معماری به مثابه جاذبه گردشگری

کاربرد خصیصه موزه معماری برای شهر را پیش تر در مورد شهرهای اروپایی قدیمی دارای مرکز شهری مربوط به دوران رنسانس و یا پیش از آن در قرون وسطی به کار میبردند، شهرهایی مانند بارسلونا، وین، بوداپست، پراگ و لایپزیک ، اما موزه بودن تهران از قیاسی دیگر است. البته شهر فقط در این ستون های بعضاً زیبا و نماها و فضاسازیهای خلاصه نمیشود و گردشگری شهری هم برای این مقصود انسان ها مهم هستند؛ انسان هایی که دگرگونی و پریشان اندیشی در مدیریت شهری آنها را از محلات قدیمی با هویت دور کرده و به بالا و بالاتر کشانده است؛ به گونه ای که انسان و فضا و معماری با یکدیگر همخوانی ندارند و شما در میدان حسن آباد، انسان حسن آبادی را نمییابید و برای بهارستان و توپخانه هم چنین شده است. گرایش های معماری تهران بعد از تجربه ها و شکست ها و پس از سرخوردگی از هر آنچه انسان ایرانی داشت گرایش های معماری شهر تهران را میتوان در چندین گروه جای داد. گرایش هایی که از دو رویکرد احیای معماری ایرانی و رویکرد دوم پیروی از مدرنیسم غربی مایه میگیرند. البته به این دو گرایش میتوان سبک بازاری و نامعماری پیرو دلالان ساخت وساز را هم افزود که واجد هیچ زیباییشناسی نیستند. گرایش نخست احیای عین معماری سنتی است، گرایش سنت گرایان که بسیاری از ملزومات و بایسته های زندگی نوین را نادیده میگیرد و اوج زیباییشناسی را در گذشته میجوید؛ گرایش دوم تفنن و خوشه چینی از سبک های معماری غربی است که نمونه ای از آن را در ستون ها و تاق های رومی تهران میتوان جست. این گرایش نیز معماری را به عنوان پدیده ای منفصل از زمان و مکان و جامعه میپیماید. البته در این میان گرایش سوم یعنی تداوم مباحث معماری مدرن متعالی رخ مینماید که برخی از آنها مانند پل طبیعت در تهران هماهنگی کاملی با شهر تهران پیدا کردند و اقلیم و فرهنگ و معماری را در کنار هم قرار دادند. گرایشی که ریشه در کارهای بزرگان موج اول معماری ایران همچون حسین امانت و دیبا و سیحون دارد، گرایش پنجم است؛ گرایشی که سعی در آشتی دادن و هماهنگی معماری ایرانی با معماری مدرن دارد. ساختمان جدید کتابخانه ملی ایران نمونه ای موفق از اینگونه معماری است. در این میان گرایش هایی نیز وجود دارد که سعی درآوردن نمونه ای کاملاً مدرن و حتی پست مدرن معماری دارند و مباحث تکنولوژیک، نئومدرن و کامپیوتری را دنبال میکنند. تهران موزه معماری استبخشی از ظرفیت گردشگری تهران ویژه همین خصلت ناهمگن شهر است که امکان وضع ترکیبی به نام «تهران گردی» را ممکن کرده است. شهری که خیابان های لاله زار و میدان توپخانه تجربه حضور پیاده در فضای شهری را عینیت بخشیده و طرح های مدرن برای تپه های عباس آباد محصور در اتوبان های مدرس، چمران، همت و حکیم را به مانند کلانشهرهای گسترده آمریکا محقق کرده است. شهری که باپیاده روی از جنوب قاجاری به خیابان های جمهوری ناشی از پر شدن خندق ها در دوران پهلوی اول میرسیم تا برج آزادی نماد ورود ایران به عصر پیشرفت و برج میلاد و شهری که اینک شهرهای حاشیه ای اطراف را در اختیار خود قرار داده است. از جنوب خیابان ولیعصر در میدان راه آهن تا شمال آن در میدان تجریش را اگر قدم بزنید گویی تاریخ 200 ساله ایران را یک بار مرور کرده اید. در منیریه، امیریه و بازار، سبک معماری تهران با آجر و تزئینات اواخر قاجار و سقف های شیروانی دیده میشود. تهران ازاین رو به راستی یک موزه معماری است.