کاروانسرای 1750 ساله

دیرگچین ، کاروانسرایی استوار و با شکوه است که در دل پارک ملی کویر واقع شده و در متون تاریخی به نام های دژ کردشیر، دیرالجص ، قصرالجص ، قصرگچ و قلعه دیر نیز خوانده شده و به عنوان منزلگاهی بسیار مهم در مسیر یکی از راه های باستانی قرار داشته است.کاروانسرای دیر گچین در 65 کیلومتری جنوب تهران و در جاده قدیم قم به ری واقع شده و به عنوان مادر کاروانسراهای ایران لقب گرفته است.یکی از دلایل نام نهادن کاروانسرای دیرگچین به عنوان مادر کاروانسراهای ایران وجود تمام مایحتاج مسافران در داخل کاروانسرا شامل مسجد، آسیاب، حیات خلوت، حمام و سرویس های بهداشتی است.با بررسی مصالح به کار رفته در بنا در کاوش هایی صورت گرفته باستان شناسان پی بردند که این کاروانسرا به دوره ساسانی تعلق دارد، ولی بعد ها در دوران سلجوقی و صفوی تعمیرات و تغییرات اساسی در آن صورت گرفته و در دوره قاجار قسمت هایی نیز به آن ملحق شده است.کتاب های تاریخی عمر این بنا را به هزار و 750 سال قبل و به دوران اردشیر ساسانی نسبت میدهند و آن را یکی از پررونق ترین کاروانسراهای عصر میدانند.بنای فعلی کاروانسرا از تلفیق بنای ساسانی تغییر شکل یافته در دوره سلجوقی یا بنایی که در دوره صفویه به شکل کاروانسرای چهار ایوانه بازسازی شده است و ورودی بنا رو به جنوب و پلان کاروانسرا مربع میباشد. که طول هر ضلع آن حدود 102 مترمربع است.مجموع مساحت این دژ و ملحقات آن در خارج از کاروانسرا شامل بنای مخروبه خشتی کنار کاروانسرا، کوره آجرپزی، آب انبار و قبرستان حدود 19 هکتار است.کاروانسرای دیرگچین چهار ایوانی بوده که در هر طرف 12 حجره یک طبقه وجود داشته و شترخوان ها به صورت دالان های طویل به عرض تقریبی شش متر با سقف های ضربی در پشت حجره قرار دارد.کاروانسرای دیرگچین یکم مهرماه 1382 خورشیدی با شماره 10408 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.