پایداری مجتمع های مسکونی با نگرشی نو

کد مطلب: 3638 فاطمه حمیدی، حسین ذبیحی*امروزه دلایلی از جمله گستردگی شهرها و به تبع آن دوری بیشتر انسان متمدن از محیط های طبیعی، افزایش آلودگیهای محیطی، رشد زندگی ماشینی، افزایش تماس و کار با ساخته های ذهن بشری، لزوم تلطیف روح بشری و نیاز به حضور طبیعت و عناصر طبیعی در زندگی انسان را هر روز بیشتر محسوس مینماید. بنابراین دنیای امروز نیازمند فرهنگی است که خود را با طبیعت مرتبط نماید، طبیعتی که برای رفاه و آسایش او حیاتی است.حتی در حوزه علمی، شواهد حاکی از این امر است که ارتباط با گیاهان و حیوانات در ارتقای کیفیت زندگی انسان شهرنشین و حتی بر طول عمر او نیز تأثیرگذار است و تماس مستقیم انسان با طبیعت فواید بسیاری هم از جهت روحی و هم از جهت جسمی برای او به ارمغان میآورد.مطالعات زیادی درزمینه نحوه ارتباط انسان با طبیعت و تأثیر محیط طبیعی بر وی صورت پذیرفته است از جمله مطالعات کو و سالیوان نشان میدهد که رابطه بین همسایگان در چنین شرایطی بهتر است، چرا که محیط طبیعی پیرامون خانه بهبود رابطه اجتماعی را سبب گردیده و ساکنین با یکدیگر فرصت آشنایی رودرروی بیشتری پیدا میکنند. همچنین فری در مطالعات خود دریافت که کسانی که در محل سکونت خود به محوطه سازی و باغبانی میپردازند، زندگی را با کیفیت بالاتری ارزیابی میکنند. به عبارتی میزان وجود فضای طبیعی و همچنین فعالیت در این فضا بر ارزیابی از کیفیت زندگی تأثیر مستقیم مینهد.احساسات مثبت شکل گرفته در طبیعت به عنوان عامل بسیار مهمى در بهبود سلامتى مردم قلمداد شده و فواید مستقیمى چون باززنده سازى نیروهاى فیزیولوژیکى، آرامش اعصاب، فکر، انگیزه و یک ارتباط معنوى با دنیاى غیرمادی را در بر دارد که همه این فواید روان شناختی و احساسى بر کیفیت زندگى مردم که جزء اساسى از توسعه پایدار است، تأثیر دارد. با وجود بعد غیرمادی و غیرملموس طبیعت که همان بعد معنوى نامیده میشود و منافع روشنى که بر کیفیت زندگى مردم به همراه دارد، فقدان آنها نیز میتواند پیامدهاى اقتصادى و اجتماعى جدى بر جامعه اعمال کند.فضاهای سبزفضای سبز، در مقیاس واحد مسکونی تک خانوار و مجتمع های مسکونی میتواند حیاط یا فضاهای باز خصوصی مترادف با آن باشد و در مقیاس عمومی، میتوان به مسائلی چون؛ فضای بازی مناسب برای بچه ها، زمین های ورزش در محوطه برای نوجوانان و جوانان، فضاهای سبز و محل هایی برای خانواده ها به منظور نظارت بر کودکان و نیز ملاقات همسایه ها و بودن در طبیعت توجه کرد. در سال 1355 به منظور ارائه طرح هایی برای خانه های معاصر، مهندسی مشاور پژوهش و عمران، پرسشگری ارزشمندی درباره خانه های سازمانی انجام داد. «نتایج این پرسشگری نشان میدهد که خانواده های پرسش شونده هنوز همچنان به وجود باغچه، حوض و گلخانه حساس هستند.» در یک مطالعه توسط فرانسویها معلوم گردید که فضای سبز در مجاورت محله مهم ترین عامل رضایت در بین همسایه ها بوده است. دسترسی فیزیکی یا بصری به فضاهای باز و طبیعت از معیارهای کیفیت ساختمان و مسکن محسوب میشود. اگر طرح معماری امکان دسترسی به نور و تهویه طبیعی را داده و چشم انداز طبیعی و سبز را در معرض دید و استفاده قرار دهد در تأمین سلامت مؤثر خواهد بود. پیوند عناصر طبیعی مانند آب و پوشش گیاهی با ساختمان و محیط اثرات مثبت روانی بر ساکنان دارد. وجود درختان در فضاهای مجاور مجتمع های مسکونی به افزایش مناسبات دوستانه و همسایگی کمک میکند. بر اساس تحقیقات، وجود پنجره هایی با چشم انداز به پوشش گیاهی و فضای سبز در مقایسه با اراضی بایر، کارکرد شناختی کودکان را ارتقا بخشیده و از سوی دیگر، اثرات زیان بار نور مصنوعی نظیر نور تلویزیون و نمایشگر رایانه و برخی لامپ های روشنایی نیز کاهش میدهد. ساختمان های بلند، ساکنان