معماری ایرانی را از چین بیاموزیم

کد مطلب: 2856برای ورود به هر حوزه ای شناخت لازم است و شناخت نیز به نوبه خود مستلزم وجود تعریف یا تعاریف روشن و دقیق از موضوع آن حوزه خاص است. برای معماری ایرانی – اسلامی تعریف خاصی وجود ندارد و این در حالی است که این نوع معماری به دلیل پیوند تنگاتنگ با هویت انسان ایرانی و نجات او از تعلیق و سرگردانی در میان آوار انواع و اقسام معماریهای وارداتی، بیهویت و مغشوش روزگار حاضر نیاز به تعریفی دقیق و مسلم دارد.از سوی دیگر مسکن به عنوان یکی از نیازهای اساسی بشر اهمیت عمده ای در جوامع دارد و همواره موردتوجه صاحب نظران و دولتمردان بوده است. این مسئله در کشور ما که از جمعیت جوانی برخوردار است، اهمیت ویژه ای مییابد. به همین منظور دولت با اتخاذ سیاست هایی اعم از مسکن مهر و اجتماعی گرفته تا نوسازی بافت های فرسوده درصدد تأمین مسکن حداقلی برای اقشار عمدتاً متوسط و ضعیف جامعه است. میزان ساخت وساز صورت گرفته در دوران های مختلف یک طرف ماجراست اما موضوع دیگر معماری ساخت و ساز است؛ بدین معنی که باید معماری و شکل ظاهری بناها به گونه ای باشد که علاوه بر سرپناه، آرامش را برای مردم به همراه داشته باشد.انسان به دنبال آرامشبیشک معماری باید معرف شرایط جامعه باشد و به همین دلیل در هرکدام از شهر های بزرگ اروپا نوع خاصی از معماری را شاهدیم که منطبق با تاریخ سیاسی، اجتماعی و روحیات همان منطقه است؛ بنابراین به محض دیدن این شهرها و حتی بدون اینکه بدانیم به کدام منطقه پا گذاشته ایم، با دیدن ساختمان ها قادر خواهیم بود بخش هایی از فرهنگ، تاریخ، سیاست و آداب مردم را بازگو کنیم. سؤال این است که شهرها و ساختمان های ما تا چه اندازه معانی را منتقل میکنند؟ طبق نظر کارشناسان معماری معاصر ما از یک هویت مشخص و پایدار بهره نمی برد و هر کس به گونه ای ساختمانش را ساخته است، بنابراین معنایی را از فرهنگ و تاریخ چند هزارساله ما بیان نمیکند؛ شاید تنها چیزی که بتوان گفت هویت ساختمان های ما در حال حاضر در بیهویتی آن است و این نکته بیش از آن که طنز به نظر برسد، تلخ و غم انگیز است. علاوه بر این انسان حاضر در کنار آسایش نیاز مبرمی به آرامش دارد و محیط ساختمان میتواند بخش زیادی از این آرامش را تأمین کند.شتر گاو پلنگ معماریکشورمان یکی از قدیمیترین و غنیترین دوره های معماری را داراست. آثار تاریخی موجود در جایجای ایران سندی دقیق و زنده بر اثبات این ادعاست. توجه به زیبایی ظاهری در کنار زیبایی داخلی، طراحی مناسب، محاسبات دقیق، فـرم درست پوشش، رعـایت مسائل فـــنی و عـلمی در ساختمان و ده ها دلیل دیگر این معماری را در ردیف زنده ترین و زیبـاتـرین ســبک هـای معماری جهان قرار داده است و نام بسیاری از آثار خلـق شده توسط مـعـماران شهیر ایرانی در فهـرست آثار سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد قرار دارند. امـروز اما ساختمان های ما نه نشانی از آن معماری پخته همگام با اقلیم و فرهنگ دوران گذشته را دارد و نه تقلیدی موفق از معماری غربی است.چرا معماری ما آشفته استهمانطور که ذکر شد، معماری ما در حال حاضر آشفته است، یک دلیل برای این آشفتگی را باید در حرکت شتابان برای تأمین مسکن دنبال کرد که بسیاری از جنبه های ساختمان سازی مورد غفلت مردم و مسئولان واقع شده و به نوعی بعضی جنبه ها به دلیل اینکه از اهمیت کمتری برای مسئولان برخوردارند، مورد بیمهری واقع شده اند. یکی از این عناصر معماری ساختمان است. عامل مهم دیگر برای آَشفتگی بصری، جذابیت ساختمان برای سرمایه گذاری و البته سوداگری افسارگسیخته در آشفته بازار عدم نظارت و بیتوجهی مسئولان و تصمیم سازان است که باعث شده هر کس در جامعه مدگرای امروز به دنبال چیزی متفاوت از دیگران برای جلب توجه باشد؛ خواه آن معماری با فرهنگ ما منافات داشته باشد یا خیر؛ بسیاری از سازندگان و پیمانکاران و به ویژه کسانی که در زمینه بسازوبفروشی فعالیت میکنند، سعی دارند برای نشان دادن ارزش کار خود و برای متمایز کردن ساختمان از دیگر ساختما ن ها،از نمای متفاوتی استفاده کنند و از این نظر چهره ناهمگونی را در مناطق و حیطه های مختلف به جا میگذارند.