دومین بازار تاریخی تهران

*محبوبه قرمز چشمهازآنجاکه بازار به عنوان مرکز اقتصادی شهرها و جهت دهنده رویدادهای تاریخی بوده و بازاریان به دلیل در دست داشتن نبض اقتصادی شهر از بازار به عنوان اهرم فشاری جهت القای خواسته های خود به دولت عمل کرده اند و نیز با توجه به پویایی بازارها که گاهی قدمتی به درازای سکونت یک قوم در آن دارد، پیام ساختمان بازار تاریخی تجریش را به دلیل آنکه درگذر زمان نه تنها اهمیت خود را از دست نداده، بلکه ارزش بیشتری یافته است مورد واکاوی قرار داده است:بازار تجریش دومین بازار تاریخی تهران در نزدیکی میدان تجریش قرار دارد. این بازار بزرگ مکانی توریستی و زیارتی است و از ساعت هاییبابرندهای مشهور تا زعفران و سجاده تسبیح و مهر در آن وجود دارد کسانی که در این بازار قدم میزنند یا بومیهایی هستند که برای خرید روزانه به بازار آمده اند یا زائرانی هستند که بعد از زیارت امام زاده صالح بن موسی کاظم(ع) برای خرید سوغاتی سری به این بازار زده اند . البته توریست های دوربین به دستی که با لیدر آمده اند و یا سربازانی که بازار را جهت پر کردن اوقات فراقت خود انتخاب کرده اند نیز در این بازار به چشم میخورند.بازار تاریخی تجریش در ارتفاع پایین تری از سطح خیابان اصلی(خیابان شهرداری) و ارتفاع بالاتری از سطح کوچه های پایینی قرار دارد به شکلی که سطح شیب دار و یا پله جهت ورود از بازار به کوچه های فرعی آن ایجادشده است. اینجاست که صحت گفته محلیها مبنی بر داشتن بافتی چون ماسوله برای روستای تجریش در گذشته ثابت میشود. کف بازار سنگ فرش است و کل بازار در نگاه اول یک طبقه به نظر میرسد. این بازار در سال 87 بر اساس برنامه شهرداری به منظور حفظ، نگهداری و مرمت گذرگاه تاریخی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. دیوارهای راسته اصلی تا یک متر پوششی از سنگ یکدست و مابقی دیوارچینی شده است. بازار از عرض یکسانی در تمامی قسمت های آن برخوردار نیست. راسته اصلی بازار به شکل خیابانی مستقیم نیست و انحنای نرمی به چپ و راست دارد. عنوان مغازه ها در قابی از کاشی به سبک سنتی و خط نستعلیق بین آجرهایی با بندکشی سفید نگاشته شده است. یکی دیگر از هنرهایی که به زیبایی این بازار افزوده است مشبک کاریهای بالای این مغازه هاست. ابتدای بازار با سر در بازار تاریخی تجریش آغاز میشود و با 6 پله بعد از گذشتن از مغازه هایی که پیرامون بازار شکل گرفته اند وارد میدانی میشویم که آن را تیمچه مینامند تیمچه تفاوت دمای محسوسی با محیط پیرامون خود دارد. در وسط این میدان میوه فروشی قرار دارد و در اطراف مغازه ها، دعای وارث بر دور تا دور بنای دوطبقه نقش بسته است. از میان تکیه وارد راسته اصلی بازار میشویم. مغازه ها هم سطح بازار و اغلب بدون در هستند و تنها درهای کرکره ای برقی برای زمان بستن مغازه تعبیه شده است. دلیل آن را شاید بتوان در مسقف بودن بازار دانست و دیوارهای جداکننده مغازه ها تا یک متر سنگ و بالاتر از آن آجر است. فاضلاب آن سرپوشیده است و مغازه ها برعکس بازار سنتی آشتیان که به شکل مستطیل هاییدر عمق ساخته شده اند، در ابعاد و اندازه های مختلف دیده میشوند. مغازه ها گاه عمق بسیار کم دارند و گاه بسیار عمیق و شکل پاساژ مانند به خود گرفته اند.راسته اصلی ابتدا یک انحنا به سمت راست سپس به سمت چپ و دوباره به راست دارد تا به میدان تره بار برسد.گاهی مغازه ای در بازار تاریخی تجریش با خانه ها و املاک پشت آن در هم کوبیده شده و به این منوال پاساژهایی یکی بعد از دیگری در این بازار سر برآورده اند و با گذشت زمان و ارزش یافتن زمین های تجریش، برتعداد این پاساژ ها افزوده شده است. در نگاه تطبیقی با بازارهای اصیل ایرانی میتوان حکم قیصریه های بازار را به طبقه ای از پاساژ که سرتاسر طلافروشی است ، داد. قیصریه قسمتی از بازار بوده که اجناس ارزشمند و گرانبها در آن قسمت خریدوفروش میشده و معمولاً از امنیت بیشتری نیز برخوردار بوده است. مغازه های بازمانده از قدیم به شکل مربع مستطیل و حجره مانند هستند و از عمق و ارتفاع چندانی برخوردار نیستند. بومیان برای تأمین مایحتاج خود معمولاً از در اصلی بازار تاریخی تجریش که از سمت میدان تجریش باز میشود وارد این بازار میشوند. آنچه در این بازار فکر را به خود مشغول میسازد، اجناس این بازار است که معمولاً با هیچ کدام از پاساژهای اطراف تجریش که برندهای معروف و از قیمت های بسیار بالایی برخوردارند نه ازنظر اجناس و چیدمان و نه ازنظر تنوع برابری ندارد. محصولاتی که در راسته اصلی بازار تولید میشود با سایر بازارهای سنتی شهرهای دیگر به شکل باورنکردنی شباهت دارد، و هر از چندم تری به کوچه ای فرعی راه دارد که عرصه ساخت وساز پاساژها شده است.حسین حاج حسینی به عنوان کسی که خود و پدرش بازاری بوده اند در رابطه با گذشته این بازار به خبرنگار پیام ساختمان گفت: این بازار چند صدسال است که به همین شکل دایر است و تغییر خاصی در آن شکل نگرفته است. وی ادامه داد: در گذشته درها به شکل لنگه ای بود. ازآنجاکه راسته اصلی بازار مسقف نبود زمستان ها برف و باران کف بازار را میپوشاند و مردم ساکن کوچه های پشت بازار برف های پشت بام ها را درون بازار میریختند و اهل بازار برف ها را به گوشه ای پارو کرده و راه عبور و مرور را باز میکردند و در تابستان ها برای در امان ماندن از گرما، کسبه بر روی سقف راسته اصلی بازار حصیر میانداختند.حاج حسینی در مورد مسقف شدن بازار تاریخی تجریش گفت: در حدود 35 سال پیش معمارخوشنامی به نام ابوالقاسم یاسی با همکاری کسبه بازار این بازار را مسقف کردند و آخرین تغییرات توسط شهرداری صورت گرفت.