وضعیت شهرسازی در دنیای معاصر

کد مطلب : 3575سوده کریمیپنجمین نمایشگاه راه و شهرسازی و صنایع وابسته از تاریخ ششم تا نهم آبان ماه 1394 در مصلای بزرگ امام خمینی(ره) در تهران برگزار میشود. وزارت راه و شهرسازی ضمن آنکه یکی از مهم ترین اهداف برگزاری چنین نمایشگاهی را ایجاد تعامل دوسویه قویتر میان بخش خصوصی و دولت در داخل دانسته، تأکید کرده است که شناساندن فرصت های سرمایه گذاری در ایران به کشورهای جهان نیز یکی از اصلیترین اهداف ما از برگزاری این نمایشگاه میباشد.در این مجال کوتاه تلاش میکنیم وضعیت راه و به ویژه شهرسازی را در برخی از کشورهای جهان بررسی کنیم تا از این مجرا بتوان تشخیص داد که کشورهای مختلف جهان از این لحاظ در چه وضعیتی قرار دارند و ما در کشور رو به رشد خودمان چطور میتوانیم از تکنولوژی کشورهای مختلف بهره مند شده و درعین حال همکاری دوجانبه ای در این زمینه با جهان داشته باشیم.همان طور که میدانید، هرسال نمایشگاه های بیشماری در زمینه راه و شهرسازی در نقاط مختلف جهان برگزار میشود و کشورها تلاش میکنند تا در این نمایشگاه ها ضمن نمایش پیشرفت ها و وضعیت فعلی خود، با کشورهای دیگر نیز در این زمینه به تبادل اطلاعات بپردازند. یکی از کشورهایی که در این زمینه به شدت فعال است و هرسال بیش از یک نمایشگاه در زمینه راه و یا شهرسازی برگزار میکند، کشور چین است. در کشور چین نمایشگاه های مختلفی نه تنها فقط در پایتخت بلکه در شهرهای مختلف دور و نزدیک این کشور در زمینه راه و حمل ونقل جاده ای، ریلی، دریایی و... همچنین شهرسازی و صنایع وابسته به آن برگزار میشود که نتایج خوبی برایش به ارمغان میآورد.به عنوان مثال در تابستان سال جاری چهارمین نمایشگاه ساخت وساز شبکه تونل های مترو شهری در شانگهای برگزار شد. این نمایشگاه بین المللی به منظور ارتقاء و توسعه صنعت تونل سازی مترو در چین برگزار گردید و به عنوان نمایشی ویژه و تأثیرگذار در صنعت ساخت وسازهای شهری توانست برای تبادل اطلاعات در این زمینه و جذب سرمایه گذاری و ایجاد اشتغال مفید باشد. اکسپو 2015 شانگهای ضمن تمرکز بر تمامی شبکه های ساخت وساز شهری، بر ارتباط و همکاری میان شرکت های مختلف داخلی و خارجی در چین تأکید داشت. درعین حال برگزارکنندگان این نمایشگاه نوآوری شرکت های مربوطه و ارتقای پیشرفت های فنی این صنعت را مورد تشویق قرار داده و این امر را سبب افزایش جذب سرمایه گذاری خارجی و دلگرمی بیشتر شرکت های داخلی در چین دانسته اند. نمایشگاه شهرسازی در چین به عنوان یک نمایشگاه بین المللی گسترده فضای خوبی را برای نمایش و ایجاد ارتباط در راستای صنایع مختلف شهرسازی ایجاد میکند.ازآنجاکه چین یکی از کشورهای پیشرو در صنعت راه و شهرسازی است، برای اطمینان از اینکه میتواند در سال های آینده پاسخگوی جمعیت انبوه خود باشد، تلاشی بیوقفه را برای نهادینه کردن این مفهوم که ساخت وساز شهری باید طبق اصول و قاعده ای دقیق و علمی پیشرفت کند، آغاز کرده است. اما برای چین، این غیرممکن است که فقط مدل های راه و شهرسازی در ممالک توسعهیافته جهان را کپی کند زیرا جمعیت این کشور بسیار زیاد و به همین ترتیب، تراکم ساخت وساز نیز بیشتر از بسیاری کشورهای دیگر میباشد. درعین حال در چین موضوع دسترسی کمتر به انرژیهای تجدید پذیر نیز وجود دارد و این امر سبب شده که صنعت شهرسازی ویژگیهای خاصی داشته باشد. از این منظر، شرایط مشابهی نیز در ایران وجود دارد و به همین دلیل ما میتوانیم در کشور خودمان به خوبی از تجربیات و پیشرفت های کشور چین استفاده کنیم.