اقتصاد تعاون و سهمی که می تواند در بخش ساخت و ساز داشته باشد

نهضت تعاون در اروپا، در حالی مسیری را برای گروه های اجتماعی گشود تا بتوانند با بسیج منابع محدود مادی، مشکل تأمین مسکن را سامان بخشند که اکنون، ده درصد مردم در خانه های تعاونی زندگی می کنند. به گزارش پیام ساختمان، با استناد به سامانه جامع آمارهای ثبتی بخش تعاونی، اکنون حدود 11954 تعاونی مسکن با عضویت 1756227 نفر و سرمایه ثبتی بالغ بر 10 هزار میلیارد ریال و همچنین تعداد 187 اتحادیه در سطح استانی و فراستانی فعال بوده و 292546 نفر فرصت اشتغال ایجاد کرده اند. بر اساس آمار سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 تعداد واحدهای مسکونی تحویل شده به اعضاء تا پایان سال 1389، بالغ بر یک میلیون و 750 هزار واحد بوده که این تعداد معادل 12 درصد کل واحد مسکونی احداث شده در شهرها است. فزونی نسبت حضور تعاونی از 12 درصد به 28 درصد، حاکی از اقبال مردم برای مشارکت در ساخت وساز مسکن از طریق تعاونی ها به ویژه در طرح مسکن مهر ارزیابی می شود. تا پایان سال 94 واحدهای مسکونی ساخته شده تعاونی ها به دو میلیون و هفت صد هزار واحد بالغ شده است. بر اساس اطلاعات مرکز آمار، به طور میانگین طی سنوات اخیر حدود 30 درصد از واحدهای ساختمانی در شهرها از طریق تعاونی های مسکن احداث می شود. هم اکنون 50 هزار واحد در دست ساخت تعاونی ها قرار دارد. تعاونی های مسکن مهر طرح مسکن مهر در ابتدا در قالب بند د تبصره 6 قانون بودجه سال 1386 آغاز شد و سپس بر مبنای قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، به صورت پیوسته در دستور کار قرار گرفت و درنهایت، به موجب این طرح، سالانه تعداد یک میلیون و پانصد هزار واحد مسکونی، زمین در سطح کشور واگذار می شود. ایده اصلی طرح مسکن مهر بر این امر مبتنی است که ارزش زمین، بخش قابل توجهی از هزینه تمام شده مسکن را به خود اختصاص می دهد. سهم ارزش زمین در قیمت مسکن در کل کشور در 35 سال گذشته، برابر 40 درصد و در دهه اخیر، برابر 45 درصد بوده است. همچنین در استان تهران این سهم به حدود 60 درصد قیمت کل مسکن بالغ می شود. بنابراین با حذف یا کاهش ارزش زمین از هزینه تمام شده مسکن، می توان تا حدود زیادی هزینه مسکن را کاهش داد. به همین منظور طرح مسکن مهر این مشکل را از طریق اجاره بلندمدت زمین جهت احداث مسکن مرتفع می کند. هم اکنون تعداد 3148 واحد شرکت تعاونی مسکن مهر که 360673 نفر عضو دارد و با 69277 نفر اشتغال زایی در کشور به فعالیت مشغول هستند. منشأ ظهور تعاونی های مسکن برخورداری از مسکن مناسب جزو حقوق اجتماعی شهروندان محسوب می شود که اتفاقا جایگاه ممتازی در سیاست گذاری اجتماعی دولت ها دارد. این حق از اوایل قرن بیستم میلادی وارد قوانین کشورهای صنعتی و در سال 1948 وارد اعلامیه جهانی حقوق بشر شد. در دهه 1990 برخورداری از مسکن مناسب، نه تنها به عنوان یک حق عام شهروندی، بلکه به عنوان حق شهر به تدریج به قوانین کشورها راه یافت؛ اما در ایران، در چهارچوب برنامه اول عمرانی، تأمین مسکن از وظایف قانونی دولت محسوب شد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران راه یافت و طبق اصل 31 آن، دولت موظف به تأمین مسکن مناسب برای مردم شد. اما علی رغم پذیرش حق مسکن، معضل سرپناه به منزله یکی از حادترین و پیچیده ترین مسائل اجتماعی کشورهای جهان همچنان مطرح است. اگر تا دهه 1970 میلادی معضل مسکن عمدتا معضلی جهان سومی بود، امروزه در جهان پیشرفته نیز به مشکل اساسی تبدیل شده است. امروزه تعاونی ها مسکن در سطح جهانی، نقش مؤثری در تأمین مسکن ارزان قیمت برای گروه های متوسط اجتماعی همچنین افراد کم بضاعت ایفا می کنند. ساخت مسکن تعاونی به سال 1867 و تجربه پیشگامان راچدیل برمی گردد که 23 سال قبل از آن یعنی در سال 1844 با تأسیس اولین فروشگاه تعاونی مصرف، نهضت تعاون توسط آن ها پایه گذاری شده بود. این پیشگامان پس از ارائه الگوی موفقی از همکاری جمعی برای تأمین نیازهای مشترک اعضا درزمینهٔ کالاهای مصرفی، فعالیت خود را توسعه داده و برای ارتقای سطح رفاه اعضا خود، مجتمع های مسکونی ایجاد کردند. اما ظهور نهضت تعاونی مسکن در جهان به تشکیل اولین شرکت تعاونی مسکن در سال 1880 برمی گردد که ویکتور آیم هوبر، اولین تعاونی مسکن را در برلین آلمان تأسیس کرد. این نهضت مسیری را برای گروه های اجتماعی گشود تا آن ها بتواند از طریق بسیج منابع محدود مادی خود، مشکل تأمین مسکن ارزان قیمت برای گروه های اجتماعی را سامان بخشند. به طوری که امروزه حدود 10 درصد مردم اروپا در خانه های تعاونی زندگی می کنند. این سهم در برخی کشورها بالاتر است مانند لهستان که در آن 20 درصد سهم بازار مسکن در دست تعاونی ها است و البته این سهم در سوئد، 17 درصد و در نروژ، 15 درصد است.