به بیستون برگردیم

کدمطلب: 3326 میترا یزدچیمعماری ایرانی از زیباترین و بینظیرترین معماریهای دنیاست که در طی قرون متمادی همچنان مرکز توجه همگان بوده و هست. این زیبایی و چشم نوازی به گونه ای است که نظر هر بیننده ای را به خود جلب میکند. در این میان سیاحان سفرنامه نویس به عنوان گروهی از نویسندگان و پژوهشگران عالم و صادق در سفرهایی که به ایران داشته اند به بیان ویژگیهای معماری ایرانی پرداخته اند که امروزه از منابع مهم در تاریخ معماری ایرانی است.در ادامه بررسی معماری ایران از نگاه سیاحان و سفرنامه نویسان، به بررسی سفرنامه «مسیو اولیویه» میپردازیم:«اولیویه» در ایام سلطنت آقامحمدخان و فتحعلیشاه به ایران سفر کرده و سفرنامه او حاوی مطالب سودمندی برای محققان در تاریخ ایران عصر قاجار است.این جهانگرد پیش از حرکت به ایران، سفرنامه های چند سیاح فرانسوی را که قبل از او به ایران سفر کرده بودند مطالعه کرده و با شوق دیدار کشور ما عزم سفرکرده و از کشورهای دیگری نیز دیدار کرده است.در بخشی از این سفرنامه میخوانیم:... حال به بیستون برگردیم. چون به کنار رودخانه کوچکی که از طرف شرقی کاروانسرا جاری بود رفتیم اول چیزی که به نظر آوردیم، لوحه ای از سنگ تراشیده شده بود که قطعاً از زمان سلطنت های باستان بود.این الواح در سنگ مرمر سرخی، نیکو به عمل آمده بودند و چهارخانه داشتند. دو خانه که متقابل بود و صورت انسانی که حجاری آن را به درجه اعلی بودند.یکی از این احجار صورت پادشاه جوانی بود که در دست راستش شئی گرد گرفته بود وهمچنین شئی مثلث شکل و طولانی در کنارش بود.در دست چپ او شئی دیگری وجود داشت که شبیه کتاب بود و چنان ساخته شده بود که گویی هم اکنون ساخته شده است.در زیر این دست اشکالی شبیه گل یا میوه دیده میشد و لباس های آنها ظاهراً قیمتی و گران بها هستند.صورت مقابل صورت اول وجود داشت که آشکارا صورت زنی بود که روی سرش کلاهی گویمانند و کرویشکل دیده میشد. دو صورت هلالی نیز وجود داشت که گویا شئی شبیه کتاب در دست داشتند.این مجسمه های حجاریشده دارای زینت های زنانه مرسوم نیز هستند و به نظر میرسد لباس هایشان هم قیمتی باشد.در گوشه فوقانی این الواح، گلی قرار دارد که بسیار شبیه گل هایی است که در مصر دیده شده است. این گل که قسمتی از گل نیلوفر است، گل گیاه عظیمی است که به یونانی «لوتوس» خوانده میشود.در بخش دیگری از این سفرنامه در رابطه با معماری ایرانی نیز آورده است: اما فن معماری ایرانی بسیار ساده، ظریف، منظم و مرتب تر از مملکت عثمانی و به نسبت آب وهوای آن موافق تر است.سقف اتاق را چنان به حسن بنا و زینت گران بها سازند که موجب تعجب شخص میشود. معماران فرنگستان بر ایرانیان اعتراض کنند که در سقف یک عمارت دوچندان برابر آن عمارت مخارج کنند.ایرانیان صنعت طاق زدن را به نهایت رسانیده اند، ازآنجاکه چوب در ایران گران و کمیاب است، از آن صرف نظر کنند و یا به قسمی بنای عمارت کنند و خانه های خود از دو طبقه بلندتر باشد از گل میسازند.سقف آنها طاقی و گنبدی است. در داخل و جوف ابنیه نیز چوب، آهن و یا مصالح دیگری که موجب اتصال و استحکام بنا شود به کار میرود.برای دیوارهای ضخیم خارجی، پرچین هایی از گل به صورت مکعب به روی هم میگذارند و دیوار را بالا میبرند. برای دیوارهای داخلی در سقف نیز، آجر پخته استفاده میکنند. در بعضی خانه ها قیر را با خاک مخلوط کرده و پیش از استفاده میگذارند تا قدری خشک شود و با همان گل به هم متصل میکنند.در ابنیه عمومی مانند مساجد، مدارس، گرمابه ها همچنین عمارت پادشاهان و ابنیه عالیه، عموماً از آجر پخته و سنگ تراشکاری استفاده میشود. مناره ها و گنبد مساجد و بعضی عمارات و ابنیه عمومی را کاشی میکنند و به سنگ های مختلف منقش میسازند که هم باعث خوشگلی و هم صیانت آنها از تصرف هوا میشود.