تهدید اقتصاد پس از رفع تحریم

کد مطلب : 2366گروه گزارش: در آخرین گفتگوی زنده تلویزیونی رئیس جمهور که چند شب پیش از شبکه یک سیما پخش شد دکتر حسن روحانی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا با رفع محدودیت ها و باز شدن درهای کشور و آزاد شدن داراییها، نگرانی واردات بیرویه به کشور به وجود نخواهد آمد، اظهار داشت: فکر میکنم این نگرانی بجاست چراکه سابقه خوبی درگذشته ما در این زمینه نداشتیم. ما در گذشته کالا وارد کردیم و اشتغال برای دیگران درست کردیم. اشتباه است کالای ساخته شده و کالای مصرفی وارد کنیم. اگر این تحریم ها به طور کامل لغو و دروازه ها باز شد مصیبت است تجربه قبلی تکرار شود.رئیس جمهور همچنین گفت: ما جلسات اقتصادی متعددی البته قبل از توافق داشتیم و هفته ای یک روز جلسه با تیم اقتصادی و ستاد اقتصادی داریم و با اجرای این توافق که در ماه های آتی اجرایی میشود و تحریم ها کنار میرود، آنچه شما باید حواستان باشد ورود سرمایه است. ما باید اشتغال برای جوانان ایجاد کنیم؛ چیزی که میخواهیم اشتغال جوان هایمان است.روحانی افزود:ما باید به سمت ایجاد اشتغال برای جوانان برویم چراکه 32 میلیون جوان 20 تا 40 ساله در کشور داریم، ما پنجمین کشور دنیا در فارغ التحصیلی در رشته های مهندسی هستیم. ما قدرت بزرگی از نیروی انسانی ، منابع عظیم با موقعیت جغرافیای ممتاز داریم. این تحریم کنار رفت باید شرایط را مهیا کنیم برای تولید و اشتغال و تولید را بالا ببریم و صادرات غیرنفتی را بیشتر کنیم، این دغدغه شما به حق است.این گفته های دکتر روحانی نشان از آن دارد که دولت، حداقل در لفظ، به همان اندازه ای که برای دستیابی به این توافق عرق ریخته، وقت صرف کرده و برنامه ریزی داشته است، به بایدها و نبایدهای اقتصادی پس از توافق نیز اندیشیده است. بااین حال در این مقال به واکنش های احتمالی اقتصاد ایران به توافق هسته ای پرداخته شده است؛ واکنش هایی به افزایش درآمدهای کشور و بهبود برخی از شاخص های اقتصادی که میتواند در صورت عدم مدیریت و برنامه ریزی صحیح، تهدیدی برای اقتصاد کشور به شمار آید. ازاین رو ذکر چند نکته ضروری است:جَوگیری ممنوعتجربه نشان داده پس از توافق هایی اینچنینی، نوعی خوش بینی غیرواقعی در محافل اقتصادی کشور شکل خواهد گرفت. ازآنجاکه این خوش بینی به صورت شوک روانی بوده و ریشه در واقعیات اقتصاد ایران ندارد پس از گذشت مدتی دچار افول شده و تعدیل میگردد. برای مثال بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم و زمزمه های آغاز دور جدید مذاکرات هسته ای، شاهد اتفاقات مثبت اقتصادی ازجمله کاهش نرخ ارز، افزایش شاخص بورس، کاهش نرخ طلا و ... بودیم. برخی آن اتفاقات را امیدوارکننده تلقی کرده و عده ای دیگر منتظر ادامه این مسیر بودند اما بسیاری از کارشناسان اقتصادی میگفتند: این تغییرات ناشی از جو روانی انتخابات و روی کار آمدن دولت یازدهم است و اگر از برنامه ریزیهای ساختاری غافل باشیم به زودی با تعدیل این فضا، به نقطه قبل از انتخابات باز خواهیم گشت. همان طور که دیدیم بعد از گذشت چند ماه از روی کار آمدن دولت جدید، این پیش