صنعت آسانسور 150 ساله شد

صنعت آسانسور جهان از زمانی که با نیروی برق کار می کند قدمتی یک صد و پنجاه ساله دارد، هرچند عمر بالابرها در جهان به بیش از ده هزار سال می رسد و اولین چرخ چاه خود از اولین بالابرها بوده است. مهم ترین شرکت های تولید آسانسور در جهان اوتیس و شیندلر با قدمتی حدود یک صد و پنجاه سال می باشند. اما صنعت آسانسور ایران قدمتی هشتادساله دارد. البته اگر گفته های بدون مدرک در مورد نصب آسانسور در کاخ گلستان توسط ناصرالدین شاه را نادیده بگیریم، اولین آسانسورها که آن هم البته اثری از آن ها بجا نیست در پالایشگاه آبادان در دوران حکومت احمدشاه قاجار نصب شده است. اما آنچه مسلم و قابل بررسی است اولین آسانسورها در ساختمان هایی که در زمان پهلوی اول ساخته شده است نصب شده و در ساختمان های اطراف میدان امام خمینی (میدان سپه سابق) مثل باشگاه افسران ستاد ارتش، کتابخانه ملی آثار آن وجود دارد و بسیاری از آن ها توسط کارشناسان خارجی و به کمک نسل اول متخصصین صنعت آسانسور ایران نصب و راه اندازی شده است. نسل اول ساختمان های بیش از سه طبقه در ایران در دوران پهلوی اول و آپارتمان سازی به صورت امروزی از سال 1335 در دوران پهلوی دوم شروع شده است. بنابراین دوران رشد صنعت آسانسور ایران را زا سال 1335 به بعد باید نام گذاری کرد. ابتدا آسانسورها کامل و بسته بندی شده از خارج از کشور به ایران واردشده است. لیکن به تدریج شرکت های ایرانی فروش و نصب آسانسور در ایران به وجود می آیند و در سال 1345 اولین کارگاه تولید درب و کابین توسط اوکسن الکسانی با کپی برداری از روی در و کابین های شرکت های اروپایی به وجود می آید. در سال 1345 در طرح های وزارت مسکن و شهرسازی برای آپارتمان سازی برنامه ریزی شده و ایجاد شهرک های مسکونی در اطراف شهرهای بزرگ برای ساخت اولین کارخانه آسانسورسازی در ایران برنامه ریزی می شود. در سال 1350 کلنگ ساخت اولین کارخانه آسانسورسازی ایران بانام ایران شیندلر در زمینی به مساحت چهل هزار مترمربع واقع در شهر صنعتی البرز قزوین به زمینی زده می شود و در سال 1353 این کارخانه با ظرفیت اولیه تولید چهارصد دستگاه آسانسور تحت لیسانس شیندلر سوئیس به بهره برداری می رسد و به طور هم زمان جهت پرورش نیروی متخصص در نصب آسانسورهای خود مبادرت به برگزاری دوره های کامل آموزشی تئوری و عملی نصب آسانسور می نماید که در هر دوره حدود 20 نفر تکنسین موفق به کسب مدرک مهارت نصب می شوند و این دوره ها از سال 1354 تا 1357 ادامه داشت و امروز دانش آموختگان آن دوره ها زبده ترین و کارآمدترین افراد در صنعت آسانسور در ایران می باشند و اغراق نمی باشد اگر از شرکت آسانسورسازی ایران شیندلر به عنوان مادر صنعت نوین آسانسور در ایران یادکرد. همچنین به طور هم زمان اولین کارخانه سازنده قطعات آسانسور در ایران بانام تسلا ــ ایران تولید خود را شروع می کند. در سال 1354 کارخانه آسانسور و پله برقی ایران در ابهر تأسیس و مدتی بعد تحت لیسانس هاوس هان آلمان شروع به تولید می کند. شرکت اوتیس آمریکا نیز اقدام به خرید زمینی در شهر صنعتی ساوه نموده و برنامه ریزی برای تأسیس کارخانه می کند. همچنین در سال 1355 شرکت تولیدی ایران امباربا کارخانه تولید