معدن توان جذب سرمایه های خارجی را دارد

کد مطلب : 2806 گروه تأسیسات: قیمت نفت در یک سال گذشته از حدود 100 دلار در سپتامبر 2014 به 47.01 دلار در زمان نوشتن این گزارش در اول سپتامبر 2015 رسیده است. با اینکه در روزهای اخیر قیمت نفت کمی بالا رفته اما تجربه سقوط قیمت آن هم زمانی که بودجه کشور با نفت 72 دلار بسته شده دوباره به مباحث مربوط به اقتصاد بدون نفت دامن زده است. در این میان صنایع معدنی جایگاه ویژه ای دارند چرا که بخش بزرگی از صادرات غیرنفتی کشور را تشکیل میدهند که در سال های اخیر نیز از رشد کمی برخوردار بوده است. ازآنجاکه این بخش از کمبود سرمایه گذاری، بهره بالای وام های بانکی، راندمان پایین و از همه مهم تر ارزش افزوده پایینی برخوردار است به نظر میرسد زمزمه های جایگزینی آن بایستی با دقت نظر بالایی دنبال شود تا زمینه اجرای این ایده به بهترین شکل ممکن فراهم شود. همچنین نبود نگاه کلان و شبکه ای به اقتصاد و عدم احساس نیاز به برنامه ریزی توسعه نبایستی چنین طرح و ایده ای را همچون بسیاری ایده های دیگر به محاق ببرد بلکه بایستی تا جایی که مقدور و ممکن است با برنامه ریزی حساب شده در این راستا گام برداشته شود تا پس از طی مراحل لازم که البته در مراحل اولیه بسیار دشوار به نظر می رسد در ادامه با تحقق چنین موضوعی کابوس اتکا ی کشور به نفت پایان پذیرد.مختصات صنایع معدنی ایرانایران در میان 10 کشور معدنی جهان از نظر ذخایر شناخته شده در کنار استرالیا، برزیل، ایالات متحده، روسیه، آفریقای جنوبی و چند کشور دیگر قرار دارد. با حدود جمعیتی برابر یک درصد جمعیت جهان هفت درصد ذخایر معدنی کشف شده دنیا در پهنه فلات ایران قرار دارند که این به معنی 68 نوع ماده معدنی غیرنفتی و حدود 57 میلیارد تن ذخایر بالقوه است. ارزش ذخایر معدنی کشور بیش از 770 میلیارد دلار تخمین زده میشود و بیش از 30 درصد ارزش بورس متعلق به معدن است. معادن در سراسر کشوربه صورت گسترده وجود دارد ؛ معادن فلزی در استان های زنجان و خراسان رضوی، معادن سنگ آهن و زغال در استان های سمنان، کرمان، یزد، مازندران، معادن مس در استان کرمان، معادن سنگ لاشه در بیشتر استان ها به خصوص مرکزی، فارس، اصفهان و کردستان پراکنده است.با افزایش میزان اکتشافات، تعداد معادن در سال های اخیر افزایشیافته به گونه ایکه تعداد معادن فعال در سال 1384 برابر 3324 معدن بوده که این رقم در سال 1392 به 5300 و در پایان سال 93 تعداد معادن فعال کشور به 5400 معدن رسید (این رقم به جز معادن کوچک و کم اشتغالی مانند معادن بهره برداری شن و ماسه که در سال 93 تعداد آنها بالغ بر 3 هزار و 500 واحد بود). این افزایش فزاینده از اکتشافات نشان از بالا رفتن نیاز صنایع کشور به معادن دارد. به گفته جعفر سرقینی، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، ذخایر مواد معدنی چیزی بالغ بر 43 میلیارد تن است.گرچه حجم عظیمی از محصولات معادن در کارخانجات داخلی همچون کارخانجات فولاد (سنگ آهن) و صنعت ساختمان (گرانیت، آهک، ماسه و شن) مصرف میشود اما یکی از بزرگ ترین بخش های صادرات غیرنفتی ایران نیز به شمار میرود به گونه ای که در سال 1391 بالغ بر 40 درصد حجم و 16 درصد ارزش صادرات ایران به مقصد کشور چین را تولیدات معدنی تشکیل میداد. در سال 93 نیز 23 میلیون و 786 هزار تن صادرات بخش معدن به ارزش یک هزار و 500 میلیارد دلار رسید که با رشدی 23.8 درصدی نسبت به سال 92 همراه بود و حجم بالایی از آن به چین صادر شده است. در سال های تحریم کشور چین پایانه صادراتی محصولات معدنی ایران به شمار میرفت به گونه ای که به تنهایی 95 درصد از تولیدات صادرات معدنی ایران را میبلعید. از مجموع 27 میلیون تن کالای وارداتی چین از ایران بالغ بر 21 میلیون تن سنگ های فلزی شامل آهن، کروم، مس، سرب و روی بوده است.