هشدارهای همیشگی به اشکالات سیستم های گرمایشی

کد مطلب : 2878 به فصل پاییز و ماه مهر نزدیک میشویم. ماهی که برابر است با نصب دوباره سیستم های گرمایشی و بوی درس و کتاب و البته مدارسی که بسیاری از آنها هنوز به امکانات مناسبی برای تأمین گرمایش مجهز نشده است. به این مناسبت جواد نوفرستی، رئیس کارگروه پیشگیری از مرگ های خاموش و عضو شورای سیاست گذاری انجمن جامعه ایمن، در خصوص وجود اشکالات ریشه ای در طراحی و اجرای تأسیسات ساختمان ها هشدار داد.مطابقت با مقررات ملی ساختماندکتر جواد نوفرستی گفت: هر نوع سیستم گرمایشی در ساختمان هایی که مطابق با مقررات ملی ساختمان و اصول مهندسی طراحی نشده و توسط افراد ذیصلاح نیز ساخته و نظارت نشوند، میتواند منجر به حوادث جبران ناپذیر شود.وی تأکید کرد: آنچه در مرحله اول اهمیت قرار دارد این است که در هر ساختمان متناسب با نوع و شرایط آن، از سیستم گرمایشی مناسب با آن ساختمان استفاده شود و در مرحله دوم، باید ساختمان و همچنین سیستم گرمایشی مطابق با مقررات ملی ساختمان و اصول ایمنی، به صورت مهندسی طراحی و توسط افراد یا شرکت های ذیصلاح اجرا شوند. با وجود نص صریح قانون و مقررات، متأسفانه اغلب ساخت وسازهای کشور و همچنین اجرای تأسیسات آنها، توسط افراد فاقد صلاحیت قانونی، طراحی و اجرا میشوند لذا تا زمانی که این معضل حل نشود، مشکل ریشه ای حوادث برطرف نشده و هرسال باید انتظار رشد حوادث تلخ را داشت.دکتر نوفرستی ادامه داد: ازاین رو نمیتوانیم به راحتی پاسخ دهیم که چه سیستم گرمایشی ایمن است چون ایمنی تنها در ایمن بودن خود سیستم یا وسیله تأمین گرمایش خلاصه نمیشود بلکه قویاً به ایمن بودن ساختمان و شرایط و محل نصب و نحوه اجرا، نصب و نگهداری نیز وابسته است. ازاین رو، باوجوداینکه به درستی انتظار میرود سیستم حرارت مرکزی نسبت به سایر سیستم ها ایمن تر بوده و حادثه گازگرفتگی و مرگ خاموش نداشته باشد، اما در عمل این گونه نیست و در ماه های سرد هر سال، شاهد اخبار متعدد حوادث گازگرفتگی دسته جمعی در مجتمع های مسکونی، خوابگاه ها و حتی مدارس دارای سیستم حرارت مرکزی هستیم. بر اساس گزارش آتش نشانی تهران، آمار حوادث گازگرفتگی سال 88 در تهران در ساختمان های دارای حرارت مرکزی از حوادث آبگرمکن و بخاری بیشتر بوده است. علت چیست و اشکال کار کجاست؟ به نظر من، کمترین اشکال به خود سیستم یعنی اجزای موتورخانه برمیگردد و علت العلل، طراحی و اجرای غیراصولی ساختمان، موتورخانه، دودکش و تهویه آن است و این سندی است برای اثبات کیفیت نامطلوب و ناایمن بودن ساختمان ها که مسئولین و متولیان صنعت ساختمان باید برای این مشکل ریشه ای چاره ای بیندیشند.مؤلفه های سیستم گرمایشینوفرستی خاطرنشان کرد: در مورد ایمنی سیستم های گرمایشی باید به دو مؤلفه یعنی «احتمال وقوع حادثه» و «شدت یا قدرت حادثه» توجه داشت. اگرچه احتمال وقوع حادثه گازگرفتگی با موتورخانه کمتر است اما اگر در اجرای موتورخانه و دودکش آن اصول و ضوابط رعایت نشده باشد و منجر به حادثه شود، به علت ظرفیت چند برابری مشعل موتورخانه و درنتیجه حجم چند برابری محصولات احتراق آن، در صورت وجود یا بروز هرگونه اشکال در دودکش و تهویه موتورخانه (عدم اتصال و دودبندی کامل قطعات دودکش در زمان ساخت، مسدود شدن، شکسته شدن قطعات دودکش داخل دیوار، مختل شدن کارکرد ایمن دودکش و ...)، محصولات احتراق و گاز مونواکسیدکربن از کانال ها و مسیرهای مختلف (ترک های دیوار، کانال های سیم کشی برق، سقف های کاذب، کانال عبور لوله های تأسیسات و حتی راهروها) وارد محیط شده و سلامت و جان ساکنین را تهدید میکند.رئیس کارگروه پیشگیری از مرگ های خاموش تأکید کرد: اگر از جانمایی درست، اصولی و ایمن محل موتورخانه، طراحی و اجرای اصولی و مهندسی دودکش موتورخانه از طریق اجرای آن در داکت جدا و مستقل از دیوار واحدهای مسکونی با رعایت تمام الزامات مهندسی و مقررات ملی ساختمان و آیین نامه دودکش مرکز تحقیقات ساختمان و همچنین تهویه مناسب موتورخانه و نصب سیستم ها یا سنسورهای ایمنی در موتورخانه مطمئـن شدیم، حرارت مرکزی سیستم ایمن تر خواهد بود. این غیرممکن نیست و راهکار دارد که در انتها اشاره خواهم کرد:سیستم گرمایش مرکزی در ساختمان های کشورنوفرستی گفت: براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال 90، حدود 2.2 میلیون واحد یعنی نزدیک 11 درصد واحدهای مسکونی کشور از حرارت مرکزی استفاده میکنند. این سهم در تهران حدود 30 درصد و در مشهد تنها در حدود 5 درصد است.