بینیها درست از آب درآمد و پس از مدتی شاهد افت شاخص بورس و افزایش نرخ ارز بودیم. نمونه بارز دیگر در این موضوع که شباهت بیشتری به شرایط پس از توافق هسته ای دارد، موضوع پذیرش قطعنامه بعد از پایان جنگ تحمیلی است. آن زمان نرخ ارز که به دلیل وجود جنگ در کشور به 130 تومان افزایشیافته بود بعد از پذیرش قطعنامه و ایجاد یک شوک روانی در اقتصاد ایران به سرعت به حدود 100 تومان کاهش پیدا کرد اما به دلیل عدم مدیریت اقتصادی مناسب در آن برهه بعد از گذشت 5 ماه و با تعدیل این فضای روانی نرخ ارز مجدداً به 130 تومان رسید.پول گره ناگشای نفتافزایش فروش نفت و به تبع آن افزایش درآمدهای ارزی پس از لغو تحریم ها، یکی از مثبت ترین اتفاقات اقتصادی برای کشور محسوب میشود. در مورد افزایش فروش نفت باید بدانیم این مسئله به دلیل وجود خام فروشی در اقتصاد ما، باعث شکوفایی اقتصاد و اصلاح زیرساخت های اقتصاد ایران نخواهد شد. اگرچه برخی از مسئولان اقتصادی دولت یازدهم از چند برابر شدن فروش نفت در صورت لغو تحریم ها و سرازیر شدن دلارهای نفتی به اقتصاد ایران استقبال میکنند اما واقعیت این است که تا وقتی بند ناف اقتصاد ایران از شریان های نفتی جدا نشود مشکلات ساختاری اقتصاد گریبان اقتصاد کشور را رها نخواهد کرد که اگر غیرازاین بود بعد از 100 سال فروش نفت خام، نباید اقتصادی وابسته و غیرمولد میداشتیم.سرمایه و تکنولوژی خارجیافزایش سرمایه گذاریهای خارجی بعد از توافق هسته ای یکی دیگر از گزینه های قابل اتکای تیم اقتصادی دولت در بهبود روند سرمایه گذاری در کشور و خروج از رکود موجود در اقتصاد ایران به شمار میآید. در این خصوص رئیس جمهور در همان نشست خبری به گفتگوی خود با وزیر امور خارجه فرانسه اشاره کرد و گفت: من به وزیر امور خارجه فرانسه که به تهران آمده بود در مذاکره ای که با او داشتم، گفتم و خود او هم با تأکید این را گفت. گفتم ما بعد از تحریم با هر کشوری که حاضر باشد به این کشور سرمایه و تکنولوژی بیاورد و با هم مشارکت کنیم برای صادرات، به او خوش آمد میگویم. فابیوس هم گفت که من در پاریس اتفاقاً به شرکت ها و کمپانیهای فرانسوی گفتم که آن دوره تمام شد و اگر میخواهید کالا ببرید به ایران این دولت قبول نمیکند، شما باید سرمایه و تکنولوژی ببرید.در این خصوص گفتنی است؛ صنعت ساختمان ما خوشبختانه یکی از بخش هایی است که قابلیت زیادی برای جذب سرمایه و تکنولوژی خارجی دارد؛ چنانکه رئیس اتاق تعاون ایران در نشست خبری روز چهارشنبه 14 مردادماه سال جاری از رشد حضور خارجیها در پانزدهمین نمایشگاه بین المللی صنعت ساختمان خبر داد و با اشاره به رشد 47.5 درصدی حضور شرکت های خارجی در این نمایشگاه، گفت: این نمایشگاه با حضور بیش از 1200 شرکت داخلی و خارجی برگزار میشود و 25 کشور خارجی در این نمایشگاه حضور دارند که به صورت مستقیم توسط شرکت های خارجی یا به صورت غیرمستقیم نمایندگان آنها در داخل کشور حضور خواهند داشت. بهمن عبداللهی افزود: با توجه به شرایط جدیدی که در کشور ایجادشده با استقبال خوبی از سوی کشورهای غربی مواجه شدیم و بیشتر کشورهای اروپایی جزو شرکت کنندگان هستند.