خانه تکانی در سبک های معماری

عارف اسماعیل نیادر دوران معاصر و به خصوص بعد از دوران رکود اخیر ساخت وساز در ایران،معماری و سبک های آن احتیاج به خانه تکانی دارد. خانه تکانی به معنی نفی کل سبک های معماری قبل از دوران رکود نیست بلکه به معنی ارائه سبک های جدیدتر و قابل مقایسه با نوآوریهایی است که در سطح جهان صورت میگیرد. معماری جدیدی که الآن در جهان در حال متولد شدن است به نوعی معماری آینده هم محسوب میگردد. حتی بر روی نام این نوع معماری هم اتفاق نظر نیست؛ به طوریکه تعدادی آن را «معماری دست آزاد یا Free-Hand Architecture» ، «معماری مجسمه ای یا Sculptural Architecture، » و«معماری امواج یا Wavy Architecture » و ... مینامند. در نوع پیشرفته تر این نوع معماری طریق محاسبات اسکلت آن هم فرق میکند چون دیگر ستون ها حذف شده و پوسته خارجی خود نقش باربر را بازی میکند. نوع اسکلت و ساخت آن هم متفاوت است تقریباً مثل معماری که فرانک اوُ گِهری(-Frank O. Gehry )،زاها حدید (Zaha Hadid ) و دیگران به کار میبرند.معماری پوسته ای و هویتیدر بحثی که این روزها مطرح است در یک سو مسئله جهانیشدن و در سوی دیگر مسئله هویتی دیده میشود. یعنی با اینکه نباید از نظر تکنولوژی از جهان عقب ماند درعین حال نیز نباید فقط دنباله روی و کپی کردن را رویه خویش قرار داد و باید هویت معماری خویش را هم حفظ نمود. راه حلی که میشود ارائه کرد این است که در دادن ایده های نو بتوان در عرصه جهانی رقابت نمود.در مورد رابطه معماری معاصر پوسته ای و معماری هویتی باید گفت که این نوع معماری ازنظر اسکلتی به نوعی جزو معماریهای بومی ما هم محسوب میگردد. نمونه اش اسکلت پروژۀ زاها حدید برای باکو است که اسکلت آن تقریباً مانند ادامه اسکلت یک آلاچیق ترکمنی است. جالب توجه است که اسکلت پوسته ای که در معماری نوین به کار میرود برایمان بسیار آشناست و تقریباً ادامه اسکلتی است که در آلاچیق ها و یورت های ایلات شاهسون و ترکمن ایران به کار گرفته میشود و درست مثل آنها در معماری مدرن پوسته ای از درون و بیرون بر روی این اسکلت کشیده میشود.در اینجا سعی میشود با معرفی ابعاد دیگری از این موج جدید ، توان و گستردگی این حرکت نوین معماری را نشان داد. نمونه آن کار جین گنگ – Jeanne Gang درشیکاکو (هتل مارک شندل کارلسون) است که دارای اسکلتی به صورت خیلی ساده است که پیچیدگی دیگر معمارهای این سبک را ندارد ولی دارای نتیجه ای است بسیار زیبا و موج رودخانه و دریاچه را برایمان بازگویی میکند. در اینجا خانم جین گنگ باز رجوعی هویت گرایانه به اسکلت قایق های سرخپوستی بومیان امریکا دارد. با اینکه کارهای جدیدتر جین گنگ بر روی ساختمان های بلند را باید ادامه این کار دانست ولی این هتل از بیرون زیبایی خاصی دارد . در کارهای جدیدتر جین گنگ سعی شده که تمام برآمدگیهای موجی تا کناره هایش به پنجره تبدیل شود تا این صفحات افقی جلوی دید از پنجره به طرف شهر و پایین را نگیرد. (تنها اشکال این طرح زیبا) در طرح های جدید جین گنگ که برای ساختمان های بلند داده است ، باز رجوع به طرح اسکلت قایق سرخپوستی به نوعی تکرار میگردد و رجوع به امواج آب شکل دهنده اصلی طرح است. جین گنگ با اینکه در طرحی که در سال 2014 برای برج160 Folsom داده، به وضوح تأثیر چرخشی اثر آسمانخراشی که کالاتراوا برای شیکاگو داده است، دیده میشود اما در اثر سال 2015 خود برای آسمانخراش Wanda Vista Tower دوباره به حرکت موجی آب بر میگردد. آسمانخراش حلزونی سانتیاگو کالاتراواSantiago Calatrava- در شیکاگو که در طراحی بلندمرتبه سازی در جهان تأثیرگذار شده است، ساخت آن بعد از بحران مالی 2007 به تأخیر افتاده بود و الآن ساخت آن دوباره از سر گرفته شده و قرار است که به بلندترین آسمانخراش امریکا تبدیل گردد و از همین الآن به نماد شهری در شیکاگو تبدیل شده است. امید است که بلندمرتبه سازی در تهران هم بتواند به وسیله طرح هایی با جرات و نوآور، نمادهای شهری نوینی ارائه دهد. جین گنگ در ساختمان 14 طبقه خود دوباره به ساخت اولیه قایق برمیگردد چون باز موضوع کنار آب و دریا است . در این طرح میامی با اضافه نمودن صفحاتی عمودی بر صفحات افقی طرح های اولیه خود به دو نوع موج عمود بر هم دست مییابد. در ضمن اینجا صفحات افقی نقش محافظ از آفتاب گرم میامی را هم به عهده دارند. این نوع بالکن های صفحه ای محافظت از آفتاب تابستان برای آب وهوای ایران بسیار مناسب است ولی چون در ساخت وساز ایران جزو متراژ فروش محسوب نمیگردند لذا کمتر سودآور تشخیص داده شده و از طرف سازنده ها حذف میگردند. در دوران خروج از رکود ساخت وساز در ایران، امید است که خریدارها و سازنده ها تغییر سلیقه داده و موجب پیدایش معماری تحولیافته تری در آینده گردند.