سناریوهای پساتحریمی

مذاکرات ایران و گروه 1+5 آخرین مرحله خود را هم از سر گذراند تا ماراتن 12 ساله بر سر بحران هسته ای ایران به پایان برسد. ماراتنی که مشکلات زیادی را برای اقتصاد و مردم به همراه داشت و البته منافعی نیز برای اقلیتی که مقام ریاست جمهوری از آنان با نام «کاسبان تحریم» یاد میکند در بر داشت. اما این توافق چه حاصلی برای کشور خواهد گذاشت، این سؤالی است که هرکدام از کارشناسان اقتصادی به نوعی به آن جواب میدهند. برخی با توجه به مشکلات قانونی و تضاد بین رئیس جمهور آمریکا و سنای این کشور آن را به آینده ای 3 تا 5 ساله حواله میدهند و برخی از جو مثبت بازار و بورس ایران میگویند. فعالان اصلی اقتصادی اما در این میان با واقعیت زمین اقتصاد و آمار و ارقام و پیش بینیها سروکار دارند. نخستین سناریو افزایش تولیدات و صادرات نفت ایران است. ایران به دنبال سهم ازدست داده خود در اوپک است اما برای تحقق آن تنها موانع فنی درکار نیست بلکه میباید مذاکراتی البته نه به سنگینی مذاکرات هسته ای این مرتبه از طرف وزارت نفت با همتایان خود در اتحادیه اوپک صورت گیرد. جز آن مشکل کاهش قیمت نفت در صورت افزایش تولیدات و صادرات ایران نیز وجود دارد. دومین سناریو به صادرات ایران بازمیگردد. تولیدات پتروشیمی ایران قابلیت صادرات به کشورهای اروپایی و آسیایی را دارد و گاز ایران میتواند جایگزینی برای گاز روسیه در اروپا باشد. علاوه بر این بسیاری از محصولات دیگر همچون سنگ، سرامیک، فولاد، محصولات معدنی، محصولات شیمیایی و بسیاری دیگر از فرآورده ها ایران دارای مزیت نسبی است. به خصوص اگر بدانیم کشورهای منطقه ازنظر سطح تکنولوژی بسیار پایین تر از ایران هستند و فیالمثل 94 درصد صادرات کشور عراق از نفت عاید میشود که به معنی آن است که این کشور تقریباً هیچ گونه صادراتی ندارد. تاکنون صادرکنندگان ایرانی برای رساندن کالای خود جهت دور زدن تحریم ها راه های غیرمستقیم و طولانی را میپیمودند که در نهایت به گران شدن محصول و کاهش توان رقابتی ایران میانجامید. بازرگانان ایران امروز با خاطری آسوده تر میتوانند کالاها و محصولات ایرانی را به خاورمیانه، شمال آفریقا و حتی اروپا صادر کنند، هرچند صادرات به ایالات متحده هنوز دور از دسترس به نظر میرسد. سومین سناریو که بسیار محتمل به نظر میرسد باز شدن درهای ایران برای واردات تکنولوژی از اروپا و آمریکا است. این سناریو بسیار هشدارآمیز است چراکه واردات در هر زمینه ای اصلاً به صلاح توسعه کشور نیست. این بخش میباید با درایت بیشتری مدیریت شود چراکه در برخی از صنایع مانند صنایع روشنایی، تولیدات الکترونیکی بهینه، خودروسازی و صنعت ساختمان کشور تشنه تکنولوژیهای روزآمدتر و ارزان تر است. البته باز بودن مسیر واردات در صورتی که باعث رقابت شود نه تنها تولیدات داخل را تهدید نمیکند بلکه لازمه هر کار تولیدی است.