بازندگان کاهش قیمت جهانی نفت

کد مطلب : 2718 در زمان تنظیم این گزارش قیمت نفت خام اوپک به کمترین میزان خود یعنی 40.67 رسید اگرچه نفت خام بورس توکیو، نفت خام WTI و نفت خام برنت افزایش نسبی از خود نشان داده اند. دنیل هاینز، استراتژیست ارشد کالا در گروه بانکداری استرالیا و نیوزیلند در گفتگو با شبکه تلویزیونی سی.ان.بی.سی پیش بینی کرده بود که بازار نفت در ماه های آینده شاهد رکود بیشتری نیز خواهد شد و دلیل آن نیز افزایش تولید و عرضه در آمریکا و ورود ایران به بازار نفت اوپک بعد از مذاکرات هسته ای است. در این میان بسیاری از کشورهایی که درآمدشان مستقیم به نفت وابسته است متضرر خواهند شد و در رأس آنها عربستان سعودی و روسیه قرار دارند که هر یک به ترتیب با 6 میلیون و 880 هزار و 4 میلیون 720 هزار بشکه نفت در روز بزرگ ترین صادرکنندگان نفت به شمار میآیند.چرا قیمت نفت پایین آمدقیمت هر بشکه نفت خام از ماه ژوئن سال پیش که بشکه ای 115 دلار بود نزدیک به 60 درصد کاهش داشته است. این در حالی است که پیش از آن دوره ای ثبات پنج ساله را میگذرانید. در 27مین جلسه اعضای اوپک در وین که نزدیک به 40 درصد ذخایر نفت دنیا را کنترل میکنند، مباحثی پیش آمد که نشان از تغییر پارادایم های تعیین قیمت نفت خام بود. اعضای اوپک از طرفی با تهدید منابع تازه نفت ماسه سنگ های آمریکا معروف به شیل روبه رو هستند که به مقیاس بالا حتی با وجود هزینه اولیه 50 دلار به ازای هر بشکه (مقایسه شود به هزینه اولیه 10 دلاری برای نفت حوزه اوپک) در پروسه ای نامتعارف از گرماکافت و هیدروژنه کردن استخراج میشوند تا سواحل مکزیک و ایالت کلورادوی آمریکا و شهرهای نفت خیز و ثروتمند ایالت آلبرتا رقیبی تازه در برابر سواحل خلیج فارس باشند. راهکار تنها پایین نگه داشتن قیمت اوپک با بالا بردن تولید است تا با پایین آمدن قیمت به بشکه ای زیر 50 دلار رقیب از میدان به در برود. چالش جدی این است که قیمت را دیگر اوپک به تنهایی تعیین نمیکند چرا که به جز نفت شیل آمریکا، کشورهایی مانند روسیه که مقام اول تولید نفت جهان و مقام دوم صادرات آن را دارد به گردونه تولید وارد شده اند. با اینکه هیچ کدام از اینها چیز تازه ای نیست چرا از ماه ژوئن این کاهش رویداده است.قیمت نفت نیز همچون هر چیز دیگری در جهان وابسته به معیار عرضه و تقاضا تا قسمتی نیز وابسته به انتظار بازار است. تقاضای بازار به رونق اقتصادی در اقتصادهای بزرگ مانند ژاپن، اروپای غربی و آمریکا و همچنین اقتصادهای نوظهوری مانند چین، هند و برزیل وابسته است. همچنین به میزان نیازهای گرمایشی در اوج سرمای نیمکره شمالی در بالا رفتن قیمت نفت تأثیر دارد. آب وهوای سرد و مشکلات ژئوپلیتیک که مانع آسان رسیدن کشتیهای نفتکش به مقصد میشود نیز در بالا رفتن قیمت نفت اثرگذار است. سرمایه گذاران بر اساس همین ارزیابیها اقدام به سرمایه گذاری میکنند، درنتیجه کاهش قیمت به معنای سرمایه گذاری کمتر است؛ بنابراین تصمیم اوپک مبنی بر ثابت نگه داشتن میزان صادرات ازآنجاکه منجر به انتظار کاهش قیمت شد، سرمایه گذاریها را نیز کاهش داد. در حال حاضر چهار عامل در کاهش قیمت نفت اثرگذار هستند، تقاضا به دلیل رکود جهانی اقتصاد کاهشیافته که این موضوع با تغییر رویکرد تولید انرژی با دیگر منابع انرژی از جمله منابع تجدیدپذیر همراه شده است (کشور آلمان نزدیک به 50 هزار گیگابایت از برق خود را از انرژی نو به دست میآورد) عامل دوم بحران سیاسی در عراق و سوریه است که منطقه خاورمیانه را به عنوان یکی از مناطق عمده تولید نفت به دیگ جوشان سیاسی بدل کرده و برخی از تعمیق مشکلات سیاسی در این منطقه در آینده خبر میدهند. ورود آمریکا به صدر تولیدکنندگان نفت در سال های اخیر عامل دیگری است، گرچه مقدار زیادی از این نفت به خارج از ایالات متحده صادر نمیشود اما این کشور صنعتی اکنون نفت