش شهر فراسوی محدوه شهری آن شد ، پاسخ حکومت لندن مبنی بر تعیین و تعریف کمربندی سبز به عرض 30 کیلومتر پیرامون شهر بود . نتیجه این سیاست تغییر کاربری بسیار اندک زمین های روستایی به محدوه شهری گردید . همچنین در تحدید توسعه بیرویه و پراکنده شهری نیز بسیار موثر واقع شد . جلوگیری از ادغام شهر و شهرک ها در شهر لندن از سایر نتایج اجرای طرح کمربند سبز محسوب میشود .پاریس : کمربند سبز پاریس در فاصله 10 تا 30 کیلومتری این شهر قرار دارد و مساحت آن حدود 266 هزار هکتار است . این محدوه با در بر گرفتن فضا های سبز و جنگلی، حلقه ای نسبتا پیوسته را به دور ناحیه شهری قرار داده که در کنترل و هدایت توسعه شهر بسیار موثر است .اونتاریو : کمربند سبز اونتاریو متشکل است از 728 هزار هکتار زمین در پیرامون شهر تورنتو طراحی و اجرا شده است . این طرح شامل اراضی حفاظت شده است و به عنوان ذخیرگاه زیست محیطی جهان ثبت گردیده است . همچنین این طرح از نابودی و متفرق شدن اراضی کشاورزی، زیستگاه های طبیعی و حیات وحش جلوگیری می کند.