تجارب جهانی مسکن اجتماعی

با وقوع انقلاب صنعتی مبانی تولید دگرگون شده و همزمان با آن، دامنه مهاجرت روستاییان به شهرها به منظور اشتغال در کارخانه ها و مراکز تولیدی افزایش چشمگیری یافت .در چنین شرایطی تقاضا برای مسکن شهری رشد یافته و به دلیل ناکافی بودن عرضه مسکن مناسب جهت استقرار روستاییان مهاجر، گروهی از آنها در خانه هایی محقر و فاقد تجهیزات بهداشتی و رفاهی ساکن شدند .مجموعه عوامل ذکرشده موجب گردید از نیمه دوم قرن نوزدهم تفکر ایجاد مسکن اجتماعی در گروهی از کشورهای اروپایی مطرح شود و سپس به سایر نقاط دنیا تسری یابد. تجربه چند کشور که در این بخش گام های بزرگی برداشته اند موردبررسی قرارگرفته است.اسپانیادر اسپانیا ساخت خانه های دولتی و اجاره دادن آنها به اقشار کم درآمد در دوران حکومت ژنرال فرانکو یعنی بین سال های 1936تا 1975به امری متداول تبدیل شد. اما پس از آن و با شکل گیری دمکراسی در اسپانیا و قانونی که در سال 1978در این کشور به تصویب رسید، مدیریت و ساخت خانه های دولتی در اختیار حکومت های محلی قرار گرفت. در همین حال دولت به برخی از شرکت های ساختمانی اجازه داد که در زمین های عمومی به ساخت وساز بپردازند به شرطی که تعهد کنند درصدی از واحدهای ساخته شده را در اختیار دولت های محلی قرار دهند تا اقشار کم درآمد بتوانند با پرداخت اجاره ای ناچیز در آنها سکونت یابند.سوئدکشور سوئد طی سال های 1965تا 1974به ساخت یک میلیون خانه دست زد. خانه هایی که در این دوران توسط دولت ساخته شدند دارای طراحیهای مختلفی بودند که از خانه های خارج شهر گرفته تا مجتمع های مسکونی را در برمیگرفت.کانادادر کشور کانادا حضور جمعیت قابل توجهی از قشر کارگر در تورنتو باعث شده تا دولت با ساخت مجتمع های مسکونی با ارتفاع بلند و متوسط، امکان سکونت آنها را فراهم آورد. این مجتمع های مسکونی در محلات مربوط به طبقه کارگر و قشر متوسط ساخته شده و در اختیار قشرهای کم درآمد قرارگرفته است که مدیریت نحوه تخصیص چنین خانه هایی بر عهده شهرداریهاست. فرانسه فرانسه شاید باسابقه ترین کشور در این زمینه باشد. ایجاد شهرهای جدید و گسترش حومه شهرها نیز بخشی از طرح دولت فرانسه برای افزایش عرضه مسکن بود. دولت از اختیارات قانونی خود برای به دست آوردن زمین با بهایی ناچیز استفاده کرد. همچنین شرکت هایی که به ساخت انبوه مسکن و مجموعه های آپارتمانی با بیش از 100 واحد، روی میآوردند از برخی مزایای دولتی بهره مند شدند تا هدف تأمین مسکن عملیاتی شود. اکنون نزدیک به نیمی از بازار اجاره بها در فرانسه مربوط به خانه های ارزان قیمتی است که درنتیجه طرح های دولت ساخته شده اند.برزیل برنامه ساخت مسکن دولت برزیل از ماه مارس سال 2009و با بودجه ای 18میلیارد دلاری آغاز شد که هدف آن ساخت یک میلیون خانه بود. دومین مرحله از این برنامه در سال 2010 اعلام شد که طبق آن ساخت 2میلیون خانه دیگر نیز در دستور کار قرار گرفت. از 3میلیون خانه ای که در طرح گنجانده شده، 1.6میلیون خانه به خانواده هایی تعلق میگیرد که درآمد آنها بین صفرتا 3برابر حداقل دستمزد در برزیل است. یک میلیون خانه نیز به خانواده هایی تعلق میگیرد که درآمد آنها بین 3تا 6برابر حداقل دستمزد است و 400هزار خانه باقیمانده نیز برای خانواده هایی با درآمد 6تا 10برابر حداقل دستمزد در نظر گرفته شده است. همچنین تمامی امور دریافت وام و بازپرداخت آن برای خرید این خانه ها توسط یکی از بانک های دولتی برزیل صورت میپذیرد.چین دولت چین به خصوص در استان های مرکزی این کشور که نسبت به استان های بندری توسعه کمتری را تجربه کرده اند، طرح های گوناگونی را برای اسکان قشرهای کم درآمد به کار بسته که یکی از آنها طرح خانه های با اجاره پایین است. همچنین دولت به طورجدی ساخت خانه های انبوه را در دستور کار دارد. طرح هایی که برای حل مشکل مسکن قشرهای کم درآمد آماده شده بود از سال1998در سیاست های چین گنجانده شد اما از سال2006به طورجدی جنبه عملی به خود گرفته اند به خصوص اینکه تدارک خانه های ارزان قیمت اکنون یکی از اجزای اصلی دوازدهمین برنامه پنج ساله دولت چین به حساب میآید؛ برنامه ای که طبق آن قرار است 36میلیون خانه جدید تا سال2015ساخته شود. البته در این طرح بخش خصوصی و دولتی به طور همزمان حضور دارند و هزینه آن نیز 5 هزار میلیارد یوآن تخمین زده شده است.انگلستان در انگلستان شهرداریها و شورای محلات به طور تاریخی نقش پررنگی در اداره خانه های عمومی و اجاره آن به قشرهای کم درآمد ایفا کرده اند اما این وینستون چرچیل، نخست وزیر سابق انگلستان بود که بحث خانه های دولتی را در دهه 1950بیش ازپیش به موضوعی سیاسی تبدیل کرد و از آن به نفع حزب خود یعنی حزب محافظه کار بهره برد. طی سال های 1964تا 1970نیز دولت ویلسون که به حزب کارگر تعلق داشت، سیاست های بخش مسکن را با جدیت دنبال کرد.سرعت ساخت خانه های جدید افزایش یافت و سهم خانه هایی که توسط دولت ساخته شده بود از 42درصد کل خانه های کشور به 50درصد افزایش یافت. دولت انگلستان طی سال های1964، 1965و 1966به ترتیب توانست 119، 133و 142هزار خانه جدید بسازد. طی سال های 1965تا 1970نیز 1.3میلیون خانه جدید توسط دولت ساخته شد. همچنین دولت برای صاحبخانه شدن قشرهای کم درآمد، تسهیلاتی را برای آنها در نظر گرفت که ازجمله آنها میتوان به معافیت مالیاتی و وام مسکن با نرخ بهره پایین اشاره کرد. بعدها این خانه ها با تخفیف زیاد به ساکنان شان فروخته شد.