این فرصت مغتنمی برای تولیدکنندگان مصالح ساختمانی، سازندگان و تولیدکنندگان مسکن در کشورمان است که از این نمایشگاه حداکثر بهره وری را داشته باشند. وی از رشد 15 درصدی شرکت کنندگان نمایشگاه خبر داد و گفت: درصورتیکه زمان بیشتری برای برگزاری نمایشگاه بود با توجه به توافق هسته ای صورت گرفته و باز شدن فضای جدید در کشور، شاهد حضور بیشتر شرکت های خارجی بودیم. رئیس اتاق تعاون ایران 25 کشور شرکت کننده در پانزدهمین نمایشگاه بین المللی صنعت ساختمان را کشورهای آلمان، روسیه، استرالیا، چین، ژاپن، کره جنوبی، تایوان، ویتنام، امارات، مالزی، ایتالیا، اسپانیا، سوییس، سوئد، انگلیس، بلژیک، لهستان، استرالیا، پرتغال، هلند، فرانسه، آلمان، قبرس، یونان و آمریکا نام برد.بازار بورس و سرمایهبازار سرمایه به عنوان نبض اقتصاد هر کشور نشان دهنده شرایط کلی اقتصاد آن کشور است. تجربه ثابت کرده حوادث و رویدادهای سیاسی و بین المللی بر روی بازار سرمایه اثرگذار است. به عنوان مثال در سال 92 و در پی تفاهم ژنو، شاخص بازار سرمایه پس از روند صعودی کوتاه مدت حتی تا حدود 89 هزار واحد پیش رفت اما پس از یک بازه زمانی کوتاه مدت با افت و تعدیل شاخص مواجه شد. یعنی در ابتدای توافق، افزایش شاخص بورس یک افزایش غیرواقعی بود. حسین عبده تبریزی دبیر کل پیشین بورس و مشاور کنونی وزیر راه و شهرسازی دراین باره میگوید: آثار واقعی توافق به سال 94 نمیرسد و بورس فقط متأثر از آثار انتظاری حرکت کرده و به آینده خوش بین خواهد بود. وی در این مورد معتقد است: هم اینک بخشی ازآنچه ما از آن به عنوان رکود تعبیر میکنیم تعطیلی بازارهای سفته بازانه است که در همه حوزه ها مانند مسکن و ... نیز اتفاق افتاده اما ازآنجاکه بورس دارای شاخص است صدایش بلندتر شده است. بنابراین اگر کسی بگوید پس از توافق شاخص بورس باید در روز 5 تا 10 درصد بالا برود سخنی غیرمنطقی و اشتباه بوده و تا زمانی که هیجان زدگی در بورس ایران وجود داشته باشد امکان برنامه ریزی بلندمدت برای حضور سرمایه گذاران واقعی در بورس وجود نخواهد داشت.سخن آخرکارشناسان می گویند اقتصاد مکانیزمی زنده است که مثل هر موجود زنده دیگری احتمال و امکان رشد، بیماری و مرگ آن وجود دارد، کما این که تا چند سال پیش مفاهیمی چون بیماری هلندی و جراحی اقتصادی در همه محافل و مجالس کشورمان شنیده می شود. از این رو بی راه نیست اگر بگوییم که پس از بیماری هلندی، بیماری دیگری اقتصاد کشورمان را تهدید می کند و از الان، یعنی قبل از اجرایی شدن توافق هسته ای و رفع تحریمهای بین المللی، باید به فکر واکسیناسیون اقتصادمان باشیم. اگر تا امروز، تحریمهای بین المللی بزرگترین آفت اقتصاد کشور بوده، به نظر می رسد بزرگترین تهدید پس از اجرایی شدن توافقات هسته ای و رفع تحریمها، تلقی رونق اقتصادی و یا همان رونق کاذب خواهد بود، رونقی گول زننده و فریبنده که این توهم را دامن می زند که همه گیر و گرفتاری های اقتصاد کشورمان به شکل ریشه ای حل شده و دیگر انجام هر مانور اقتصادی مقدور است. خوشبختانه صحبتهای اخیر رئیس جمهور نشان داد که وی نسبت به بروز این مشکل بزرگ آگاهی و هشیاری لازم را دارد.