در ایران، ضروری است به سوی ساخت وسازهایی در شهرسازی پیش برویم که وضعیتی پایدار داشته باشند و تکنولوژی در آنها به کار رود که نسبت به هر نوع تغییرات آب و هوایی، شرایط اقتصادی و ... مقاوم و پایدار باشد. نیکوست که اساتید معماری و طراحان و مدیران شهرسازی ویژگیها و المان های مختلف و متنوع شهرسازی ایرانی را مورد بررسی و تحلیل قرار دهند و ضمن ایجاد خلاقیت و نوآوری در این صنعت، بتوانیم یک بهیک بررسی کنیم که هرکدام از ویژگیها و المان ها در کدام کشور پیشرفته و صنعتی وجود دارد و سپس تکنولوژیهای مربوطه را جمع آوری کرده و ضمن بومیسازی، آنها را در کشور خودمان مورداستفاده قرار دهیم.هم اکنون 23 شهر جدید در ایران ساخته شده و یا در حال ساخت است و به همین دلیل ضرورت مجهز شدن به تکنولوژی پیشرفته و پیش بینی ضرورت های آینده بیش ازپیش مهم به نظر میرسد. بسیار مفید خواهد بود چنانچه با تأکید بر توسعه صنعت ساخت وساز در شهرسازی جدید ایرانی نیازها، ویژگیها، استانداردهای ساختمان سازی پایدار و ساخت وساز شهری مدرن نیز مدنظر قرار گیرد و تکنولوژیهای معرفیشده در نمایشگاه های مربوطه در تمام دنیا را وارد کرده وجدیتر به این مقوله نگاه کنیم. اجرای شهرسازیهای مدون و مدرن با تأکید بر چشم اندازهای آینده بدون شک راه پیشرفت را که ما در آن قرار داریم، بیش ازپیش هموار میسازد.بسیاری از صاحب نظران راه و شهرسازی در ایران پیشنهاد میکنند مدیران باید راهکارهای فنی در مراحل مختلف طراحی و ساخت شهرها را بیشتر از قبل مورد توجه قرار دهند تا هرسال مجبور نباشیم بخشی از سازه را تخریب و یا به هر دلیل نوسازی کنیم و یا توسعه دهیم؛ که همین امر خود سبب اتلاف منابع مالی و انسانی جبران ناپذیری میشود.یکی از مؤسسات برتر پژوهشی در زمینه شهرسازی در ایتالیا در مقاله ای که در این زمینه منتشر کرده ،آورده است که همکاری مناسب میان محققان، طراحان و سازندگان در مراحل مختلف شهرسازی تنها عاملی است که میتواند سبب رشد در این زمینه شود تا نهایتاً به شهرهایی برسیم که ازنظر نکات و ضروریات شهرسازی در وضعیت خوب و ایده آلی قرار داشته باشند. در ادامه این مقاله آمده است:« معماری، طراحی، فیزیک ساختمان ها، خدمات ساخت وساز و برخی امور دیگر عناصری هستند که از همکاری مذکور به طور مستقیم بهره مند شده و دچار پیشرفت و تحول مثبت میشوند.»این مؤسسه برتر پژوهشی در مقاله خود تأکید میکند برخی موضوعات که نیاز به تحقیق و به خصوص رسیدگی و بررسی بیشتر دارند، باید به طور ویژه در نشست ها و در نمایشگاه ها موردبررسی قرار گیرند تا راهکارهای خلاقانه و جدید برای آنها ارائه شود. طبق این مقاله، نیازسنجی نیز یکی از مهم ترین امور در بخش شهرسازی است.شایان ذکر است؛ نمایشگاه های متعددی در مورد موضوع راه و شهرسازی و صنایع وابسته همه ساله در دیگر کشورهای صنعتی و توسعهیافته برگزار میشود که دستاوردهای آن به راحتی قابل دسترس است. در همین زمینه نمایشگاهی در اسکاتلند، آمریکا، روسیه، ایتالیا، فرانسه، انگلستان، آلمان، اسپانیا، کانادا، سوئد، اتریش به طور سالیانه برگزار میشود. این نمایشگاه ها که ساخت وسازهای شهری در زمینه های مختلف و صنایع وابسته به آنها را مورد بررسی قرار میدهند، به ترتیب در زمینه مصالح نوین و مقاوم در شهرسازی (روسیه)، تجهیزات و تأسیسات شهرسازی (ایتالیا)، بهره وری در ساختمان سازی و ساختمان های پایدار (فرانسه)، سیستم برق رسانی در مناطق مسکونی (انگلستان)، ساختمان سازی خلاقانه در فضای شهرسازی (آلمان)، تجهیزات داخلی و خارجی ساختمان (اسپانیا)، تجهیزات سنگین در شهرسازی (کانادا)، نقش فضای سبز در شهرسازی (سوئد) و خدمات بازیافت در شهرها (اتریش) میباشند.