به عبارتی این افراد برای اینکه بتوانند ساختمان خود را به قیمت دلخواه بفروشند، مجبورند چیزی متفاوت ازآنچه در ساختمان های همسایه دیده میشود، ارائه کنند که البته یکی از دلایل کسب این سود کلان، مدگراییهای شهرنشینان و فقدان شناسنامه فنی برای اطلاع از نحوه ساخت و میزان مقاومت ساختمان است، در این صورت خریدار معیار و ملاکی برای خرید ندارد و همه چیز در ظاهر متفاوت ساختمان خلاصه میشود. بنابراین پنجره هایی میسازیم که به دلیل مغایرت با فرهنگ ایرانی که نمیخواهیم همسایه ها به داخل ساختمان مشرف باشند، به ندرت باز میشوند و فقط منبعی برای پرت انرژی خواهند بود. مثال دیگر اینکه سازندگان و مالکان سنگ سیاه را به شدت در نما و معماری ساختمان مورداستفاده قرار میدهند درحالیکه این سنگ هیچ سنخیتی با فرهنگ ایرانی که سیاه در آن نماد عزاداری است، ندارد. تا اینجای بحث گفتیم که معماری حال حاضر ما یک معماری بیهویت است که سنخیتی با فرهنگ و ارزش های ما ندارد اما سؤال این است که اگر مسئولان مربوطه از فردا سازندگان را ملزم به رعایت و احیای معماری ایرانی اسلامی کنند، رویکرد مردم به آن چه خواهد بود؟.اگرچه معماری ایرانی اسلامی ما یکی از سبک های پخته و اصیل است اما نباید این نکته را از نظر دور داشت که معماری باید پا به پای تحولات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی حرکت کند؛ چراکه علاوه بر مصالح و تکنولوژیهای نوین، فرهنگ، اقتصاد و سایر وجوه زندگی انسان تغییریافته است. بنابراین باید با استفاده از مصالح مدرن در پی حفظ ریشه های اصیل این معماری که منطبق بر نیاز ها و روحیات ایرانیهاست، باشیم؛ همان کاری که دیگران در مورد بخش هایی از معماری ما انجام دادند و در ساختمان هایشان به کار گرفتند. در خبرها آمده بود چینیها به دلیل استفاده از المان های معماری ایرانی در دکوراسیون خود در اکسپوی 2015 میلان موفق به دریافت عنوان جایزه برتر در این رویداد مهم شدند، این در حالی است که امروز شاهدیم نه در مقررات ملی ساختمان و نه هیچ جای دیگری در آیین نامه های ما مشخصه های معماری ایرانی اسلامی که با دنیای امروزی هماهنگ باشد، تدوین نشده و شعار اسلامی ایرانی جز با تدوین اصول امکان پذیر نیست.فرهنگ سازی و آگاهی درست بسیار حائز اهمیت است. در شرایط حاضر قطعاً هرزمانی که سخن از این معماری به میان بیاید، تصور دقیقی از آن وجود ندارد، بنابراین لازم است ساختمان هایی مدرن با تلفیق معماری ایرانی اسلامی طراحی شوند و از طریق صداوسیما در قالب برنامه های مختلف در معرض دید مردم قرار گیرند.مسئله دیگر در اجرا و استفاده ازمعماری ایرانی – اسلامی، اقتصاد است. امروز اجرای بیشتر ساختمان های ما بر اساس طراح های از پیش تعیین شده دفاتر طراحی است و طراحان خودشان را برای طرح های مناسب به زحمت نمیاندازند؛ قطعاً چنانچه کسی معماری متمایز با آنچه در حال اجراست، طلب کند، باید مبلغ بالایی برای طراحی آن هزینه کند؛ این افزایش هزینه در جامعه کمیت گرای ما میتواند باعث فاصله گرفتن از این معماری شود. بنابراین مسئولان و دست اندرکاران حوزه معماری که بعضا به رواج معماری ایرانی اسلامی می اندیشند و می پردازند خوب است که تمهیداتی در نظر بگیرند نظیر اینکه طرح ها، نقشه ها و یا پروانه های چنین ساختمان هایی مطابق با سلیقه عمومی جامعه و بنا به نیاز زمانه و در فرصت و پروسه زمانی کوتاه صادر شود و هم چنین برای سازندگان آن ها همه گونه امکانات و با شرایطی سهل و آسان یاب در نظر گرفته بشود تا میل و رغبت انسان ایرانی برای دست یابی به معماری بومی و ایرانی- اسلامی به وجود بیاید و اشاعه پیدا کند. .