برج باغ همچنان قربانی می گیرد

سریال سبز شدن ساختمان های بلندمرتبه در زمین باغ های شهر تهران که از سال 1382 با مجوز مدیریت شهری تحت عنوان «برج باغ» آغاز و در سال گذشته تمدید شد، وارد مرحله جدیدی شده که با توجه به تبعات زیست محیطی آن، اخیراً برخی اعضای شورای شهر برنامه ریزی برای ابطال این مصوبه قدیمی را در دستور کار قرار داده اند.نتایج بررسیهای گروهی از کارشناسان محیط زیست و شهرسازی نشان میدهد: از مجموع 14 هزار هکتار مساحت اراضی سبز و باغات تهران، حدود 8 هزار هکتار باقیمانده است که سهم زمین های باغی فقط 1200 هکتار یعنی معادل کمتر از 2 درصد مساحت پایتخت برآورد میشود، ضمن اینکه با روند پرشتاب ساخت «برج باغ» در سال های اخیر، احتمال میرود همین عرصه محدود قابل حفاظت، سریع تر از گذشته تخریب و محو شود.در قالب مجوز «برج باغ» همه مالکان اراضی باغی در پایتخت میتوانند برای تغییر کاربری زمین مشجر به مسکونی یا تجاری، پروانه قانونی از شهرداری دریافت کنند. تا قبل از سال 82، ساخت وساز در زمین های باغی حداکثر تا 4 طبقه مجاز بود اما از آن سال تا قبل از رونمایی از طرح تفصیلی جدید (سال91)، تراکم ساختمانی در این زمین ها تا دو برابر افزایش پیدا کرد و کل ارتفاع مجاز برای بارگذاری مسکونی در باغات تهران به 8 طبقه رسید. در حال حاضر میزان پیشروی ساختمانی به سمت اراضی سبز به واسطه پهنه بندیهای طرح تفصیلی تهران، بازهم بیشتر شده طوری که در قالب «برج باغ»، بلندمرتبه های متوسط 12 تا 14 طبقه در باغات پراکنده شهر در حال ساخت است.هرچند مجوز «برج باغ» اجازه احداث در حداکثر 30درصد از مساحت زمین مشجر را مشروط به حفظ ترکیب سبز 70درصد مابقی عرصه، در اختیار مالک قرار میدهد اما اخیراً برخی برج سازها با تبصره ها و امضاهای طلایی مسئولان شهری، در عمل بیش از یک سوم زمین باغی تحت مالکیتشان را به برج و مشاعات موردنیاز سازه، تبدیل میکنند.این شکل ساخت و ساز در اراضی باغی، کاملاً چهره رسمی به خود گرفته و نهادهای مختلف مالک باغات بزرگ در پایتخت در فراخوان های خود برای به کارگیری برج سازها، به صراحت از درخواست ساخت بلندمرتبه مسکونی یا تجاری در باغ، نام میبرند. برخی اعضای شورای شهر تهران با بیان اینکه احداث برج باغ سه پیامد منفی شامل «تخریب عرصه های سبز محدود شهری»، «کاهش منابع تصفیه هوای آلوده پایتخت از طریق قلع وقمع درختان قدیمی باغات» و همچنین «اختلال در سیما و منظر طبیعی شهر به واسطه گرفتگی دید ارتفاعات البرز در اثر برج سازی در باغات شمال و غرب تهران» به همراه دارد، در نظر دارند این مجوز را که در مغایرت با ضوابط طرح جامع شهر تهران است، ابطال کنند.