اما مقوله راه و شهرسازی در کشورهای درحال توسعه داستان دیگری دارد. استفان مایو (Stephan K.Mayo) محقق شورای بین المللی تحقیقات و نوآوری شهرسازی در فرانسه در این زمینه مینویسد: «رشد سریع در بسیاری از شهرهای کشورهای درحال توسعه ظرفیت سیستم های سرپناه سازی آنان را دچار چالش کرده است. دولت ها در این زمینه سیاست های صریح و غیرصریحی را به کار گرفته اند تا این چالش ها را پاسخگو باشند. اما این سیاست ها گاهی پاسخگوی نیازها نیستند و این مشکل معمولاً از این قضیه نشئت میگیرد که دانش کافی در زمینه بازارهای ساختمان سازی در شهرهای نوین و سیاست هایی که بر شهرسازی تأثیر میگذارند، وجود ندارد.» وی پیشنهاد میکند: «الگوی سرمایه گذاری در زمینه راه و شهرسازی در کشورهای درحال توسعه خواهان بررسی بیشتر تقاضای ساختمان و شهرسازی در این کشورها و محک زدن روش ها و تصمیمات پیش از اجرای آنهاست.»به گفته مایو، تدارک منابع مالی لازم، زیر ساختارها، کدهای ساختمان سازی و استانداردهای لازم برای شهرسازی باید در کشورهای درحال توسعه بیش ازپیش موردتوجه قرار گیرد.در مقاله ای از سازمان ملل متحد نیز که موضوع شهرسازی در کشورهای درحال توسعه را بررسی کرده، آمده است: «پایداری سیاست ها در زمینه راه و شهرسازی در کشورهای درحال توسعه فرآیندی گسترده است که باید به ایجاد فضایی پایدار برای زندگی انسان ها در این کشورها منتهی گردد. در این راستا، ایجاد شهرهای جدید هم باید در برنامه دولت قرار داشته باشد. البته که باید ساخت وساز پایدار موردنظر باشد اما ایجاد سیستم های اقتصادی، اجتماعی و نهادهای مدنی هم نباید مورد غفلت واقع شوند.»در ادامه آمده است: «شهرسازیها در کشورهای درحال توسعه فقط نباید با هدف ایجاد فیزیک شهری صورت گیرد، بلکه تأمین رفاه، بهداشت و اشتغال افرادی که در شهرها ساکن میشوند هم از اصلیترین نکات در شهرسازی محسوب میشود و غفلت از آن سبب به وجود آمدن وضعیتی میشود که جبران آن در آینده دشوار خواهد بود و هزینه هایی را به دولت تحمیل میکند.» این مقاله تأکید میکند: «در شهرسازی مدرن باید طوری عمل کرد که جامعه ای شهری با انسجام اجتماعی ایجاد شود. اکوسیستم و محیط زیست، دسترسی به حمل ونقل مناسب، ز زندگی شهری با استانداردهای لازم و دموکراسی از اموری هستند که در زمان معماری و شهرسازی باید لحاظ شوند.» سازمان ملل متحد هم تفکری همه جانبه گرایانه برای توسعه فضای شهری را لازم و ضروری دانسته است.اما در کشورهای درحال توسعه نیز هرسال نمایشگاه های متعددی در زمینه راه و شهرسازی برگزار میشود که سبب توسعهیافتگی بیشتر در این زمینه و همچنین جذب سرمایه گذاریهای خارجی در کشورهای درحال توسعه میشود. سرمایه گذاریهای خارجی از عوامل مهم رشد و رونق در کشورهای درحال توسعه است و میتوان آن را مهم ترین دستاورد نمایشگاه های راه و شهرسازی دانست.برخی نمایشگاه ها که در کشورهای درحال توسعه در مورد راه و شهرسازی و صنایع وابسته برگزار میشود، در کشورهای لهستان، قطر، آفریقای جنوبی، اوکراین، ویتنام، مراکش، اردن هستند. این کشورها در زمینه های توجه به فضای سبز در شهرسازی، مبلمان و بافت شهری، بهره وری انرژی در شهرسازی، بازسازی راه ها و شهرها، تکنولوژیهای مهندسی در شهرسازی و نقش تصمیم سازان حوزه شهرسازی کنفرانس ها و نمایشگاه هایی را برگزار میکنند.درحال حاضر در ایران تحقیقاتی درزمینه تأثیر محیط های شهری حاضر، بر انسان درحال انجام است که نتایج آن میتواند برای اساتید و مدیران بخش شهرسازی مفید باشد.31 اکتبر (9 آبان) روز جهانی "شهرها"ست. سازمان ملل متحد 31 اکتبر هر سال را با عنوان روز جهانی "شهرها" نامگذاری کرده است. این نامگذاری به منظور توجه بیشتر جامعه بین المللی به شهرها و بررسی فرصت ها و چالش های این حوزه میباشد.در پایان تأکید میشود که بسیار مناسب خواهد بود اگر تمهیداتی فراهم شود که بتوان به تبادل نظر در این حوزه با کشورهای دیگر پرداخت و از دستاوردهای آنان در حوزه راه و شهرسازی در ایران استفاده کرد.