به درازای تاریخ به وسعت ایران

کدمطلب : 2054 گروه تأسیسات: با رشد روزافزون جمعیت مخصوصاً در کشورهای درحال توسعه و همچنین ورود این کشورها به عرصه توسعه اقتصادی و صنعتی که به کمک تجهیزات و تکنولوژیهای درجه دوم میسر شد، امروز بحران انرژی به این کشورها منتقل شده است. این در حالی است که کشورهای صنعتی در تغییر جهتی که از دهه 70میلادی شروع شد به توسعه تکنولوژیهای انرژی نو روی آوردند و کشورهای آلمان و ایالات متحده آمریکا به دستاوردهایی رسیدند. اینگونه عنوان شده که 19درصد انرژی اولیه جهانی و 22درصد انرژی الکتریکی در سال2014 از انرژیهای تجدیدپذیر تأمین شده است. در این میان بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی؛ 10درصد از این انرژی از منابع زیست توده به دست میآید که این منابع برخلاف دیگر منابع انرژی تجدیدپذیر در کشورهای درحال توسعه مانند هند، اندونزی و برزیل نیز جایگاه مناسبی را کسب کرده و در ایران نیز تولید این انرژی به نسبت ساده با توجه به مشکلات ناشی از آلودگی و یارانه بالایی که دولت برای انرژی قرار داده میتواند راهکار مؤثری باشد.اولویت با روستاهاستمواد آلی که در دستگاه بیوگاز به کار گرفته میشود، میتوانند از هر منبعی سرچشمه بگیرند، مشروط برآنکه شرایط شیمیایی و فیزیکی لازم برای باکتریهای متان زا فراهم باشد. بیوگاز را میتوان از تخمیر سه گونه زیست توده به دست آورد: 1) فضولات دامی و زائدات کشاورزی، 2) فاضلاب های شهری و صنعتی و 3) زباله های شهری. گاز استحصال شده از یک دستگاه بیوگاز حاوی حدود 70درصد متان و 30درصد دیاکسیدکربن و مقادیر اندکی هیدروژن سولفوره و بخارآب است. بهترین مکان برای استفاده بهینه از بیوگاز روستاها هستند. علاوه بر استحصال انرژی از بیوگاز به منظور تأمین سوخت روستاییان میتوان از محصولات جانبی دستگاه بیوگاز یعنی کود غنی حاصل نیز در امر کشاورزی استفاده کرد.در گسترش این سیستم ها در روستاها چالش هایی وجود دارد. نبود شبکه راهی مناسب، عدم دسترسی روستاییان در مناطق دورافتاده برای ورود تکنولوژی و احداث دستگاه های بیوگاز در مناطقی که دارای چشم انداز روشن توسعه انرژی بیومس (زیست توده) هستند همانند خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان ازجمله این چالش هاست.چشم انداز توسعه بیوگاز برآوردها نشان میدهد؛ با توسعه انرژی زیست توده سالانه بیش از 25هزار بشکه نفت خام صرفه جویی میشود. البته با افزودن حجم انبوه ضایعات کشاورزی، سیستم های زباله سوز در شهرها و دیگر منابع ظرفیت بیوگاز از این هم بیشتر خواهد شد و پتانسیل خوبی در کشور ایجاد میشود. بر اساس پژوهش های صورت گرفته مقدار فضولات دامی قابل دسترس در ایران نزدیک به 75هزار تن در سال است که بیوگاز قابل تولید آن 8668میلیون مترمکعب است. جرم زائدات کشاورزی نیز 23هزار و 147تن بوده و بیوگاز قابل تولید آنها 5475 میلیون مترمکعب است. تصفیه بیهوازی فاضلاب شهرهای بالای 100هزار نفر به 107 تا 245میلیون مترمکعب خواهد رسید. بیوگاز حاصل از فاضلاب صنعتی بسیار متغیر است و بسته به نوع صنعت، فرآیند تصفیه و مقدار فاضلاب متفاوت است، برای مثال بیوگاز صنایع غذایی کشور بین 81 تا 279میلیون مترمکعب تخمین زده میشود. با استفاده از فناوریهای موجود میانگین سالانه استخراج گاز از محل دفن زباله حدود 7مترمکعب از هر تن است که در مقایسه با بازده نظری تولید بیوگاز بسیار پایین است؛ بااین حال استخراج گاز در این شرایط در شهرهای بزرگ میتواند مقرون به صرفه باشد؛ البته با بهره گیری از فرآیند هضم بیهوازی زباله های فسادپذیر، مجموع بیوگاز قابل تولید کشور (با فرض60درصد بازدهی فرآیند) 7. 1645میلیون مترمکعب در سال خواهد بود. به این ترتیب تنها از منابع فوق به طور میانگین سالانه 16146.35میلیون مترمکعب بیوگاز (9175میلیون مترمکعب متان) قابل استحصال است که معادل1075×3.367 ژول انرژی خواهد بود.