فرآورده ای صادراتی یا زیرساخت صنعت داخلیدر شرایط حاضر نمی توان به بخش معدن، به عنوان بخشی از اقتصاد نگاه کرد بلکه بیشتر به عنوان منبع تولید مواد اولیه ای که میتواند بخش صنعت را رونق بدهد به چشم می آید. دلایل زیادی برای این نگرش وجود دارد؛ یکی اشتغال اندک این بخش و دیگر ارزش افزوده اندک آن است. البته به زودی باید به سمتی حرکت کرد که این نگرش تغییر پیدا کند، بخش معدن توسعه یابد و از خام فروشی صرف در این بخش حذر شود. در این سال ها با کاهش درآمدهای نفتی، کشور به سوی خام فروشی معادن رفته است اما این امر تنها راهکاری بوده برای توسعه صادرات غیرنفتی. به گفته محمدصادق مفتح، مشاور وزیر صنعت «به هر شکل باید کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی از یک نقطه آغاز شود، نمیتوان انتظار داشت ابتدا به ساکن شاهد رشد زنجیره های پایین دستی کانیهای معدنی کشور باشیم، اما تولید و صادرات این مواد خام میتواند انگیزه ای برای توسعه خوشه های صنعتی مرتبط باشد.»این گفته ها در شرایطی عنوان میشود که سهم ارزش افزوده معادن کشور در تولید ناخالص داخلی در طول 25 سال گذشته تنها 0.85 درصد بوده است درحالیکه سهم نفت در حدود 20 درصد و سهم صنعت به 12 درصد رسیده بود. صنایع خودروسازی و صنایع وابسته آن نیز 1 درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده بود. البته این نسبت در سال های گذشته افزایش یافت و سهم معدن از تولید ناخالص داخلی از 0/7 در سال 1386 به 1.2 درصد در نه ماهه سال 1393 افزایشیافته است. یکی از دلایل این سهم کم در تولید ناخالص داخلی علاقه مسئولان به صادرات خام این مواد است. در حالی که مواد اولیه عامل مهمی برای ایجاد بسیاری از صنایع در کشور است. نبود نقدینگی و آماده نبودن زیرساخت ها در فضای کسب وکار و نبود شفافیت مناسبات بخش خصوصی و دولت از جمله زیرساخت های دیگری است که این بخش را تهدید میکند. گرچه مسئولان وزارت صنعت و معدن از 29 میلیارد دلار فرصت سرمایه گذاری خبر میدهند که میتواند سرمایه های داخلی و خارجی را در شرایط پساتحریم به خود جذب کند، شرایطی ایده آل برای توسعه تمام بخش های تولید و صنعت از جمله معدن.توسعه نباید کاریکاتوری باشدبهمن الیاسی، مشاور وزیر صنعت و معدن و نماینده سابق مجلس شورای اسلامی حوزه معدن را در ساختاری وسیع و کلان مینگرد و اعتقاد دارد که منابع و ارزهای آزادشده باید صرف توسعه زیرساخت ها و تجهیزات شود تا صنعت کشور به صورت همگونی توسعه پیدا کند.الیاسی در گفتگو با خبرنگار پیام ساختمان گفت: رشد اقتصاد نباید به صورت کاریکاتورگونه و ناموزون باشد.وی در مورد توان جایگزینی کانیهای معدنی در صادرات گفت: مشکل اقتصاد این است که گاه متوجه اقتصاد بخشی میشویم، همه انرژی را در این بخش هزینه کرده و سایر بخش ها را رها میکنیم. در دوره ای به سراغ تولید بنزین به هر قیمتی میرویم و در دوره ای دیگر به سراغ تولید محصولات پتروشیمی میرویم، گاه نفت همه برنامه های توسعه ای ما را تحت تأثیر قرار میدهد و در زمانی دیگر که قیمت نفت پایین آمد به سراغ معادن میرویم.وی با بیان اینکه توجه به یک بخش به قیمت بیاعتنایی به دیگر بخش ها تحقق میگیردافزود: مثال دیگر آن فولاد است، در دوره ای چنان به طرف تولید فولاد متوجه شدیم که تولیدات سنگ آهن ما حتی تکافوی نیازهای خودمان را هم نمیداد و نتوانستیم اقتصاد آن را هم تنظیم کنیم که قیمت سنگ آهن جوابگوی قیمت تمام شده فولاد باشد.وی مشکلات معدن را در دو عامل نقص پیمایش سرزمین و عدم شناسایی کامل ظرفیت های معادن و سپردن کار معدن به افراد غیرمتخصص دانست و گفت: سال ها از این معادن از طریق انفجار استخراج میکردند و درصد بالایی از سنگ ها و کانیهای پرارزش تبدیل به سنگ و ماسه میشد. در سال های گذشته، ازاین طریق معادن به یغما رفته است. شاید بهتر باشد که اگر نتوانستیم این معادن را به خوبی استخراج و به تولید انبوه برسانیم حداقل به آنها دست نزنیم و تخریب نکنیم.وی با اشاره به اهمیت معدن افزود: این معادن به دلیل گستردگی در پدافند غیرعامل و به دلیل ارزش در تولید در توسعه صنعت و اشتغال نقش بسیاری دارند اما همان گونه که قبلاً ذکر کردم نباید به صورت تک وجهی آنها را در نظر گرفت و با برنامه ریزی بلندمدت و نه بر حسب اتفاق و بالا و پایین رفتن نرخ بشکه های نفت به طراحی اشتغال با توجه به توانمندیهای و سرمایه های انسانی و غیرانسانی مبادرت ورزید.