معنا در معماری

کد مطلب : 2300گردآورنده: بهروز کاویانپوربخش اول هر جزوه یا نوشته ای درباره معماری حاوی و یادآور این واقعیت است که معماری پدیده ای است ملموس و شامل: مناظر، مزایا، سکونتگاه ها، بناها، پرداخت ها که بازگوکننده یا بیان کننده شخصیت آنهاست. با این معانی و تفاسیر باید گفت که «معماری واقعیتی زنده و پویاست» که انسان را میسازد و انسان و معماری اثر متقابل برهم دارند. معماری رشته ای است که از ادبیات، هنر، شعر، موسیقی، فرهنگ، تاریخ و هزاران اِلمان و فاکتور دیگر استفاده میکند تا برای خود ظرفی بسازد که مظروفش انسان باشد و اگر کامل و وافی نباشد و نتواند در افق های دوردست نیروی خلاقیت انسان را در وجود خویش بپروراند محکوم به شکست خواهد شد. گوشه نشینی انسان به این میماند که جهان در گوشه ای آرام گرفته است چون این انسان است که میتواند جهانی را در خویشتن خویش تصور و خلق نماید. پس ناممکن است که جهانی را در یک ظرف محدود و ناقص جای دهیم و نامش را معماری بگذاریم. معماری والا و متعالی باید بتواند روح این جهان را در خود تسخیر کند، درواقع وظیفه اصلی هنر والای معماری این است که بتواند ظرفی بسازد که قابلیت درک اجزای انسان را داشته باشد تا اینکه خودش مظروفش باشد. معمار با کمک نکته های تاریخی و تمدن جامعه اش اثر معماری را خلق میکند. هنر در تمامی ابعادش ظرفی را متجلی میسازد که انسان هنرمند و متعالی میتواند در آن جای بگیرد. معماری از تمامی هنرها بهره میگیرد تا آن خصیصه ذاتی انسان را به بار آورده و به منصه ظهور برساند. در زمانی دورتر از حالا معماری در فرم های خاک متجلی میشد یعنی به قول معروف از همان چیزی روح میگرفت که ضمیر انسان از آن آفریده شده بود. خشت خام نهاد انسان ناپخته بود و بعد از تجربه ای که آتش گداخته کوره به ما نشان داد به آجر تبدیل شد. در آن اوان به آجر، انسان پخته و کامل با تمام مفاهیم عمیقش گفته میشد. انسان ایرانی دارای فرهنگ و تمدنی بود که میتوانست ابعاد متعالی وجودش را بروز دهد با مثالی چند از معنا در معماری ایرانی رد میشویم و معنا در معماری کشورهای دیگر را مدنظر قرار خواهیم داد.توجه کنید که معمار مسجد شیخ لطف الله با کنکاش و با همین ابزار انسانی توانسته است شاهکاری به وجود آورد یعنی مسیر دسترسی نور را از پشت قبله طراحی کرده و با ظرافت های هنرش، زیبایی طاووسی را در زیر گنبد نقش زده که جهت قبله را به نمازگزاران نشان دهد. یا در سیوسه پل که یک اثر هنری ـ محاسباتی است که مهندسی هیدرولوژی آن بسیار پیچیده است معمار آن زمان با دانستن اجزای معماری خوب به اثر هنریاش تسلط کامل داشت یعنی هم با محاسبات آشنایی داشت و هم با آب وخاک و اقلیم. مثلاً پلی را ساخته که نه تنها پیاده ها و سواران از آن گذر میکنند بلکه به صورت کاملاً خودکار عملیات محاسباتی تقسیم آب بین کشاورزان را هم انجام میدهد. مساجد و بناهایی داریم که بیش از هزاران سال از عمر آن میگذرد اما با وجود اینکه با خشت و آجر ساخته شده اند هنوز هم سالم مانده اند و این در حالی است که بارها زلزله ها را تجربه کرده اند. معماری منارجنبان اصفهان مثال خوبی برای شخصیت معماری آن دوره میباشد. معماری که علاوه بر تسلط بر امور محاسباتی معرفت شناسی، انسان شناسی، آگاه بر رموز و زیباشناختی، نشان میدهد که بر تمامی نکات و ریزه کاریهای معماری تسلط دارد و آشنا میباشد.فقط چنین معماری ای میتواند ساختمانی با این ظرافت بسازد که تکان یکی باعث حرکت و تکان دیگری شود یعنی نتیجه میگیریم که بر دانش نیروی دینامیک تسلط کامل داشته اند. معماری چه ازنظر طراحی و چه ازنظر ساخت از دیرباز به انسان کمک کرده که وجود خود را در آن معنادار کند. انسان به کمک معماری پایگاهی در فضا و همچنین در زمان به دست آورد و با توجه به این مسئله معماری به امری بالاتر از نیازهای عملی و اقتصادی که دو رکن مهم در این زمینه میباشند، چشم داشت. با گفتار فوق و نتیجه حاصل از آن درمییابیم که معماری به معنای وجودی توجه دارد. معانی وجودی از پدیده های طبیعی و انسانی و معنوی نشئت میگیرد و آن را در قالب نظم و شخصیت به ادراک درمیآورد. معماری به صورت اقلیدسی معنی نمیشود. باید گفت که صورت فضایی در معماری یعنی امکان و معبر و حوزه و به عبارت دیگر ساختار ملموس محیط انسان ، بنابراین معماری را نمیتوان با بیان فوق مفاهیم هندسی یا نشانه شناسانه به درستی تبیین کرد. معماری را باید در چارچوب صور معنادار که تفهیم نمادین از آن استنباط میشود فهمید و معنی کرد و آن را میتوان بخشی از تاریخ معانی وجودی دانست. امروزه انسان سخت نیازمند آن است که معماری را چون پدیده ای ملموس دوباره به چنگ آورد بنابراین نیت این نوشته کمک برای رسیدن به چنین مقصودی است.اگر از معماری شکوهمند ایران که تمام معانی، در حد والای خود را یدک میکشد بگذریم به معماری غرب و از آن جمله مصر و یونان و... خواهیم رسید که در شماره بعد از آنها صحبت میشود.