مسابقاتی برای اعتلای معماری

کد مطلب: 3568 به جرأت میتوان گفت معماری تنها هنری است که هنرمند را مقید به رعایت ضوابطی معین و اصولی تعریف شده در حوزه کاربردی و زیباییشناختی مینماید که وی میبایست به موازات همه خلاقیت ذاتی و ایده پردازی ذهنی خویش برای خلق اثر، به تعهد هنری و حرفه ای خود در چارچوب فرهنگی، زیباییشناختی و اقتصادی نیز واقف بوده و مسئولیت ناشی از عدم رعایت این الزامات را پذیرا باشد. ایجاد تعادل و تعامل بین دو فاکتور سلیقه شخصی و حفظ بایدهای مطرح شده در طراحی از سویی سهل و از طرفی دیگر مشکل مینماید. به نظر میرسد دانش و توانایی برقراری و رعایت این وزن ها تا حدودی هم اکتسابی باشد و در نتیجه برداشت زیبایی در هنر و به خصوص هنر معماری بیش از آنکه امری شخصی تلقی شود، تابع فاکتورهایی استاندارد است که انتخاب را تحت تأثیر اجبار قرار میدهد و به همین دلیل آثار معماری جهت برخورداری از کیفیت های مطلوب نیازمند قضاوتی عادلانه و درعین حال سرسختانه است تا همواره بهترین ها به اجرا درآیند. دست معمار باید از یک سو به اندازه کافی باز باشد تا بتواند همه خلاقیت و ذهنیت خود را در طرح پیاده کند و از طرفی میبایست آنقدر محدود باشد که امکان ایجاد هرگونه خطایی از وی سلب گردد. به عنوان مثال او حق ندارد به ایجاد و اجرای طرحی بپردازد که در آینده منظر شهری را خدشه دار نماید و یا در عدم همخوانی با محیط پیرامون خویش در نقطه ای نامناسب قرار گیرد، هرچند از نظر خالقش بینقص و توجیه پذیر باشد. ما تنها زمانی حق داریم برای ساختن خانه ای قسمتی از طبیعت زیبا را از بین ببریم که فضایی دلنشین به جای آن خلق کنیم و این مسئله به خوبی اهمیت انتخاب آثار ارزشمند در معماری را روشن میسازد.برای نیل به این مقصود از سال های گذشته همواره مسابقات مختلف معماری برپا شده و بنیادهای مرتبط اقدام به انتخاب طرح های برتر و تخصیص جوایزی به این آثار نموده اند. گویا اولین مسابقه معماری در طول تاریخ در 448 سال پیش از میلاد برای طراحی و ساخت یک بنای یادبود جنگی برپا شده است که در این مسابقه آثار موردنظر در معرض بازدید مردم قرار گرفته و داوری بر مبنای نظر آنان صورت پذیرفته است. در کشور ما سابقه مستندی مبنی بر برگزاری مسابقه طراحی معماری در دوران باستان وجود ندارد اما آنچه مسلم است حاکمان در دوره های مختلف برای طراحی کاخ های خود از معماران مشهور دعوت به عمل میآورده اند که همین امر موجب ایجاد رقابت بین آنان و ارائه و انتخاب بهترین طرح ها میشده است. در دوره پهلوی با ورود مدرنیسم به ایران با معمارانی که تحصیلات خود را در خارج از کشور به اتمام رسانیده بودند، به مرور مسابقات معماری نیز به طورجدی پا گرفت و تا مدتی کیفیت و ساختار برگزاری این رقابت ها از روندی صعودی برخوردار بود.طراحی کتابخانه ملی ایران و برج آزادی ازجمله مواردی بود که به صورت رقابتی بین معماران مطرح شد. پس از انقلاب اسلامی و وقوع جنگ که باعث توقف ساخت وساز و رکود معماری کشورمان شد مسابقات معماری نیز تا چندی به فراموشی سپرده شدند. تا اینکه در سال های پس از جنگ رقابت ها از سر گرفته شد. به فاصله اندک چندین مسابقه معماری برگزار شد که متأسفانه بسیاری از آنها موفقیت آمیز نبودند و این مسئله حاکی از وجود نابسامانی در جریان برگزاری این رقابت ها بود. نهادهایی که در حال حاضر به برگزاری مسابقات معماری میپردازند، هرچند در بسیاری از موارد نقش بسزایی در ارتقای کیفیت معماری و طراحی در کشورمان داشته اند لکن در بیشتر موارد تعدد این مؤسسات و بنیادها و عدم پیریزی شاخص های استاندارد و فاکتورهای ارزش گذاری و برنامه ریزی و سازمان دهی مدیریتی باعث بروز مشکلات و آثار سویی در این زمینه شده است. ندا سلیمانی