تراکم سنگین در باغاتمقایسه نقشه های هوایی سال های 1368 تاکنون از کاهش دست کم چهار هزار هکتاری مساحت اراضی سبز و باغات شهر تهران خبر میدهد. این نابودی اگرچه با واکنش پارلمان محلی و تهیه مصوبه «برج باغ» ها در سال 1382 همراه شد، اما حالا با گذشت بیش از 10 سال از تصویب و اجرای این مصوبه، نوشداروی پارلمان محلی پایتخت نه تنها به توقف روند گسترده تخریب باغات منجر نشد، بلکه خود عاملی برای ساخت وسازهای مرتفع در باغات باقیمانده شهر تهران شده است. بر اساس این گزارش مطلوبیت مکانی و محیط زیستی زمین های باغی (نزدیکی به مراکز جمعیتی و قرارگیری در مناطق مناسب آب و هوایی) دو دلیلی است که طی سال های گذشته مالکان باغات را به تغییر کاربری و ساخت وساز در آنها تشویق کرده است. مالکان باغات تا اوایل دهه 1380 بر اساس قانون حفظ و گسترش باغات و فضای سبز مصوب سال 1359 و با تکیه بر دو مصوبه 269 و 329 مجاز به ساخت وساز در باغ شخصی خود با 60 درصد سطح اشغال یعنی به اندازه سطح اشغال زمین های مسکونی و حداکثر چهار طبقه تراکم بودند. جوازی که عملاً منجر به نابودی چهار هزار هکتار از باغات شهر تهران شده بود. ازاین رو اواخر سال 1382 شورای شهر تهران در راستای حفظ باغات باقیمانده شهر مصوبه ای را به نام «برج باغ» به تصویب رساند با این فرضیه که مالکان باغات خصوصی با اجازه ای که بابت ساخت وساز محدود در قسمتی از عرصه باغ خود پیدا میکنند عمده مساحت مشجر باغ را حفظ خواهند کرد.بر اساس این مصوبه مالکان در 30 درصد مساحت باغ امکان ساخت وساز پیدا میکردند و 70 درصد باقیمانده به کاشت درختان باید اختصاص پیدا میکرد. به این معنی که تا سال 81 مالکان مجوز ساخت وساز در باغات را با چهار طبقه تراکم و 60 درصد سطح اشغال دریافت میکردند؛ اما از ابتدای سال 82 با اجرایی شدن مصوبه برج باغ مقرر شد در باغات سطح اشغال نصف شود و به 30 درصد کاهش پیدا کند و تراکم مجاز در قالب ارتفاع و طبقات معادل 240 درصد باشد به این معنی که به جای چهار طبقه در 60 درصد سطح اشغال برای ساخت وساز در باغات، 8 طبقه با 30 درصد سطح اشغال مجوز داده میشود .ضمن اینکه یک طبقه تراکم تشویقی نیز به مالکان داده میشود؛ اما اجرای این مصوبه در سه سال اخیر به دو دلیل از محتوای اولیه اش منحرف شد. نخست اینکه مصوبه برج باغ، میزان ساخت و ساز در باغات را برابر با املاک مسکونی محسوب کرد درصورتیکه املاک و زمین هایی که دارای سند باغ و اراضی بودند در زمان خرید با مبلغ کمتری قیمت گذاری میشدند و دوم آنکه اجرای طرح تفصیلی جدید شرایط ساخت وساز در باغات را کاملاً به نفع برج سازی و در مغایرت باهدف اصلی (حفظ عرصه های باغی شهر) تغییر داد. به همین دلیل بسیاری از مالکان به روش های مختلف سعی در خشک کردن درختان باغ خود کردند تا بهانه ای برای مخالفت در صدور مجوز ساخت وساز از سوی مدیریت شهری وجود نداشته باشد. این در حالی است که مطابق با ماده 6 قانون حفظ و گسترش فضاهای سبز و باغات چنانچه صاحب باغی مبادرت به خشک کردن و از بین بردن درختان کند باغ او برای اختصاص به خدمات عمومی توسط شهرداری ضبط میشود، اما تاکنون این ماده از قانون اجرایی نشده است.سهم طرح تفصیلی در تخریب باغاتطرح تفصیلی جدید که در اردیبهشت ماه سال 91 رونمایی و ابلاغ شد اراضی شهر تهران را به چهار پهنه مختلف با کاربری مسکونی، تجاری، سبز و مختلط تقسیم بندی کرد. بر اساس ضوابط طرح تفصیلی هریک از پهنه ها به چندین زیر پهنه با ضوابط خاص همچون تراکم، سطح اشغال و... تقسیم بندی میشد که بسیاری از زیر پهنه ها دارای تراکم های بالای 240 درصد (معادل 8 طبقه) و بعضاً تا 440 درصد (15 طبقه) تراکم هستند که مطابق با ضوابط مصوبه برج باغ یعنی سطح اشغال 30 درصد در عمل بناهایی با 15 طبقه تراکم و حتی در مواردی بیشتر در باغات شهر تهران احداث شدند.