خانه سازی وظیفه دولت نیست

کد مطلب: 3210 رشد شهرها در جهان روندی شگفت آور دارد. در سال 1950 تنها یک سوم ساکنان جهان در شهرها زندگی میکردند که این نسبت در آغاز قرن بیست و یکم به نیمی از جمعیت میرسید و تخمین زده میشود در سال 2050 بیش از دوسوم جمعیت جهان یعنی 6 میلیارد نفر در شهرها زندگی کنند. ایران نیز از این روند مستثنا نبوده است و هم اکنون نزدیک به 70 درصد جمعیت کشور در شهرها زندگی میکنند که بسیاری از آنها به سمت کلان شهرهای کشور جذب میشوند، به گونه ای که در مجموعه شهری تهران با مرکزیت شهر تهران و در سمت شرق تا کرج و در سمت غرب تا آبعلی و در جنوب تا شهر ری و ورامین نزدیک به 30 درصد جمعیت زندگی میکنند. در نتیجه مشکل مسکن مناسب مسئله ای است که شهروندان ایرانی با آن دست در گریبان هستند. روز اسکان بشر امسال 5 اکتبر برابر با 13 مهر روزی است برای بازاندیشی بر کارنامه کشورمان در زمینه مسکن مناسب برای همه شهروندان کشور ایران.روز اسکان بشرهمه ساله در اولین دوشنبه ماه اکتبر که امسال مصادف است با روز 13 مهر مراسم بزرگداشت روز جهانی اسکان بشر برگزار میشود. برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد (UN-HABITAT) که پیشتر مرکز سکونت گاه های انسانی سازمان ملل نامیده میشد از طریق دفاع، تنظیم خط مشی، ظرفیت سازی، ایجاد دانش و تقویت و مشارکت های دولت ها و جامعه مدنی از توسعه پایدار سکونت گاه های انسانی حمایت میکند. نهادی در سال 1978 تأسیس شد و فعالیت های خود را در دو حوزه سرپناه مناسب برای همه و توسعه شهری پایدار متمرکز کرد. به این ترتیب این کمیته به طیفی از وظایف شامل بهبود زندگی زاغه نشینان، کاهش فقر شهری، شهرسازی پایدار، بازسازی پس از فجایع و سوانح، تأمین آب و دفع بهداشتی فاضلاب شهری و بسیج منابع مالی محلی برای ساخت سرپناه متمرکز است.کاهش فقر شهریآمار فقر در میان ساکنان شهری بسیار متفاوت است و دلیل آن نبود معیاری برای فقر شهری به تفکیک مناطق شهری مختلف کشور است. گرچه ارزیابیهای مختلفی در این زمینه وجود دارد مثلاً حسین راغفر، اقتصاددان میگوید در سال 93 خط فقر برای هر نفر برابر 250 هزار تومان است به این ترتیب خط فقر یک خانوار 5 نفره برابر 2.6 میلیون تومان است و این رقم در سال 94 به سه میلیون و 200 هزار تومان رسیده است. با این نسبت اکثریت شهروندان ایرانی مخصوصاً در شهرهای بزرگ به زیرخط فقر میروند که بنا بر برخی از ارزیابیها برابر 50 درصد جمعیت است. آماری دیگر 35 درصد جمعیت کشور را زیرخط فقر میداند، یکی از دلایل اساسی افزایش نرخ فقر در کشور افزایش انفجاری قیمت مسکن و سهم مسکن اجاره ای در سبد خانوار است که در کلان شهرهای کشور گاه تا 90 درصد درآمد یک خانوار را شامل میشود و اقشار فقیر بدون کمک هایی مانند یارانه ها به سختی میتوانند روزگار بگذرانند. این عامل به همراه مشکلات معیشتی روستاها به افزایش مهاجرت به مناطق حاشیه شهری دامن زده است. عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی نیز از 18 میلیون جمعیت حاشیه نشین شهری در کشور خبر داده است. رئیس ستاد ملی بازآفرینی شهری با اشاره به زندگی نزدیک به یک سوم جمعیت شهری در حاشیه ها خاطرنشان کرد: بسیاری از این شهروندان خود را شهروند درجه دوم احساس میکنند که از سوی دیگر شهرنشینان به حاشیه رانده