خیابان مکانی برای مبادله اندیشه

پرسه زنی یا پیاده روی در محلات عادت تهرانیها نیست و طراحی شهر و معماری آن نیز مناسبتی با این نوع تفریح ندارد. تهرانیها ترجیح میدهند در پاساژ های بزرگ و با مقاصدی به جز حظ بصری از شهر و معماری و هویتی که در برخی بناها موج میزند، به گشت وگذار بپردازند.این لذتی است که نه تنها اهالی اصفهان و شیراز و شهرهای قدیمی ایران بلکه بسیاری از ساکنان فرنگستان نیز درک کرده اند به گونه ای که فرانسویهای واژه ای منحصربه فرد برای آن وضع کرده اند. فلانور (Flâneur) به گفته والتر بنیامین عنصری از شهر است که ریشه در مدرنیسم دارد؛ مفهومی که با ایجاد فضاهای شهری جدید و مفهوم خیابان پدید آمد و از نشانه های تصویر شهر است. فلانور نوعی بیان آزاد و کنش متقابل با فضاست ، ازاین رو با مفاهیم قدیمیتر «ولگردی» و واژگان دیگر تفاوت دارد. خیابان در اینجا به مکانی برای مبادله حرکت و اندیشه تبدیل میشود نه صرفاً راهی برای حرکت فیزیکی؛ البته عناصر نمادین و نشانه شناسی و زبان شناختی در تمایز میان مفاهیم پرسه زن و ولگرد نقش دارند. گاه در بافتی که کسی با منزلت اجتماعی مشخصی پرسه زن شمرده میشود کسی با منزلت اجتماعی پایین تر ولگرد به شمار میآید و همان شخصیت اولی در مقابل کسان دیگری به طرق دیگر در ساختارهای دیگر ولگرد شمرده میشوند. به این ترتیب کالبد فضایی و همچنین نشانه شناسی و حضور نمادین کنشگران در تصور شخص و تمایز او از «مزاحم» و «ولگرد» نقش زیادی دارند. ریک بل، مدیر بخش نیویورک موسسه معماری آمریکا از عنوان «رواداری معماری» (Architectural Tolerance) نه به عنوان یک دکترین بلکه به عنوان فراخوانی برای چشم اندازی متنوع و روادار از شهر نام میبرد. ایجاد فضاهای پرسه زنی پیاده و نگاه به کافه ها و ویترین مغازه ها، پرسه در کتاب فروشیها و البته تعامل و کنش متقابل شهروندان که به معماری مردم مدار نیازمند است. بل میگوید: «چنین معماریای تعامل انسان ها را تسهیل خواهد کرد و قابلیت و قدرتی به شهروند برای حضور خواهد بخشید.»وی ادامه میدهد: «اگر شما معماری باشید که بخواهد چنین فضایی را طراحی کنید بیشک به دنبال چیزی خواهید گشت که درهایش به سوی اجتماع باز باشد و درعین حال شاخصه هائی از فضای خصوصی و تعمق را بازنمایی کند.