البته منابع بیوگاز تنها فاضلاب و ضایعات کشاورزی نیستند؛ بلکه با توجه به میزان بالای تولید زباله شهری در ایران و کیفیت این زباله ها که بیشتر شامل زباله های تر میشود، این بخش نیز همچون منبعی مناسب برای تولید بیوگاز بایستی در نظر گرفته شود. سالانه 6/15میلیون تن زباله شهری، 6.4میلیارد مترمکعب فاضلاب شهری، 5/328میلیون تن فضولات دامی در کنار حجم وسیع پسماندهای کشاورزی و زائدات جنگلی در ایران تولید میشود که این پسماندهای آلی قابلیت مناسبی برای کاربری در فرآیند تولید انرژی و برق به روش هضم بیهوازی دارند. کارنامه ایران در سال های گذشته تعدادی کارخانه زباله سوز در تهران، نوشهر، ساری و چند شهر دیگر افتتاح شد. افتتاح کارخانه هاضم تهران نیز ازجمله فعالیت هایی است که توان تبدیل پسماندهای تر به بیوگاز را دارد. به گفته مسئولان؛ با افتتاح این کارخانه اکنون بعد از ممانعت از دفن غیربهداشتی زباله در آرادکوه و راه اندازی کارخانه تصفیه شیرابه زباله مثلث فعالیت شهرداری در زمینه پردازش زباله تکمیل شده است.این کارخانه با ظرفیت 300تن که قابلیت افزایش ظرفیت به 500تن را هم دارد توان تولید 2 تا 3مگاوات برق را دارد. البته این نخستین فعالیت ایران در زمینه بهره برداری از منابع زیست توده نیست و استفاده از فاضلاب به عنوان سوخت به دوران شیخ بهایی میرسد که آن را در حمامی در اصفهان به کار برد. اولین هاضم متان به سال1354 در روستاهای نیازآباد لرستان برمیگردد که بیوگاز مصرفی حمام مجاور را تأمین میکرد. مطابق سرشماری سال1375 نزدیک به 10درصد خانوارهای روستایی برای گرمایش منازل خود و 5درصد خانوارهای روستایی برای پخت وپز عمدتاً از چوب و فضولات دامی استفاده میکرده اند. در سال 1359 در دانشگاه بوعلی سینای همدان و 1361 در دانشگاه شریف واحدهایی آزمایشی برای تولید انرژی از فضولات گاوی ایجاد شد. در حال حاضر نیز پروژه های متعددی توسط وزارت نیرو و در بخش خصوصی در دست اجرا هستند. پس از تهیه اطلس زیست توده کشور در سال 1387 و تهیه بانک اطلاعاتی مربوط به سایت های دارای پتانسیل و بانک اطلاعاتی مربوط به شرکت ها، ارگان ها و نهادهای تأثیرگذار در گسترش بهره گیری از انرژی زیست توده و همچنین نتیجه بررسیهای اقتصادی و فنی؛ لذا مباحث احداث دو کارخانه 10مگاواتی با سوخت ضایعات شهری دیده شد. در سال 1383 اولین نیروگاه بیوگازی ایران با ظرفیت 600کیلووات آغاز شد که اهداف تولید انرژی از پسماندهای آلی جامد و مایع شامل زباله خانگی و فاضلاب شهری و حفظ محیط زیست انجام گرفت. این پروژه پایلوت، نمایشی از عملکرد و ایجاد مستندات لازم و همچنین راهکاری برای تشویق و ترغیب بخش های خصوصی و دولتی برای سرمایه گذاری در این زمینه بود. تفاهم نامه همکاری کارشناسی استانداریهای گیلان و مازندران با سازمان انرژیهای نو (گرمخانه) در امر خرید زباله سوزها منعقد شد که نتیجه آن احداث چندین کارخانه زباله سوز در باریکه جنوبی دریای مازندران بود. جایی که در این سال ها مشکلات زیادی برای دفن زباله های شهری داشته است. همکاری با شرکت آب و فاضلاب تهران نیز منجر به افتتاح نیروگاه 4.8مگاواتی شد.اجرای پروژه های بیوگاز در سه سطح بزرگ، متوسط و کوچک در دامداریها و مرغداریها، همکاری با کنسرسیوم بیواتانول در قالب ستاد توسعه کاربرد انرژیهای نو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و بودجه 10میلیارد ریالی آن در سال ها 89 و 90 از دیگر فعالیت های انجام شده در این سال هاست. به نظر میرسد در سال های اخیر با انجام تحقیقات اولیه در سال 1387 میزان تولید بیوگاز در ایران رشد روزافزون داشته و امیدواری به توسعه این انرژی با توجه به پتانسیل کشور بیش ازپیش وجود دارد.