تدبیر دولت برای برق چه کرد؟

طی سال های 1392 تا پایان اردیبهشت ماه 1396 اقدامات متعددی در صنعت برق انجام شد که می توان به تجدید ساختار صنعت برق اشاره کرد که به منظور تقویت ظرفیت های تولید برق در بخش های نیروگاه های حرارتی و تجدید پذیر و افزایش راندمان تولید، تغییرات ساختاری در صنعت برق، مشتمل بر تشکیل شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی کشور و سازمان انرژی های تجدید پذیر و بهره وری انرژی برق (ساتبا) در هماهنگی با هیئت دولت و مجلس شورای اسلامی در دولت یازدهم انجام پذیرفت. افتتاح و بهره برداری از 54 نیروگاه افتتاح و بهره برداری از 54 نیروگاه در 13 استان با ظرفیت 7926 مگاوات ازجمله دیگر اقدامات صنعت برق در سال های مذکور بود که می توان در این رابط گفت صنعت برق ایران ازنظر ظرفیت نصب شده نیروگاهی در خاورمیانه مقام نخست، رتبه سوم آسیا و رتبه چهاردهم در جهان را داراست و ازنظر مقدار مصرف در جایگاه 18 جهان قرار دارد. طی این دوران به ظرفیت نیروگاه های کشور بیش از 7900 مگاوات افزوده شده و تا پایان اردیبهشت ماه سال 1396 با رشد سالانه حدود 3.5 درصد به 76647 مگاوات رسیده از این تعداد، 35 واحد به ظرفیت 5750 مگاوات متعلق به نیروگاه های حرارتی است که 20 واحد آن به ظرفیت 3260 مگاوات (معادل 57 درصد) توسط بخش خصوصی احداث و سنکرون شده است. سهم بخش دولتی از مجموع ظرفیت تولید برق حرارتی در کشور در حال حاضر 36 درصد است که بر اساس برنامه ریزی های انجام شده در شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی این شاخص پس از واگذاری ها به 18 درصد خواهد رسید. در حال حاضر سهم بخش خصوصی از مجموع تولید نیروی برق حرارتی در کشور 64 درصد است. همچنین برنامه ریزی و شروع عملیات اجرایی احداث نیروگاه های حرارتی راندمان بالا با استفاده از توانمندی های پیمانکاران داخلی و انتقال فنّاوری به داخل کشور از دیگر دستاوردهای این دوره است. بدین ترتیب حدود 10000 مگاوات نیروگاه حرارتی در بخش های خصوصی و دولتی در حال احداث است و 7500 مگاوات دیگر نیز ظرفیت بخش بخار نیروگاه های گازی بخش خصوصی در دست احداث به روش بیع متقابل است. افزایش راندمان نیروگاه ها علی رغم تنگناهای مالی صنعت برق، با احداث نیروگاه های پربازده، تکمیل بخش بخار نیروگاه های سیکل ترکیبی، بهبود شرایط بهره برداری از نیروگاه های موجود و نیز افزایش سهم گاز مصرفی نیروگاه های حرارتی، راندمان نیروگاه ها با یک درصد افزایش به 38 درصد ارتقاء یافت. افزایش راندمان نیروگاه ها به معنای کاهش مصرف سوخت به ازای هر کیلووات ساعت برق تولیدی است که منجر به بهبود شرایط زیست محیطی خواهد شد. با برنامه ریزی های انجام شده این روند اصلاحی در برنامه ششم تا راندمان 42 درصد ادامه خواهد یافت. نتایج حاصل از اجرای سیاست های بهینه سازی در بخش تولید برق و واحدهای نیروگاهی شامل کاهش انتشار دی اکسید کربن ناشی ز مصرف سوخت نیروگاه ها نسبت به سال اول دولت، 18.4 میلیون تن (حدود 10 درصد)، صرفه جویی 500 میلیون دلاری (معادل 10.5 میلیون بشکه نفت) در سال 1395 و کاهش انتشار دی اکسید کربن به مقدار 3.6 میلیون تن اشاره کرد. همچنین راندمان تولید برق ایران در مقایسه با کشورهای همسایه و منطقه نظیر عربستان، امارات، عراق، پاکستان، افغانستان، هند و روسیه بالاتر است. توسعه نیروگاه های تولید پراکنده نکته قابل ذکر دیگر این که اگرچه تا قبل از آغاز به کار دولت یازدهم، کل ظرفیت مولدهای مقیاس کوچک بهره برداری شده برابر 193 مگاوات و به ارزش 116 میلیون دلار در کشور بوده این ظرفیت در دولت یازدهم به میزان 536 مگاوات و ارزش 321 میلیون دلار افزایش یافت و به رقم 652 مگاوات رسیده است. همچنین بر اساس برنامه ریزی های انجام شده 100 مگاوات ظرفیت دیگر مولدهای مقیاس کوچک تا پایان دولت و 111 مگاوات دیگر نیز تا پایان سال 1396 به بهره برداری خواهد رسید. بهره برداری از 30 نیروگاه تجدید پذیر بهره برداری از 30 نیروگاه تجدید پذیر جدید در استان های مختلف با ظرفیت 176 مگاوات یکی از اقدامات دولت یازدهم است؛ پیش از شروع و آغاز به کار دولت یازدهم، کل