وی ادامه داد: بیشترین حوادث ساختمانی در این زمینه و بخش عمده دغدغه های ما مربوط به ساختمان هایی است که با سیستم های آبگرمکن و بخاری مورد بهره برداری قرار میگیرند که متأسفانه در حال حاضر، بیش از 70 درصد واحدهای مسکونی در کشور (50 درصد واحدهای مسکونی تهران و 80 درصد واحدهای مسکونی مشهد) از این سیستم استفاده میکنند.دکتر نوفرستی تأکید کرد: این در حالی است که براساس مقررات ملی ساختمان استفاده از سیستم های تک گرمایشی (تأکید بر سیستم های محفظه احتراق باز) به علت محدودیت ها و ملاحظات مختلف (از جمله الزام ارتفاع عمودی دودکش، محل عبور دودکش ها و ...) برای ساختمان های با بیش از 10 واحد و همچنین ساختمان های عمومی و خاص (تجاری، آموزشی و ...) و همچنین در واحدهای زیر 60 مترمربع با محدودیت هایی در شرایط نصب مواجه است. در این موارد یا باید از سیستم حرارت مرکزی استفاده شود یا باید هوای موردنیاز برای احتراق سیستم گرمایش تکی، از فضای خارج از ساختمان تأمین شود و این یعنی الزام استفاده از سیستم های با محفظه احتراق بسته با دودکش دوجداره (پکیج و آبگرمکن روم سیلد با دودکش دوجداره فن دار و بخاری هرماتیک با دودکش دوجداره بدون فن) به جای استفاده از سیستم های محفظه احتراق باز که به علت استفاده از هوای خانه، میتوانند با کاهش سطح اکسیژن و با کوچک ترین نقص در عملکرد دودکش یا مختل شدن آن (به ویژه در واحدهای کوچک) خطرساز شوند. (آبگرمکن، پکیج و بخاری معمولی و شومینه ساختمانی با دودکش معمولی یا مکش طبیعی)نوفرستی اظهار کرد: بدیهی است در ساختمان های بزرگ، استفاده از آبگرمکن و بخاری رایج نبوده و عمدتاً به درستی از سیستم شوفاژ استفاده میشود (حرارت مرکزی یا پکیج مستقل). در اینجا باید به این نکته توجه داشت که حتی باوجوداینکه سیستم های گرمایشی تکی از نظر مدیریت مصرف و هزینه انرژی و سایر مسائل مربوط به رفاه و استقلال هر واحد مسکونی نزد برخی از مردم ترجیح داده میشود، اما برای ساختمان های با تعداد زیاد واحد مسکونی، سیستم گرمایشی تکی گزینه مناسبی نیست. در ساختمان های مسکونی بزرگ و حتی ساختمان های عمومی و مدارس، باید به سمت استفاده از سیستم های حرارت مرکزی برویم اما در طراحی و اجرای موتورخانه های مرکزی نیز باید به سمت استفاده از فناوریهای روز حرکت کنیم و با جایگزینی سیستم سنتی دیگ و مشعل موتورخانه ای با دیگ های چگالشی، به سمت ایمنی بیشتر و مدیریت بهینه تر انرژی در ساختمان ها حرکت کنیم. این سیستم بهینه و ایمن حتی میتواند به جای نصب در زیرزمین، پشت بام ساختمان اجرا شود تا خطر بالقوه سرایت شعله های حریق و انفجار یا انتشار گاز مونواکسیدکربن از طبقات زیرین ساختمان برطرف شده تا به بالاترین درجه ایمنی در برابر حوادث گاز برسیم.عضو شورای سیاست گذاری انجمن جامعه ایمن کشور افزود: در مدارس نیز ایمن ترین سیستم، سیستمی است که خارج از ساختمان باشد؛ یعنی پکیج یا سیستم حرارت مرکزی میتواند در پشت بام نصب شوند، البته پکیج روی دیوار خارجی هم میتواند نصب شود. بدین ترتیب سیستم حرارتی و بستر خطر بالقوه حریق، انفجار و گازگرفتگی به طور کامل از ساختمان مدرسه خارج میشود.مناسبت ترین سیستم گرمایشیدکتر نوفرستی در پایان در خصوص مناسب ترین، ایمن ترین و کم مصرف ترین سیستم گرمایشی برای ساختمان ها گفت: با وضعیت فعلی کیفیت ساخت وساز در کشور ما، در ساختمان های بزرگ، «سیستم حرارت مرکزی پشت بام با دیگ و مشعل چگالشی» و در سایر ساختمان ها یا در صورت تمایل به استفاده از سیستم های گرمایشی تکی، استفاده از «پکیج های با محفظه احتراق بسته با دودکش دوجداره فن دار» (ترجیحاً چگالشی) که با رعایت نکات ایمنی توسط سرویس کاران مجاز در آشپزخانه یا ترجیحاً در اتاقک اختصاصی پکیج یا بالکن (با پیش بینی و رعایت الزامات مربوطه) نصب میشوند، مناسب ترین انتخاب هستند.