کمتری را نسبت به گذشته وارد میکند و عامل چهارم عربستان سعودی و هم پیمانان این کشور در اوپک است که خواستند به خاطر نگه داشتن سهمشان در صادرات نفت اکنون درآمد کمتری روانه خزانه خود کنند. ایجاد امیدواریها برای توافقات وین و بازگشت ایران به سهم خود از اوپک قبل از تحریم ها و مخصوصاً گفته های بیژن زنگنه در مورد افزایش سهم ایران در اوپک منجر به پایین آمدن قیمت نفت در کوتاه مدت شد. گرچه بعضی کارشناسان عنوان میکنند با فرارسیدن سرما و رونق اقتصاد جهانی دوباره قیمت نفت بالاتر خواهد رفت اما انتظار نفت 70 دلاری را نمیبایست داشت.بازندگان و برندگان کاهش قیمت نفتکشورهای عمده صادرکننده نفت اقتصادی وابسته دارند، برای مثال بیش از 90 درصد درآمد کشورهایی مانند عراق، کویت، بحرین، قطر و ونزوئلا وابسته به صادرات نفت است. نزدیک به 70 درصد درآمد کشور روسیه نیز وابسته به نفت و گاز است، این کشور به ازای هر دلار که از قیمت جهانی نفت کاهش مییابد، دو بیلیون دلار ضرر میکند. بازنده بعدی نیز شرکت های استخراج نفت ماسه سنگ در ایالات متحده هستند که به دلایل فنی به خاطر بازده چاه های نفت با وجود کاهش قیمت نفت همچنان به استخراج نفت ادامه میدهند گرچه صادرات آن دیگر صرفه اقتصادی ندارد. ایالات متحده نفت زیادی را بدون توجه به تقاضای بازار تولید کرده است و یکی از متهمان اصلی اغتشاش بازار نفت به شمار میرود. به دلیل خصوصی بودن صنعت نفت این کشور، هرکدام از ایالات امریکا به نسبت های مختلفی متضرر شده اند و درحالیکه مالیات نفت و گاز در ایالت تگزاس 9 درصد بودجه ایالت را تشکیل میدهد 80 درصد بودجه ایالت آلاسکا به صنایع نفت شیل وابسته است. عربستان سعودی نیز با بودجه ای کاملاً نفتی در شرایط خوبی قرار ندارد، گرچه این کشور ثروتمند با وجود 737 بیلیون دلار در بانک های جهانی میتواند کاهش بیشتر قیمت نفت را هم تحمل کند. بنا بر برآوردها، این کشور حتی دهه ها میتواند رکود نفت را از سر بگذراند بدون اینکه تغییر جدی در اقتصاد و سیاست خود بدهد.ونزوئلا کشور دیگری است که با وجود وابستگی شدید به قیمت نفت حتی قبل از کاهش شدید نیز با رکود اقتصادی و تورم 60 درصدی دست وپنجه نرم میکرد، بر اساس ارزیابی نشریه اکونومیست به ازای هر دلار کاهش قیمت جهانی نفت 450 تا 500 میلیون دلار از عایدی این کشور از صادرات نفت کاسته میشود و ظن این وجود دارد که کاهش قیمت نفت و مشکلات اقتصادی این کشور به نارضایتیهای خیابانی مشابه سال 1989 دامن بزند. در ایران نیز 70 درصد بودجه کشور وابسته به نفت است که با توجه به اینکه بودجه سال 94 با نفت 72 دلار بسته شده، ایران نیز از جمله کشورهای متضرر به حساب میآید و چنانچه فرض کنیم صادرات نفت خام ایران در سال 94 در محدوده یک میلیون بشکه در روز ثابت باقی بماند درصورتیکه قیمت نفت سال آینده در محدوده 40 دلار خریدوفروش شود، با احتساب صادرات فعلی، درآمد نفتی کشور به 14 تا 15میلیارد دلار خواهد رسید.آینده منطقه و اوپکبه نظر میرسد در مناسبات امروز اوپک یک کشور از قدرت فائقه برخوردار است و آن عربستان سعودی است. با تولید نزدیک به 10 میلیون بشکه نفت در روز و صادرات کمتر از 7 میلیون آن تصمیم اوپک آن خواهد بود که عربستان دیکته میکند؛ اما هنوز هم این نهاد از قدرت برخوردار است و به نظر میرسد تا زمانی که حوزه نفت اوپک اکثریت تولید جهانی را در اختیار دارد تأثیر خود را در منطقه و در قیمت نفت خواهد گذاشت گرچه برخی از کارشناسان به دلیل تغییر پارادایم انرژی جهان این نهاد را در پایان کار خود میبینند. اینکه در آینده چه بر سر این نهاد همگرایی خواهد افتاد کاملاً به مناسبات سیاسی منطقه خاورمیانه و رویکرد انرژی در جهان ربط خواهد داشت. جهان سال 2015 با 40 سال پیش تر از آن در سال 1973 تفاوت زیادی دارد که در آن سال با افزایش قیمت نفت همه جهان به تکاپو افتاد.