ظرفیت نیروگاه های منصوب در کشور در حوزه انرژی های تجدید پذیر و پاک اعم از دولتی و خصوصی، رقمی معادل 165.04 مگاوات (مشتمل بر 131 مگاوات دولتی، 34.04 مگاوات نیروگاه غیردولتی) بوده است، این ظرفیت با تغییر رویکرد از سرمایه گذاری توسط دولت به سرمایه گذاری توسط دولت به سرمایه گذاری توسط بخش غیردولتی و تنها ظرف مدت کمتر از چهار سال به میزان 176.19 مگاوات افزایش یافت و به رقم 341.23 مگاوات (مشتمل بر 171.4 مگاوات دولتی، 159.83 مگاوات نیروگاه غیردولتی و 10 مگاوات از محل عوارض برق) رسیده است. بدین ترتیب علاوه بر آنکه از رشد بالای 206 درصدی برخوردار بوده، بیش از 72 درصد از این افزایش ظرفیت توسط بخش خصوصی به بهره برداری رسیده، در این مدت تعداد شرکت های خصوصی و مشترکین از چهار شرکت به بیش از 350 شرکت (با احتساب مشترکین خانگی) رسیده است. ذکر این نکته ضروری است که بر اساس برنامه ریزی های صورت گرفته و با تحقق اهداف پروژه های اقتصاد مقاومتی، پیش بینی می شود از مجموع 680 مگاوات قرارداد فعال به میزان 70 درصد تا پایان سال 1396 به ظرفیت منصوب اضافه شده و در سال 1397 نیز مجموعا به ظرفیتی بیش از 1200 مگاوات نیروگاه تجدید پذیر خواهد رسید و این مهم با سرمایه گذاری و مشارکت بخش خصوصی محقق خواهد شد. از دیگر اقدامات و دستاوردهای مهم صورت گرفته که می توان از آن به عنوان پشتیبان و عامل اصلی افزایش ظرفیت نیروگاه های تجدید پذیر نام برد، ایجاد تعرفه های متنوع برای قراردادهای خرید تضمینی برق تجدید پذیر است که همین امر سبب شده تا میزان قراردادهای منعقده از 532 مگاوات به بالغ بر 11502 مگاوات (یعنی رشدی بالغ بر 282 درصد) افزایش یافته و این امر باعث خواهد شد ظرف مدت کوتاهی با سرمایه گذاری بخش غیردولتی، ظرفیت نیروگاه های منصوب چندین برابر افزایش یابد. افزایش تعداد مشترکان برق و کاهش تلفات در این دوره صنعت برق موفق شد تا حدود چهار و نیم میلیون مشترک جدید را از نعمت برق برخوردار کند. بدین ترتیب تعداد مشترکین برق در سراسر کشور به حدود 34 میلیون مشترک رسید. این روند در طی برنامه ششم نیز به منظور پاسخگویی به نیاز متقاضیان جدید برق تا نیل به بیش از 43 میلیون مشترک ادامه خواهد داشت. همچنین با توجه به ابلاغ سیاست های اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری، با اقدامات مؤثر درزمینهٔ توسعه، اصلاح و بهینه سازی شبکه های توزیع برق و نیز مقابله مستمر با استفاده غیرمجاز از برق موفق شد با تلاشی جهادی، میزان تلفات برق در شبکه های توزیع را به شکل قابل توجهی کاهش داده و به 10.7 درصد برساند. این اقدام باعث شد تا مشترکان مجاز از برق استاندارد باکیفیت و مطمئن برخوردار شوند. کاهش هر یک درصد تلفات برق حدود 250 میلیارد تومان صرفه جویی به همراه دارد و اگر همین عدد را با سوخت مصرفی در نظر بگیریم، به ازای کاهش یک درصد تلفات تقریبا سالانه 600 میلیارد تومان صرفه جویی در هزینه ها حاصل می شود که این میزان صرفه جویی معادل کل سرمایه گذاری در بخش تولید دولتی در سال 1394 بوده است. لازم به توضیح است که هدف گذاری برنامه پنجم رسیدن به تلفات 14 درصد بوده است که صنعت برق تاکنون به 10.7 درصد رسیده است. برق رسانی روستایی به کلیه روستاهای بالای 10 خانوار در راستای توسعه عدالت اجتماعی و محرومیت زدایی، برق رسانی به روستاهای کشور در این دوره نیز ادامه یافت و با برخوردار شدن 2152 روستا از نعمت برق، تعداد روستاهای برق دار کشور به بیش از 56800 روستا رسید. در این میان، 217 روستا با 2350 خانوار در نقاط صعب العبور، دورافتاده کشور و یا درون عرصه منابع طبیعی و جنگل ها بوده که با استفاده از سیستم های انرژی های نو و تجدید پذیر (سیستم های خورشیدی و بادی) برق دار شده اند که از این تعداد، 117 روستا عملکرد این دوره است. بدیهی است در سایه برق رسانی به روستاها ضمنت تثبیت جمعیت در روستاها و جلوگیری از مهاجرت بی رویه به شهرها، اشتغال و فعالیت های اقتصادی نیز در بخش روستایی شکوفاتر خواهد شد. به این ترتیب ایران، اولین کشور منطقه است که روستاهای خود را به صورت رایگان برق رسانی کرده است.