روزگار سپری شده شیر سنگی

مسعود یوسفیانسان از زمانی که توانست سنگتراشی بیاموزد و به ساخت آثار و اشیای سنگی بپردازد، کم کم دریافت که میتواند باورها، اعتقادات و اندیشه های خود را نیز روی سنگ ها نقش و حک کند و به این ترتیب به آنها جاودانگی ببخشد.از طرفی او درگذر ایام آموخت که هر حیوانی نماد و مظهر یک یا چند ویژگی و خصلت خوب یا بد است. از این رو؛ اسب به عنوان مظهر نجابت، شکوه و زیبایی، گاو مظهر فراوانی و برکت، سگ مظهر وفاداری و روباه مظهر مکر و فریب شناخته شدند. دراین بین شیر نیز به عنوان مظهر و نماد صلابت و قدرت و شجاعت دانسته شد.در این مرحله قوم بختیاری با هوشمندی تاریخی و درک و دریافت ویژه و ارزشمندی که داشت نماد شیر را برای خود برگزید. پس به جان صخره ها و سنگ ها افتاد و با ابزار و آلات حجّاری و سنگ تراشی که در اختیار داشت پیکره هایی سخت زیبا، خوش تراش و صیقل یافته از شیر خلق کرد و آنها را بر گور بزرگان و عزیزان ازدست رفته خود که از شجاعت و زورمندی و جنگاوری بهره ها داشتند، قرار داد. به همین خاطر تا همین اواخر منظره و چشم انداز گورستان های قوم سرافراز بختیاری به خاطر آن همه شیر سنگی هر بیننده و رهگذری را تحت تأثیر قرار میداد و هول و هراسی توأم با غرور در دل او پدید میآورد.البته شیر سنگی برای قوم بختیاری تنها نماد غیرتمندی و بیباکی و زورمندی نبود، بلکه این قوم چون شیعه و پیرو علی بن ابیطالب، شیر بیشه ایمان و پهلوان همه دوران بود، ازاین رو ارزش و مفهوم ولایتمداری و پایبندی به مرام و مسلک آن امام هُمام و آیین سرافراز تشیع را نیز در نظر گرفت و این ارزش ها را در قالب تسبیح، که نماد و مظهر پارسایی و نماز و نظر پاکی است، بر پیکره شیر سنگی حک کرد و به آن تجلی بخشید.اما دیری است که روزگار برای شیرهای سنگی دیگر شده و آنها با بُغض سنگی خویش بیمهریهای زمانه را به تماشا نشسته اند و دم بر نمیآورند. معمولا در خبر ها اعلام میشود که سودجویان و سوداگران آثار باستانی و اشیای عتیقه، بیهیچ ترس و واهمه ای به جان شیرهای سنگی که روزگاری نماد عزت و سربلندی قوم بختیاری، بلکه همه اقوام ایرانی بودند افتاده و از راه قاچاق و فروش آنها ارتزاق میکنند.شیرهای سنگی دیری است که از خاطره ها رخت بربسته اند و سازمان میراث فرهنگی کاری نمیکند. زندهیاد حمید مصدق شاعر نوپرداز معاصر، روزگار سپریشده شیرهای سنگی را در قالب قطعه ای تأثیرگذار به خوبی به تصویر کشیده است. فراز پایانی این قطعه چنین است:ای شیر سنگیای تو چنین واژگونه بختای سنگ سرد سختهمدرد تو منممن نیز در مصیبت تو گریه میکنم.اما به راستی چه شد که چنین شد و این مصیبتی که حمید مصدق از آن نام میبرد کدام است؟ پاسخ چنین پرسشی را شاید بتوان در فیلم «شیر جنگی» ساخته تحسین برانگیز مسعود جعفری جوزانی، کارگردان تحصیل کرده، صاحب سبک و لُرتبار سینمای ایران جست. داستان فیلم به طور خلاصه از این قرار است: « جسد یک نفر انگلیسی که به وسیله داس به قتل رسیده است، در یکی از مناطق بختیاری روی لوله های نفت پیدا میشود. کوهیار، علی یار و خدامراد که کارش ساختن شیر سنگی است جسد را میبینند و آن را دفن میکنند. یک نفر مأمور دولت به نام عامری با همراهی و راهنمایی یک نفر دیپلمات انگلیسی برای پیگیری ماجرا و دستگیری قاتل به منطقه اعزام میشوند. عامری کوهیار را قاتل میداند. بین کوهیار و فرد دیگری به نام نامدارخان که هم طایفه ای علی یار است بگومگو و نزاع درمیگیرد. متعاقب آن علی یار کشته میشود و قشون دولتی وارد عمل میشوند و ماجرا آنطور که دیپلمات انگلیسی خواسته است پیش میرود و برادرکشی و خونریزی به راه میافتد.»به این ترتیب کارگردان فیلم با پیش کشیدن کدها و مفاهیمی همچون لوله های نفت، دیپلمات انگلیسی، شیر سنگی و مأمور دولت، به درستی و با هوشمندی مدعی میشود ؛ آنچه باعث شده تا روزگار شیرهای سنگی این چنین باژگونه و تأثّربرانگیز شود همانا حیله گریها و توطئه آفرینیهای روباه پرفریب و مکار استعمار انگلیس بوده که توانسته با فتنه انگیزی و ایجاد تفرقه و برادرکشی در میان مردان ایل بختیاری از فرصت استفاده کرده و ثروت سرشار خدادادی نفت مردم این سامان را چپاول کند.با همه این احوال نومید نباید بود، چرا که در روزگار و زمانه حاضر نیز میتوان با بازیابی و برکشیدن مفهوم والا و ارجمندی همچون شیر سنگی، یاد و خاطره همبستگیها و برادریهای روزگاران پیشین را پاس داشت. بستر فراهم است و کشور ایران و به تبع آن مناطق بختیاری هیچ گاه این همه جوان تحصیل کرده، بافرهنگ و اهل ذوق و مطالعه نداشته است. آمار کتاب ها، نشریات، وبلاگ ها و سایت های پربیننده ای که در مناطق لُرنشین خوانده میشوند به خوبی گواه این مدعاست. البته این رستخیز و رنسانس فرهنگی تا زمانی ارجمند و ستودنی خواهد بود که در جهت همبستگی با سایر اقوام ایران اسلامی به کار گرفته شود. بر این اساس شیر سنگی حتی این قابلیت را خواهد داشت که به نمادی برای همه ایرانیان تبدیل شود.