شده اند؛ خواه ساکنان مناطق واقعاً حاشیه ای باشند و خواه ساکن مناطق مرکزی شهرها که از نظر فیزیکی حاشیه نشین نیستند اما از نظر روانی احساس حاشیه نشینان را دارند. البته زاغه نشینی در ایران به گستردگی کشورهایی مانند برزیل یا هند نیست چراکه حتی در منطقه نیز در زمره کشورهای فقیر جهان محسوب نمیشویم ولی با توجه به پتانسیل ها و درآمد ناخالص داخلی و میزان بالای مراودات اقتصادی وضع مالی مردم کشور خوب نیست. شهرسازی پایدارشهرسازی در ایران خود یکی از زمینه هایی است که به مشکلات زیست نامناسب دامن زده است. ترافیک، ساخت وساز ناپایدار، مشکلات معیشتی، مصرف بالای انرژی، دسترسی سخت به مراکز دوری از محل کار و بسیاری از مشکلات دیگر به شهرسازی نادرست شهرهای کشور و محل درآمدی شهرداری از محل تخلفات بازمیگردد. برحسب اتفاق کمیته اسکان بشر قصد دارد در مراسم روز جهانی شهرها سمیناری با موضوع طراحی شهری روز 31 اکتبر برابر با 9 آبان با همکاری شهرداری تهران برگزار کند. کاهش خطرپذیری و بازسازی، خدمات زیربنایی شهری، قانون گذاری شهری، اقتصاد شهری، برنامه ریزی و طراحی شهری از جمله مواردی هستند که کمیته اسکان بشر دنبال میکند. دکتر سیامک مقدم، رئیس دفتر اسکان بشر در تهران عقیده دارد وظیفه دولت خانه سازی برای مردم نیست بلکه ایجاد شرایطی است که مردم به مسکن مناسب دست پیدا کنند و شهرسازی از جمله بخش هایی است که به این مهم دسترسی مییابد. در این میان حمایت از شهرهای متوسط 100 تا 300 هزار نفری در اولویت قرار دارد تا از تراکم در شهرهای بزرگ ممانعت شود و همچنین جایی برای مهاجرت روستاییان ایجاد شود. ایجاد شهرهای اقماری و جدید آنچنان که در سال های اخیر معمول بوده در هیچ جای جهان نتوانسته است مشکلات مهاجرت به شهرهای بزرگ و تراکم مراکز را کاهش دهد بلکه تنها به خوابگاهی برای قشر متوسط تبدیل شده به همین دلیل به گفته مقدم میباید کیفیت زندگی و زندگی اقتصادی در این شهرها تقویت شود تا از رشد ویروسی شهرهای بزرگ ممانعت به عمل آید. روز بازاندیشیاقتصاد کشور تنها به ساخت وساز شهری بازنمیگردد اما ساخت وساز شهری تأثیر مستقیمی بر زندگی انسان ایرانی داشته است. حضور شهرداریها در زندگی عادی ایرانیان موضوعی است غیرقابل کتمان که به اقتصاد شهروندان، سبک زندگی ایشان و برخورداریشان از مسکنی پایدار و مناسب بازمیگردد. بسیاری با خود میاندیشند که چه شهری در جهان برای زندگی و مهاجرت بهتر است و تعداد کمی از اینان با خود میاندیشند برای تبدیل شهرهایمان به جایی برای زیست و زندگی چه باید کرد. شهرهای کشور من گمشده ای دارند و آن هم شهروندان هستند، گرچه اینان را در همه شهرها میتوان بازجست اما در هنگامه عمل و تغییر، در هنگام سیاست گذاری، در هنگام رفع مشکلات محله، کوچه و شهر اکثریت این شهروندان غایب اند و به مردمانی تبدیل میشوند درگیر مشکلات معیشت روزمره و گریزان از مسئولیت های بیشتر. روز ملی بشر روزی است برای بازاندیشی در مورد تمام این مشکلاتی که مدیریت شهری و سیاست های مسکنی برای ساکنان این فلات قدیمی ایجاد کرد و اما در مورد عواقب آن و نتایج آن کمتر پاسخگو بود. دست آخر همه چیز بر سر این مردم آوار شد و هشدار از آوار حقیقی، زلزله، در اثر همین بیاعتنایی به مسکن نامناسب و آسان گیری برای سرپناه مردم بر سر آنها فروخواهد ریخت.