دو پیامد منفی «برج باغ» برای باغاتبرج هایی که به واسطه مصوبه برج باغ در مساحت باقیمانده باغات تهران سبز شدند علاوه بر آنکه زیبایی و امکان رؤیت کوه های شمال شهر تهران را مسدود کردند، موجب شدند تا 70 درصد باقیمانده اراضی به جای کاشت درختان عملاً به ساخت قسمت های مشاع ساختمان شامل پارکینگ ها، استخر و... اختصاص پیدا کند. برخی از کارشناسان شهری معتقدند کمبود زمین برای ساخت و نرمش مدیریت شهری تهران طی سال های اخیر، رونق ساخت وساز در باغات و زمین های مشجر شهر تهران را در پی داشته و باعث شده است در این زمین ها ساختمان هایی بلندمرتبه سبز شوند. محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران با تأکید بر این اثر معتقد است: مصوبه شورای شهر در خصوص ساخت و ساز در باغات، این بود که باغات 30 درصد سطح اشغال داشته و 70 درصد بقیه، فضای سبز باقی بماند، اما در عمل به دلیل جامع نبودن مصوبه و بیدقتی شهرداریها در اجرای آن، شاهد بودیم که به طبقات زیرزمین تا 80- 70 درصد هم مجوز سطح اشغال داده میشود.درحالیکه انتظار میرفت به دنبال انتقادهای مکرر مسئولان نسبت به تخریب باغات طی چند سال گذشته، مدیریت شهری تهران روند موجود را کنترل کند اما در دوره چهارم شورای شهر طرح دو فوریتی به تصویب رسید که به موجب آن شهرداری را ملزم کردند تنها بعد از کاشت درخت در حداقل مساحت 70 درصد عرصه املاکی که باغ شناخته میشوند (هر 16 مترمربع یک درخت)، پایان کار صادر کند.طراحان این اصلاحیه اگرچه مصوبه جدید را ضامن حفظ درختان باغ میدانستند اما برخی دیگر از اعضای شورا معتقدند این مصوبه هم نمیتواند ضامن حفظ درختان باغات باشد.ادامه سریال خشکاندن درختانمدتی پس از اصلاحیه مصوبه برج باغ، ارائه گزارش تصویری یکی از اعضای شورای شهر در صحن علنی مبنی بر خشکاندن درختان باغات شهر با استفاده از گازوئیل و مازوت و منفعل عمل کردن مدیران شهرداری در برخورد با این تخلفات دلیلی بر درستی اظهارات مخالفان بود. رحمت الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران در گزارشی به تخریب باغات و قلع وقمع درختان در برخی مناطق شهر تهران اشاره و عنوان کرد: سریال خشکاندن درختان شهر تهران ادامه دارد.خط ونشان معاون شهردار تهرانالبته ناصر امانی معاون برنامه ریزی شهرداری تهران در پاسخ به گزارش ارائه شده از سوی عضو شورا و منفعل عمل کردن شهرداری در این حوزه اعلام کرد: شهرداری تهران در مقابل تخریب باغات از سوی سودجویان و مالکان منفعل عمل نمیکند به گونه ای که حتی در زمان برخورد با این گونه تخلفات برای تعدادی از شهرداران حکم انفصال ازخدمت صادر کرده است.ادامه روند موجود در ماجرای قطع درختان شهر و سبز شدن برج های بلند به جای آنها این سؤال را در بین برخی کارشناسان شهری و حامیان محیط زیست به وجود آورده که آیا زمان حذف مصوبه برج باغ برای حفاظت از باقیمانده درختان شهر فرا نرسیده است؟.