راه فرار ایران از خشکسالی چیست؟

وضعیت ایران در منابع آبی تا جایی وخیم شده که سازمان فضایی آمریکا (ناسا) هشدار داده که نواری از خاورمیانه و به ویژه منطقه ایران وارد دوره خشک سالی شدید شده و منابع آب شیرین در معرض تهدید جدی قرارگرفته است در این میان مهم ترین راهکار برای بهبود شرایط مدیریت تقاضا مطرح می شود. شرایط منابع آبی در ایران هرروز بدتر می شود چراکه بخش هایی از ایران در معرض تهدید خشک سالی قرارگرفته که پیش تر دارای میزان بارندگی بالایی بوده علاوه بر این بخش های شرقی کشور نیز خود ذاتاً دچار کم آبی بوده است،از سوی دیگر بر اساس آمارهای بین المللی تنها 2.5 درصد از کل آب موجود جهان شیرین است و بشر تنها به 3 درصد آن دسترسی دارد. این در حالی است که در طول 40 سال جمعیت جهان دو برابر شده و در این مدت استفاده از آب شیرین چهار برابر شده است. سازمان فائو وابسته به سازمان ملل متحد بیان می کند که تا سال 2025، در حدود 1.9 میلیارد نفر در کشورها و یا مناطق با کمبود آب مطلق زندگی می کنند و دوسوم از جمعیت جهان تحت شرایط تنش آبی خواهند بود،همچنین طبق بررسی های بانک جهانی تغییرات آب و هوایی می تواند تغییر الگوهای آینده دستیابی به آب و استفاده از آن را موجب شود، درنتیجه افزایش میزان تنش آب و ناامنی، هر دو در مقیاس جهانی به مقوله آب بستگی دارند. دراین بین ایران جزو مناطق خشک و نیمه خشک دنیا با کمتر از یک سوم متوسط بارندگی در دنیا است.از سوی دیگر در نقشه عمومی شدت خشک سالی که در سال 2013 منتشرشده، ایران دارای شدت خشک سالی متوسط به بالا ارزیابی شده است و تنها کشورهای شمال آفریقا و برخی از کشورهای خاورمیانه دارای وضعیت بدتر از ایران هستند. وضعیت منابع آبی در ایران موجب شده که هرسال به تعداد شهرهای دارای بحران در کشور اضافه شود به طوری که طبق اعلام رحیم میدانی معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا در حال حاضر شش کلان شهر و 289 شهر کشور در معرض تنش آبی قرار دارند. همین مسئله موجب شده که مسئولان آبی هرروز هشدارهایی را برای وضعیت بی آبی کشور بدهند که در این شرایط به نظر می رسد تنها راه مقابله با این شرایط مدیریت مصرف و صرفه جویی است. برای موضوع مدیریت مصرف مسئولان آبی نیز برنامه های تبلیغی و حمایتی ویژه ای را در نظر گرفته اند و سعی شده که با ایجاد برنامه ریزی هایی تأمین آب کشور مدیریت شود به طوری که طبق گفته جانباز، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کشور با ارائه راهکارهای صورت گرفته دغدغه ای برای بی آبی تابستان سال جاری وجود ندارد اما لازم است که مردم مدیریت مصرف را جدی بگیرند. در شرایط فعلی کشور لزوم تغییر نگرش از مدیریت تأمین آب به مدیریت تقاضا بیش از گذشته احساس می شود. برای مدیریت تقاضا در صنعت آب تعاریف مختلفی ارائه شده در یک تعریف کلی به تمامی اقداماتی که باعث به تعویق افتادن سرمایه گذاری درزمینهٔ احداث منابع جدید آبی خواهد شد مدیریت تقاضا می گویند.در تعریفی دیگر مدیریت تقاضا در صنعت آب یعنی انطباق و پیاده سازی یک استراتژی (شامل سیاست ها و طرح های مشخص) توسط یک نهاد (موسسه) آب به منظور تأثیرگذاری بر میزان تقاضا و مصرف و دستیابی به بهره وری اقتصادی، توسعه اجتماعی، امنیت ملی، عدالت اجتماعی، حفاظت از محیط زیست، توسعه پایدار منابع آب و خدمات آب رسانی است. یکی از مصادیق مهم و تأثیرگذار مدیریت تقاضا کنترل و کاهش هدر رفت آب در شبکه های توزیع آب و مدیریت بهینه مصرف در همه بخش های مصرف کننده است. منابع آبی حاصل از کاهش هدر رفت آب و مدیریت مصرف به عنوان یک منبع مجازی ارزشمند آب نه تنها به حفظ ذخایر آبی کمک می کند بلکه به دلیل عدم نیاز به سرمایه گذاری درزمینهٔ احداث منابع آبی جدید در بهبود چرخه اقتصادی صنعت آب و فاضلاب و ارائه خدمات مطلوب به مشترکان نیز بسیار تأثیرگذار خواهد بود. در شبکه های توزیع آب اصلاح و بازسازی شبکه های فرسوده، مدیریت فشار، استانداردسازی انشعابات آب، نشت یابی و رفع نشت در شبکه توزیع و مخازن و در داخل منازل و اماکن استفاده از انواع تجهیزات کاهنده مصرف از قبیل سر دوش های کاهنده- سرشیرهای کاهنده- شیرآلات کم مصرف- فلاش تانک های دومرحله ای کم مصرف از مهم ترین ابزارهای مدیریت تقاضای آب هستند به طورکلی با توجه به شرایط موجود در ایران تنها راه مقابله با بحران و تنش آبی مدیریت تقاضا و مصرف است و لازم است که به این مهم توجه ویژه ای شود تا امسال نیز همچون سال های گذشته شاهد دچار قطعی آب نشویم.