آسانسور خود را در شهر صنعتی رشت تأسیس و تولید آسانسور را تحت لیسانس امباربا اسپانیا آغاز می کند. در کنار شرکت های تولیدی فوق حدود سی شرکت نصب و فروش آسانسور هم در ایران تا سال 1357 دایر می شود که بعضی از این شرکت ها نمایندگی فروش شرکت های فوق را در تهران و شهرستان ها دریافت می کنند. همچنین چهار یا پنج کارگاه تولید درب و کابین هم ایجاد می شود که شرکت های فروش و نصب آسانسور را یاری می دهند. بدین ترتیب تا قبل از به ثمر رسیدن انقلاب وضعیت صنعت آسانسور ایران به شرح فوق است. پس از انقلاب: کارشناسان خارجی از ایران می روند و ایران تحریم اقتصادی می شود و واردات قطع می شود. 1- شرکت ایران شیندلر که بیشتر سهام آن متعلق به بانک هاست با ملی شدن بانک ها عملاً دولتی می شود و توسط وزارت مسکن و شهرسازی اداره می شود. 2- شرکت آسانسور و پله برقی ایران که سهام آن خصوصی است با عدم ورود آسانسور از خارج تعطیل می شود. 3- پروژه اوتیس آمریکا نیمه کاره باقی می ماند. زمین آن در شهر صنعتی ساوه و دفتر فروش آن در تهران مصادره می شود و وزارت بازرگانی عهده دار اداره آن می شود. 4- شرکت ایران امباربا که با سرمایه گذاری بانک صنعت و معدن و سرمایه گذار خصوصی ایجادشده با خروج سرمایه گذار خصوصی از ایران توسط بانک صنعت و معدن اداره می شود شروع جنگ: پس از انقلاب در سال 1359 جنگ ایران و عراق آغاز می شود و عملاً آپارتمان سازی به جز در موارد ضروری تعطیل می شود، و درنتیجه آسانسور ایران رو به رکود می رود. چون ایران در محاصره اقتصادی واقع شده است قطعات آسانسور موردنیاز در ایران ساخته می شود، بسیاری از قطعات که در گذشته ساخت آن قابل بررسی هم نبود در سال های بعد از انقلاب در ایران ساخته می شود. خاتمه جنگ و دوران بازسازی: بلافاصله پس از پایان جنگ در سال 1367 صنعت ساختمان در ایران شروع به رشد می کند و بالنتیجه صنعت آسانسور ایران نیز به حرکت درمی آید. لیکن بدون حضور شرکت هایی که قبل از انقلاب در ایران سرمایه گذاری کرده اند، به غیراز شرکت ایران شیندلر که هنوز تحت لیسانس شیندلر سوئیس فعال است. پس از جنگ تا به امروز شش شرکت تولیدکننده آسانسور در ایران که دارای مجوز از وزارت صنایع و معادن هستند فعال بوده اند: 1- شرکت ایران شیندلر تحت لیسانس شرکت شیندلر سوئیس در شهر صنعتی قزوین ( این شرکت اکنون به شرکت سرمایه گذاری شاهد تعلق دارد). 2- شرکت آسانسور و پله برقی گیلان ( ایران امباربا سابق در سال 1380 منحل شده است). 3- شرکت گستره طوس در مشهد. 4- شرکت اطلس تک در تهران. 5- شرکت آسانسورسازی دماوند در تهران و دماوند. 6- شرکت آسانسور و پله برقی افرند در تهران. همچنین بیش از یک هزار شرکت نصب و سرویس ( واحد طراحی مونتاژ) در سراسر ایران مشغول بکارند که کارشان فروش و مونتاژ و سرویس دهی به آسانسور است. تعداد یکصدو بیست کارگاه کوچک و بزرگ در سراسر ایران بکار ساخت درب کابین و قطعات آسانسور مشغول اند. تعدادی نمایندگی فروش آسانسورهای وارداتی ازجمله اوتیس، تیسن، کونه، گلداستار، فوجی، ام پی و ... چند واحد خدمات فنی مهندسی. مجموعه صنعت آسانسور و پله برقی ایران را تشکیل می دهند. ایران در حال حاضر، بیش از دویست هزار آسانسور و پله برقی نصب شده دارد.