سندروم کولرهای آبی

همه می دانیم که کاهش منابع آبی در دنیا به ویژه ایران با شتاب زیادی پیش می رود که به اعتقاد کارشناسان ادامه این روند نگران کننده است و ممکن است بیشتر از نیمی از کشور را به بیابان تبدیل کند ازاین رو صرفه جویی در مصرف آب در دستور کار دولت قرارگرفته و مهم تر اینکه مردم به این نتیجه رسیده اند که باید در الگوی مصرف خود تغییر ایجاد کنند. آب از راه های زیادی هدر می رود که یکی از آن ها به ویژه در فصول گرم سال کولر است، چکه کردن آب از کولرها معضلی است که در کلان شهری مانند تهران به فراوانی دیده می شود، این صحنه آشنایی است که هرسال از اواخر بهار تا اواخر تابستان و گاهی بیشتر شاهد آن هستیم، شناور کولر که کار تنظیم آب ورودی به مخزن را انجام می دهد یا تنظیم نیست یا فرسوده است و یا سازنده اش آن را خوب نساخته است و یا مهم تر از همه افرادی که از آن برای خنک شدن استفاده می کنند بدون توجه هدر رفت آب کلید پمپ و سپس موتور کولر را می زنند. آنچه در کولرهای آبی واضح است این است که در طراحی آن به موضوع جلوگیری از هدر رفت آب توجه جدی نشده است و هدف فقط خنک کردن بود و بس! هیچ چیز در یک تابستان داغ لذت بخش تر از فضایی با هوای خنک نیست این هوای خنک نیز به لطف کولر که یکی از ابداعات بشر برای آسایش است، میسر شده است، اما می بینیم که همین وسیله آسایش در صورت عدم استفاده صحیح بار سنگینی را بر محیط زیست و منابع آبی کشور وارد می کند. قطعا هر فردی چنین تجربه ای را داشته که در زمان عبور از کوچه و خیابان در هوای آفتابی آب بر سرش چکه کرده باشد و یا از ناودان های منازل جاری باشد، بله این آب اضافی است که از مخزن کولرها به بیرون می ریزد و یا به علت درست کار نکردن شناور موجود در آن، به اصلاح آب می زند. سندرم کولرهای آبی نیاز به درمان دارد فرهاد امینی، کارشناس ارشد برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست گفت: حدود پنج دهه است کولرهای آبی، شهرها و روستاهای ما را تسخیر کرده اند و طی این مدت مشکلات آن همچنان ادامه داشته و ابداعات مختلف به کاررفته مانند سایبان، عایق حرارتی، بزرگ کردن مخزن کولر و نصب تایمر نتوانسته تغیر قابل توجهی در این محصول ایجاد کند. وی افزود: کولرآبی فقط یکی از محصولاتی است که مانند استخوان در زخم فرورفته است، با نگاهی به اطراف نمونه های مشابه بسیاری را می توان دید، نزدیک ترین آن، همتای زمستانه کولرآبی، یعنی بخاری گازی است، گاز منو کسید کربن منتشرشده از این وسیله به قاتل خاموش معروف است و آمار بالای قربانیان آن تیتر خبرها می شود. امینی ادامه داد: کولرآبی یک نمونه بارز و فراگیر کم کاری و بدکاری در طراحی است که تقریبا همه با آن سروکار داریم و به همین دلیل خوب است نام این پدیده طراحی مسئله ساز را سندروم کولرآبی بگذاریم. وی گفت: سندروم کولرآبی اشاره به فرآیندهای طراحی پیش از ساخت دارد که هنگام طراحی، زمان و انرژی لازم و کافی را برای دیدن همه جوانب کار صرف نمی کنند یا از اساس از انجام این کار ناتوانند و نتیجه آن هم محصولی است که به چرخه زندگی خود ادامه می دهد درحالی که مشکلات اقتصادی و محیط زیستی ناشی از طراحی نامناسب آن در مقیاس کلان، به جای رفاه و آسایش، تخریب و دغدغه به ارمغان می آورد. وی اظهار کرد: این سندروم را در همه جا می توان دید؛ در صنعت، کشاورزی، پزشکی، مخابرات، حمل ونقل، عمران، شهرسازی و هرجایی که انسان به رویارویی با چالش ها و رفع نیازهایش پرداخته است، سندروم کولرآبی، بیماری ای است که بر طراحی های انسان صنعتی و فرا صنعتی حاکم شده و دردها و معضلات بسیاری را برای او و کره زمین به ارمغان آورده است، بنابراین لازم است هر چه زودتر و با دقت و جدیت همه جوانب این بیماری را بررسی کنیم و آن را نادیده نگیریم چه بسا بدون انجام این کار به نجات محیط زیست هم امید چندانی نتوان بست. استانداردهای