موزه تاریخ چای ایران

لاهیجان یکی از قدیمی ترین و زیباترین شهرهای استان گیلان است و ازآنجاکه مهم ترین مرکز کشت و تولید چای ایران بشمار می رود، به شهر چای معروف است. چای کاری در ایران برای نخستین بار به همت حاج محمدمیرزا کاشف السلطنه چای کار در سال 1319 ه.ق در لاهیجان آغاز شد. بنای موزه تاریخ چای اسکلتی از بتون و سنگ تیشه در زیربنایی به مساحت 512 مترمربع در انتهای خیابان کاشف شرقی لاهیجان و در دوطبقه در کنار برج، آرامگاه بناشده است. قدمت استفاده از چای، کشت و تولید آن در جهان حدود 5000 سال می باشد، اما ایرانیان چای را نخست به عنوان یک ماده دارویی می شناختند. انتقال چای ابتدا از جاده ابریشم توسط چینی ها انجام می شد و به تدریج کشت و تولید آن در هندوستان رونق یافت و از راه های بازرگانی جنوب به ایران نیز وارد می شد. برای اینکه کشت و مصرف چای در همه طبقات عمومی شود، حاج محمد میرزا قوانلو ملقب به کاشف السلطنه به تشویق مظفرالدین شاه به این امر همت گمارد. کاشف السلطنه در سال 1244 هجری شمسی در تربت حیدریه به دنیا آمد. وی در 16 سالگی به استخدام وزارت امور خارجه درآمد و با سمت دبیر دومی عازم پاریس شد و در رشته حقوق دانشگاه سوربن فرانسه به تحصیل پرداخت . سپس در سال 1272 هجری شمسی به عنوان ژنرال کنسول ایران به هند رفته آنجا علاوه بر وظایف محوله به یادگیری فن چای کاری و تهیه چای پرداخت.او طی دو سال شیوه کشت چای را با جدیت تمام فراگرفت و با استفاده از موقعیت سیاسی خود توانست در مراحل مختلف 3000 اصله نهال چای و چندین صندوق تخم چای را به همراه نهال های دیگر به ایران وارد نماید. او که قبلا موقعیت و حاصلخیزی زمین های گیلان را بررسی نموده بود، لاهیجان و تنکابن را مناسب کشت این محصول دیده و نخستین باغ های چای در سال 1279 شمسی احداث شد. اولین کارخانه چای کشور به پیشنهاد کاشف السلطنه در مجلس تصویب شد. او کتابی به عنوان رساله دستورالعمل زراعت چای به چاپ رساند و به صورت عملی مراحل کشت و تولید چای نحوه چیدن چای- انتخاب و درجه بندی مالش خشک کردن و چشش چای را به کارگران آموخت. سرانجام سال 1308 شمسی هنگام بازگشت از چین و ژاپن، در یک حادثه کشته شد. طبق وصیتش مقبره او میان مزارع چای لاهیجان در کنار موزه تاریخ چای قرار دارد. این موزه در سال 1375 به همت سازمان میراث فرهنگی ثبت شد.