سبک های معماری در گذر زمان(2)

معماری بین النهرین معماری بین النهرین، معماری باستانی منطقه بین دو رود دجله و فرات، که به نام بین النهرین و یا میان رودان نیز شناخته می شود، است. بین النهرین مثلثی است که تقریبا همه عراق و بخش هایی از سوریه، ترکیه و ایران را دربر می گیرد. این معماری تقریبا از هزاره دهم پیش از میلاد شروع و تا قرن ششم پیش از میلاد ادامه یافت. معماری بین النهرین از زمانی که ساختارهای دائمی ساخته شدند، شکل گرفت. از اقدامات برجسته معماری در بین النهرین می توان به ایجاد طراحی و برنامه ریزی شهری، ساخت خانه های حیاط دار و زیگورات ها (معابد) اشاره کرد. مصالح ساختمانی در دوره سومریان( اولین حکومت بین النهرین)، ساختمان سازی با استفاده از ماسه و البته گاهی اوقات قیر طبیعی انجام می شد. روش تولید آجر در گذر زمان به شکل های مختلفی انجام گرفت. اما آن ها به طور عمده به آجرهای گرد بیشتر علاقه داشتند و ازآنجایی که این نوع آجر چندان ثبات ندارد، بناها هنگام چیدن آن ها، در هرچند ردیف آجر، یک ردیف از آجرها را به صورت عمودی قرار می دادند. مزیت این آجرها بالا بردن سرعت ساخت وساز و همچنین وجود سطح نامنظم بود. معمولا روی سطوح نامنظم بهتر از سطوح صاف ایجادشده با انواع آجرهای دیگر می توانستند گچ کاری کنند. آجرها را زیر نور خورشید می ساختند. آن ها گاهی از آجرهای لعاب دار برای روی کار استفاده می کردند. پس از شکل گیری زندگی شهری در بین النهرین، آن ها نمای ساختمان های خود را با استفاده از سنگ های مخروطی رنگی، پانل های قرمز مایل به قهوه ای و خاک رس می ساختند. طراحی شهری سومریان اولین جامعه ای بودند که برای ساخت شهرهای خود طراحی و برنامه ریزی کردند. آن ها برای شهر خود خیابان، بازار، معابد و باغ ساختند. البته ساخت شهرها از دوران انقلاب نوسنگی شروع شده بود اما در دوران سومریان هدفمند بود. از منابع به دست آمده مشخص شده که در دوره سومریان معاملات ملکی انجام می شده است و به همین دلیل الگوی رشد شهری، تراکم و ارزش ملک در آن دوران در برخی از منابع نوشتاری به جامانده از آن زمان شرح داده شده است. ساخت خانه مصالح ساختمانی این دوران تشکیل شده بود از آجر، خشت و گچ که تمام این مصالح به طور طبیعی در اطراف شهرها وجود داشت. در برخی از شهرها هم از درهای چوبی استفاده می شد. بیشتر خانه ها یک اتاق مرکزی مربعی شکل داشتند و البته اندازه این اتاق نسبت به هر خانه، متفاوت بود. شواهد اندکی نشان می دهد که افراد فقیر، خانه هایشان را با چوب نی می ساختند. مردم بین النهرین خانه های خود را حیاط دار می ساختند، روشی که تاکنون هم وجود دارد. حیاط ها به گونه ای ساخته می شدند که موجب تهویه طبیعی هوا شده و محیط خانه را خنک تر می کرده است. تمام اتاق ها هم رو به حیاط ساخته می شدند. ازآنجایی که سومریان نسبت به جداسازی فضاهای عمومی و خصوصی بسیار اهمیت می دادند، حیاط از خیابان هیچ دیدی نداشت. متراژ بیشتر خانه های سومریان، 90 مترمربع بود. معابد ساخت معابد از قبل از استقرار شهری به وجود آمده بوده و معمولا از یک اتاق کوچک شروع می شده و به بخش های دیگر می رسیده است. معمولا معابد تا چند هکتار مساحت داشتند و روی سکوهای بلند ساخته می شدند. معابد، استحکامات و قصرها با استفاده از مصالح و تکنیک های پیش رفته ای همچون پشت بندها، تورفتگی( کاو دیوارها) و ستون های نیمه ساخته می شدند. وقتی معبدی فرسوده می شد، طبق مراسمی خاص، آن را کاملا تخریب می کردند و در همان محل معبد، معبدی تازه بنا می کردند و همیشه معبد جدید هنرمندانه تر و بزرگ تر از معبد پیشین ساخته می شد. از معابد مهم این دوران می توان به معبد آهک، معبد ستون و معبد سفید اشاره کرد. در ساخت معبد آهک، آهک به فراوانی استفاده شده است. بعدها معبدی عظیم به نام معبد ستون، جای معبد سنگ آهک را گرفت. این ساختمان بر سکویی آجری قرار داشت و از طریق یک دروازه یا ستون بندی به آن وارد می شدند که از دو ردیف ستون عظیم آزاد تشکیل می شد. هر ردیف دارای چهارستون بود که قطر هرکدام به 6/2 متر می رسید. این ستون ها و دیوارهای محوطه کنارشان، که به صورت یک سلسله نیم ستون ساخته شده بودند و نیز سکوی ساختمان، همه با نوعی موزاییک متشکل از مخروط های گلی تزئین می شدند. در ساخت معبد سفید هم از مخروط های سنگی از جنس آهک سرخ، سیاه و مرمر سفید استفاده شده بود. زیگورات ها زیگورات ها برج های عظیم هرمی شکل معابد بودند که برای اولین بار در دولت- شهرهای سومریان ساخته شدند و بعدها در شهرهای بابل و آشوری ها هم مشاهده شد. کلمه زیگورات ریشه اکدی ( یکی از اقوامی که در همسایگی عیلام زندگی می کردند) دارد و به معنای صعود به آسمان است. سازندگان زیگورات برای احساس نزدیکی به خدا معابد بلندمرتبه می ساختند تا هرچه بیشتر به آسمان نزدیک شوند. در حال حاضر 28 زیگورات در عراق و 4 زیگورات در ایران، مانند زیگورات چغازنبیل در خوزستان( نزدیک شهر شوش) و سیلک در کاشان، زیگورات جیرفت در شهر باستانی کنار صندل کرمان، وجود دارد. سقف زیگورات، برخلاف هرم مسطح بود و این بنا دارای پلکان متعددی بود و از آجر گلی و خشت ساخته می شد. روش ساخت زیگورات هم این گونه بوده که ابتدا یک طبقه بزرگ از آجر گلی ساخته می شد و سپس یک طبقه کمی کوچک تر روی آن می ساختند و طبقات بعدی به همین منوال روی هم قرار می گرفتند و در آخر هم معبدی درست در نوک زیگورات ساخته می شد. معماری منظره مردم بین النهرین به طراحی منظره نیز اهمیت می دادند و بخشی از ساخت شهر محسوب می شد. از متون داستان های آن دوران مشخص است که سومریان برای شهرهای خود باغ و بوستان می ساختند. باغ های بهشت ایرانی برای اولین بار در این زمان متولد شدند. استفاده از فواره نیز به همین دوران بازمی گردد.