سبز در ساختمان ها رعایت شود محمد درویش، مدیرکل دفتر مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست نیز گفت: برای جلوگیری از هدر رفت آب از طریق کولرها باید دو کار انجام شود، اول اینکه فناوری کولرها را ارتقاء دهیم. وی افزود: نکته بعدی این است که اگر منازل از استانداردهای ساختمان سبز برخوردار باشند یعنی دیوارها و پنجره های دوجداره داشته باشند، پرت انرژی تا حد زیادی کاهش می یابد و نیازی به هزینه کردن زیاد برای گرم و سرد کردن منازل در فصول سرد و گرم سال نیست. درویش اظهار کرد: داشتن استانداردهای سبز به مجوزهای پایان کار و محرک های تشویقی از سوی شهرداری ها برمی گردد تا مردم به فکر تغییر معماری منازلشان همگام با استانداردها برسند. وی همچنین به روند کار کولرهای گازی نیز اشاره کرد و گفت: روند کار کردن این کولرها به گونه ای است که در این فرایند آب تولید می کنند که حجم زیادی است، برخی برآوردها نشان می دهد با آب تولیدشده از کولرهای گازی می توان فضای سبز کیش و قشم را آبیاری کرد درحالی که ما آن را هدر می دهیم. مدیرکل دفتر مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست تأکید کرد: زمانی که همگان به این باور برسند که کشور ازنظر منابع آبی در شرایط خوبی قرار ندارد می توان امیدوار بود وضع بهتر شود و به این ترتیب سهم عمده ای در کاهش مصرف بی رویه آب و انرژی داشته باشیم. اختراع کولری با راندمان یک و نیم برابر کولرهای معمولی همچنین دهقان مخترع کولرهای کم مصرف گفت: مصرف آب کولر به محیط آن بستگی دارد، میانگین مصرف آب هر کولر روزانه 400 تا 600 لیتر است که حجم بسیار زیادی از این میزان آب هدر می رود اما بازهم میزان مصرف به موقعیت جغرافیایی منطقه بستگی دارد. وی با اشاره به اختراع کولرهایی با مصرف کمتر و بازدهی بیشتر افزود: می توان راندمان کولرها را بالا برد تا این 600 لیتر به یک سوم کاهش یابد که در کولرهای جدید میزان مصرف را به یک سوم کاهش دادیم این در حالی است که راندمان بالاتر رفته است. وی که تاکنون حدود 30 اختراع درزمینهٔ کاهش مصرف آب دارد ادامه داد: یکی از راه های پرت انرژی در کولرهای آبی، کانال هایی است که در پشت بام ها نصب و هوای خنک را به داخل منازل هدایت می کند که معمولا گالوانیزه هستند. دهقان گفت: این کانال ها با تابش نور خورشید گرم می شوند که در این صورت هوایی که با صرف کردن انرژی خنک شده با قرار گرفتن در آن ها چند درجه ای خنکی خود را از دست می دهد و به همان صورت وارد فضای منزل می شود که در این شرایط کولر باید با آخرین ظرفیت کار کند و یا برای خنک شدن هوای منزل به ویژه در منازل بزرگ تر از دو کولر استفاده شود که این به معنای مصرف بیشتر آب و انرژی است. وی گفت: در کولرهای جدید برای اینکه مانع پرت انرژی شویم کانال را حذف و خروجی را از کف پایین کولر گرفته ایم ازاین رو کولر از ساختمان فاصله ندارد که در این حالت نیازی به کانال بیرون از ساختمان نیست و هوای خنک به طور مستقیم وارد کانال داخل ساختمان می شود بنابراین مصرف آب برای خنک کردن کمتر می شود همچنین هر چهار طرف کولر پوشال نصب می شود. دهقان افزود: بر این اساس یک کولر به اندازه یک و نصفی کولرهای معمول کار می کند و راندمان آن نیز یک و نیم برابر شده است، فناوری شناورهای آن به گونه ای است که از هدر رفت آب با سررفتن جلوگیری می کند. وی اظهار کرد: در زمستان معمولا برای جلوگیری از پرت انرژی دریچه های کولر داخل ساختمان را معمولا با پلاستیک می پوشانند که هم نمای داخل خانه را نازیبا می کند و هم اینکه در صورت وزش باد در بیرون صدا تولید می کند که در کولرهای جدید از فناوری استفاده شده که با زدن یک کلید تمام دریچه ها در زمستان مسدود می شود و دیگر نیازی به نصب پلاستیک نیست. وی گفت: این کولر ثبت اختراع و نمونه سازی شده و آماده تجاری سازی است و فقط منتظر سرمایه گذار هستیم.