چالش های فاضلاب تهران

سال هاست که از اجرای نخستین طرح فاضلاب شهری تهران میگذرد و این کلانشهر نیاز به اجرای طرحی بزرگ تر و جامع تری دارد تا در 50 سال آینده بتواند در عین ممانعت از ورود فاضلاب شهری به محیط زیست که عوارض متعددی برای شهر و شهروندان دارد ، آب ، این مایه حیات را به مسیر های مصرف مجدد و طبیعت بازگرداند . از میان یک میلیارد مترمکعب آبی که سالانه در شهر تهران مصرف میشود ، به دلیل فقدان زیرساخت های مناسب شهری جهت هدایت فاضلاب بیشتر آن به چاه های حفرشده زیر ساختمان های شهر هدایت میشود که این موضوع زنگ خطری است برای کلان شهر تهران چراکه میتواند انواع آلودگیهای میکروبی و بیماریهایی چون وبا ، اسهال و شبه وبا را به همراه داشته باشد .پوشش فاضلاب کشوربه گفته امیررضا احمدی مطلق ، کارشناس ارشد عمران و مدیر طرح جامع فاضلاب تهران زیرساخت های شهری در ایران نسبت به کشور های پیشرفته بسیار عقب افتاده است و متوسط پوشش فاضلاب در شهر های مختلف ایران به 35 درصد نمیرسد که این وضعیت در روستا ها وضعیت به مراتب بدتر است . البته اجرای فاضلاب در کلانشهر های ایران مشکلات زیادی دارد چراکه در شهری چون تهران دسترسی به منابع آب و انتقال آن به شهر و بازگرداندن آن از نقاط مصرف به مراکز تصفیه فاضلاب امری بسیار پرهزینه است اما با توجه به سه وجه بهداشتی، محیط زیستی و استفاده مجدد فاضلاب این طرح در رده طرح های ملی قرار میگیرد .علی اکبر عظیمی، یکی از صاحب نظران حوزه آب و فاضلاب و استاد پیشین دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران میگوید :« این طرح باید به شکل بومی و ایرانی شده انجام گیرد و به دلیل حساسیت آن باید به گونه ای ساخته شود که برای تهیه یک قطعه محتاج کمک خارجی نشویم» .عظیمی همچنین با اشاره به قدمت این طرح ها در کشور های پیشرفته متذکر میشود : « با جداسازی آب خاکستری یعنی مجموعه فاضلاب تولیدشده و بدون ورود توالت شامل فاضلاب حمام و روشویی و ظرف شویی… و آب سیاه تولیدشده در توالت شامل بخش عمده ای از مواد شیمیایی و مواد آلی همچون فسفر ، پتاسیم و نیترات که کمتر از یک درصد فاضلاب خانگی را شامل میشود در جهت بازگشت مجدد آب میتوان طراحیهایی را انجام داد» . وی ادامه میدهد : «آب خاکستری در این صورت با پیش تصفیه بسیار ساده میتواند جایگزین آب آشامیدنی شود .»این روش ها ، آخرین تکنولوژی و دستاورد بخش فاضلاب در دنیاست که البته این امر در جا های کوچک ممکن است . ما میتوانیم در احداث شهرک های جدید به این مسئله توجه کنیم و سامانه فاضلاب منازل ، طوری طراحی شود که فاضلاب در مبدأ برحسب کمیت و کیفیت مواد داخل آن از هم جدا شود .چالش های فاضلاب تهراندکتر عظیمی در زمینه چالش های فاضلاب تهران میگوید : « اجرای فاضلاب باید با شرایط فرهنگی مردم هماهنگی داشته باشد زیرا طرح هایی که با مردم سروکار دارد و در سطح شهر اجرا میشوند ( همچون ترافیک ، آب رسانی و فاضلاب و . . . ) مواردی است که مردم روی آنها حساسیت خاصی دارند و هر مشکلی در این زمینه ها باعث نارضایتی مردم میشود .» وی با اشاره به طولانی شدن این طرح اعلام میکند که باید بدبینیها را از بین ببریم .میرباقر اسماعیلی کشتلی؛ کارشناس ارشد آب و فاضلاب و معاون مهندسی و توسعه شرکت فاضلاب تهران نیز اظهار میکند : در شهر تهران سفره آب زیرزمینی به طور متوسط در عمق 50 متری زمین قرار دارد ، بنابراین فاضلاب پس از ورود به زمین فاصله زیادی را تا سفره های آب زیرزمینی دارد ، ازاین رو کسی به فکر انشعاب فاضلاب در بیشتر مناطق تهران نیست ، غافل از اینکه اگر ما به همین روال پیش برویم ، کیفیت آب زیرزمینی تهران به شدت افت میکند .وی ادامه میدهد : اگر طراحی ما به گونه ای باشد که آب رفته شده به زمین بازنگردد کمیت آب زیرزمینی از بین خواهد رفت چراکه بین 20 تا 30 مترمکعب در ثانیه در شهر تهران از چاه ها تأمین میشود اما با اجرای شبکه فاضلاب ، تمام فاضلاب ها از حوزه آبریز شهر تهران خارج شده و به چند نقطه متمرکز برای تصفیه وارد میشود . در این صورت آب ورودی به منابع زیرزمینی قطع و خروجی به دشت های اطراف تهران هدایت میشود که در آینده همین باعث کاهش کیفیت همین سفره ها میشود .ایجاد سیستم های غیرمتمرکز برای مقابله با حوادث غیرمترقبه از دیگر چالش هایی است که به گفته عظیمی سیستم فاضلاب با آن دست درگریبان است . چراکه در صورت هدایت فاضلاب به یک نقطه با بروز یک زلزله ، بخش اعظم شهر در فاضلاب غرق خواهد شد . البته عوارض فاضلاب با سیل و آب گرفتگی متفاوت است .امیررضا احمدی مطلق نیز در این زمینه میگوید : وقتی ما از آب زیرزمینی برداشت میکنیم و دوباره همان آب آلوده را از راه زمین دفع میکنیم این امر باعث آلودگی روزافزون آن میشود و درواقع این افزایش نیترات آبخوان ناشی از این امر است . اگر ما بتوانیم سیستم فاضلابی داشته باشیم که هم از ورود آب آلوده به سفره های زیرزمینی جلوگیری کند و هم آب موردنیاز برای حفظ این سفره ها تأمین شود ، بهترین وضعیت ممکن خواهد بود.