حریم های فراموش شده

قسمت اول معماری اصیل ایرانی معماری حرمت هاست وقتی در جامعه ای حریم ها از بین رود با پیامدهای ناهنجاری روبرو می شود ازجمله بحران هویت، بی اعتمادی و جامعه ای این چنین سالم نخواهد ماند. درگذشته، معماری ایرانی برای هر بخشی از طراحی اش مرزهایی را متصور بود که این حریم ها خود موجب هویت بخشی به هنر جامعه ایرانی می شدند و علاوه بر هویت بخشی، محرمیت، درون گرایی و سلسله مراتب به خودی خود هویت ایرانی محسوب می شده اند. حریم و محرمیت یکی از مهم ترین مسائلی است که موردتوجه ایرانیان بوده است و این مسئله نه تنها ایرانی که اسلامی نیز می باشد هرچند که حفظ حریم در طراحی معماری با گذر زمان حضورش کمرنگ گشته تا به امروز که به طور کامل نابودشده است و در این مطلب به معرفی حریم،میزان اهمیت توجه به حریم و در مطالب آتی سعی بر آن داریم تا آثار منفی روانی نابودی حریم در خانواده و جامعه ، مسئله حریم و محرمیت در خانه های سنتی ایرانی و همچنین چگونگی بازآفرینی حریم در مسکن معاصر بپردازیم. حریم واژه ای که ریشه اش حرم است و به معنای گرداگرد خانه و مرز است و اما خود واژه ی حریم به معنای پناهگاه می باشد. با توجه به این معانی ذکرشده، حریم یک فضا وقتی حاصل می شود که علاوه بر پناهگاه بودن یعنی محیطی امن برای ساکنین،آرامش و آسایش ساکنین را نیز شامل شود، البته با دیدی دیگر حریم به معنای حرمت و محرمیت می توان چنین استنباط کرد که فضایی که علاوه بر دارا بودن خصوصیات امنیت ، آرامش ،آسایش دارای ارزش و حرمت باشد و با توجه به معنای محرمیت از دید و دسترس اغیار نیز به دور باشد. درواقع واژه ی حریم تمامی معانی که در بالا ذکر شد را با خود به یدک می کشد و این واژه که از صفت ارزشمند خانه های سنتی ایرانی بوده است با معانی بلند و والای خود سبب به وجود آمدن فضاهایی در خانه های قدیمی شده اند که تمامی ویژگی های ذکرشده بالا را با خود به همراه داشته اند؛ البته شایان توجه است که حریم مسئله ایست که تابع فرهنگ و موقعیت هر جامعه است و افراد بافرهنگ و عقاید متفاوت درباره حریم نیز ادراک متفاوتی را از خود بروز می دهند و همین مسئله هم سبب ساز هویت بخشی این صفت گشته است. به طور مثال رعایت ادب و آداب در فرهنگ شرق و بی اعتنایی به شئون و آداب در فرهنگ غرب مرسوم است، بنابراین فردی که در شرق زندگی می کند نسبت به فردی که در غرب است ازلحاظ فرهنگ،اعتقاد و احساس در دودنیای متفاوت قرار دارند و به یقین ادراک آن ها نیز از محیط خود متفاوت است؛ پس در مسئله حریم نیز که تابع فرهنگ است جامعه ی شرقی از حریم یک برداشت دارد با توجه به موقعیت و فرهنگ خود و جامعه ی غربی برداشتی دیگر. بر اساس مطالبی که در بالا به آن ها اشاره شد به میزان اهمیت حریم در معماری خانه های معاصر پی می بریم؛ این مطلب که حریم یک اصل ارزشمند و هویت بخش معماری ایرانی بوده و درواقع محرمیت و حفظ حریم در معماری به نوعی شناسنامه هنر ایرانی نیز به شمار می رفته است، این اصل ارزشمند که این روزها به فراموشی سپرده شده است سبب ساز بی هویتی جامعه شده البته که حذف محرمیت و بحران هویت مسئله ای پیچیده ایست که دلیلش تهاجم فرهنگی است به امید روزی که با بازآفرینی و برگشت فرهنگ اصیل ایرانی به جامعه ، هویت ایرانی خود را بازیابیم و به اصول و ارزش ها و اعتقاداتی که سبب هنر اصیل ایرانی در جامعه می گشت رجوع کرده و سبب اعتلای هنر غنی ایرانی شویم.