خود را از محیط طبیعی جدا میکنند و در برج های مسکونی، فقدان فضای سبز و حس عدم ارتباط با محیط بیرونی جزو کمبودهای عمده محسوب میشود. در مصاحبه های انجام شده، بیشتر ساکنان خواستار تدابیری چون کاشت درختان و نفوذ نور طبیعی برای ارتباط فضاهای داخلی ساختمان با محیط بیرونی هستند. سکونت در برج های مسکونی به دلیل کاهش فعالیت های فیزیکی به مشکلات رفتاری و حرکتی منجر شده و بیماریهای تنفسی، اختلالات عصبی و انزوای اجتماعی را در کودکان به دنبال میآورد. فضاهای سکونتی طبیعت گرا، مانند چشم اندازها، مناظر و بوستان های شهری، محلی و همسایگی، کمربندها و حومه های سبز، فضاهای ورزشی و کوچه باغ های شهری همگی فرصتی برای ارتباط ساکنان با طبیعت ایجاد کرده ، بنابراین در سلامت آنان تأثیری قطعی دارند.بام سبزبام های سبز، باغ هایی که به جای سطح زمین در پشت بام خانه ها ساخته میشوند، امروزه در بیشتر شهرهای پیشرفته و پرجمعیت دنیا که به علت افزایش ساخت وساز و کاهش سطح زمین با کمبود فضا مواجه میشوند، جایگزین فضای سبز شهری یا همان پارک ها شده اند. اما این فناوری سبز و هنر معماری نوین در ایران که سرانه فضای سبز آن از حد متوسط نیز پایین تر است به علت ناآگاهی و شناخت نداشتن مردم و بیتوجهی مسئولان همچنان ناشناخته و مهجور مانده است. پرداختن به این فناوری میتواند از بزرگ ترین تحولات مثبت زیست محیطی در شهرها محسوب شود. بام های سبز، فضاهای سبزی هستند که به واسطه افزودن لایه هایی که قابلیت رشد و نمو گیاهان را دارند بر فراز پشت بام خانه ها ایجاد میشوند.نتیجه گیریمسکن یکی از کاربریهای مهم در فضاهای شهری به شمار میرود و کیفیت آن ارتباط مستقیم با کیفیت زندگی بشر دارد. در این میان یکی از عوامل اساسی مطلوبیت محیط مسکونی حضور طبیعت و فضاهای عمومی در مجتمع های مسکونی است که باید دارای شرایطی چون تنوع و سرزندگی، فضای صمیمانه، دید مطلوب و... باشد تا امکان حضور مستمر ساکنین را در فضاهای عمومی و سبز به همراه داشته باشد. چرا که حضور مداوم ساکنین باعث ایجاد ارتباط چهره به چهره بین ساکنین و شناخت بیشتر نسبت به هم و در پی آن افزایش تعاملات اجتماعی میگردد. همچنین میتوان با به کارگیری عناصر طبیعی محسوس شامل نور، جریان هوا، دید و منظر، آب، مصالح، بام ها و دیوارهای سبز، حیوانات و کاربرد صحیح و مناسب آن ها نقش طبیعت را در زندگی روزمره انسان بیشتر و پررنگ تر نمود و موجب شکل گیری جامعه ای پایدار برای آیندگان بود.پیشنهادچند ترویج فعالیت های چون باغبانی، کشت سبزیجات، گیاهان زینتی و ... برای زمینه سازی خودکفایی مجموعه از لحاظ تولیدات کشاورزی و بهره مندی از مواد غذایی سالم. توجه به دیگر موجودات زنده طبیعی نظیر حیوانات شهری و پیش بینی محلی برای نگهداری و لانه سازی و تغذیه پرندگان و دیگر حیواناتی که در محیط شهری زندگی میکنند. حضور طبیعت و نشانه های آن در تمام مقیاس های حضور انسان با طیفی از عناصر انتزاعی تا واقعی که به صورت آگاهانه یا ناخودآگاه ارتباط و یادآوری طبیعت را همراه داشته باشد. به کارگیری دیوارهای سبز برای استفاده بصری و کالبدی مطلوب در فضاهای باز تا بسته. استفاده از فضای سبز در طبقات و در روی بام به طوریکه تمام ساکنین امکان بهره برداری از آن را داشته باشند. بهره گیری از باد و جریان طبیعی هوا برای تهویه فضاهای بسته و نیمه باز و تنظیم شرایط آسایش با استفاده از سیستم های پایدار. حداکثر استفاده بهینه از روشنایی طبیعی برای فضاها و نورگیری متنوع با ایجاد سایه و نیم سایه. انعطاف پذیری فضاها برای تبدیل به فضاهای باز و نیمه باز و بسته به یکدیگر. انعطاف پذیری عرصه های عمومی و نیمه خصوصی واحد مسکونی برای تفکیک یا تجمیع فضاها. ایجاد حریم و سلسله مراتب در ترکیب توده و حجم.*کارشناس معماری