سبک معماری درگذر زمان (5)

معماری روم باستان در معماری روم باستان، برخی از جنبه های خاص معماری یونان اقتباس شده و سبک جدید معماری را خلق کرده است. رومی ها به همسایگان اتروسکی خود که درزمینهٔ معماری، دانش بسیاری در اختیارشان گذاشتند، مدیون هستند. از این دانش می توان به مواردی چون هیدرولیک و ساخت قوس اشاره کرد. بعدها آن ها تحت تأثیر یونانی ها و فنیقی ها قرار گرفتند و این تأثیر را می توان در ساخت اتاق ناهارخوری( ic nium) در ویلاهای رومی مشاهده کرد. معماری رومی ها در دوره وجود صلح نسبی و حداقل اعمال زور نیروی ارتش، بین قرن های اول و دوم پس از میلاد شکوفا شد. این دوره حدود 207 سال طول کشید. عواملی چون ثروت و تراکم جمعیت بالای شهرها، رومیان باستان را به کشف روش های جدید معماری خاص خود، مجبور کرد. استفاده از تاق و قوس، همراه بادانش معقول استفاده از مصالح ساختمانی، باعث شد تا آن ها به موفقیت بی سابقه ای درزمینهٔ ساخت بناهایی باابهت برای استفاده عموم دست یابند. از این بناها می توان به قنات ها، حمام های عمومی، قصرهای سلطنتی و تماشاخانه کولوسئوم اشاره کرد. این بناها با اندازه کوچک تر در شهرهای کوچک و مهم امپراتوری روم نیز ساخته شدند. رومی ها معتقد بودند که بناهای عمومی علاوه بر عملکردشان برای عموم، باید باشکوه هم باشند. آن ها برای رسیدن به این هدف، خود را به جنبه های زیباشناسی یونانی ها در معماری محدود نکردند. از یکی از این بناها می توان به معبد پانتئون اشاره کرد. این معبد به عنوان یکی از بزرگ ترین گنبدهای جهان جزو شگفتی های دنیای معماری است. این بنا قرن ها الهام بخش ساخت بناهای بی شماری در دنیا، به ویژه نیمکره غربی، بود. گنبد پانتئون پوسته ای بتونی دارد و ضخامت آن به تدریج در قسمت قاعده افزوده می شود تا در جای لازم به قدرت آن بیفزاید. در مرکز گنبد، سوراخی گرد- به نام نورگیر- به قطر 9 متر تعبیه شده و تنها منبع نور برای تأمین روشنایی اندرون بناست. تاق و قوس ها رومی ها با استفاده از قوس و پیشرفت در ساخت سقف های گنبدی، توانستند ساختمان های عمومی بی نظیری مانند حمام ها و کلیساها بسازند. رومی ها ابتدا تاق های نیم دایره ای که ازنظر سازه ای، ایستایی زیادی ندارند را پدید آوردند. سپس با روش مبتکرانه به تاق مرکب یا متقاطع که عبارت از دو تاق نیم دایره ای عمود بر یکدیگر است، دست یافتند. از فواید تاق مرکب این است که نیروها را در چهارگوشه گنبد، متمرکز می کند، با استفاده از تاق مرکب، می توان دیوارهایی را که مستقیما باربر نیستند حذف و پنجره های بزرگ در زیر تاق های گنبد ایجاد کرد و امکان ارتباط فضایی زیر گنبدها به یکدیگر و همچنین ساخت بلندتر بنا به علت سبکی سازه وجود دارد. از این تاق ها می توان به تاق پیروزی کنستانتین اشاره کرد. شهرسازی در روم رومی های باستان هنگام ساختن شهرها، تحت تأثیر فرهنگ یونانی ها و هلنی ها بوده و از ساختارهای قائم استفاده می کردند. البته از معماری مردم اتروسک های ساکن در ایتالیا نیز بهره می گرفتند. شهرها را به گونه ای می ساختند که علاوه بر رفاه عمومی، ساختار تدافعی و نظامی نیز داشته باشند. طرح اصلی شهر دربرگیرنده یک میدان مرکزی برای خدمات شهری است که اطراف آن را شبکه هایی از خیابان های راست خطی گرفته شده و تمام این بخش ها درون دیواری تدافعی واقع شده اند. برای کاهش زمان حرکت بین خیابان های شهر، دو خیابان مورب از شبکه میدان عبور کرده و به میدان مرکزی می رسد. شهرها معمولا به رودخانه هم مجهز بودند که موجب فراهم کردن آب موردنیاز، سیستم حمل ونقل و دفع فاضلاب می شد. انواع ساختمان های رومی در معماری روم می توان شاهد انواع ساختمان های بی نظیر و باشکوه بود. از این ساختمان ها می توان به موارد زیر اشاره کرد: آمفی تئاتر آمفی تئاترها معمولا به شکل فضایی مدور و یا بیضوی بوده که دورادور آن را صندلی می چیدند. از این مکان ها برای نمایش نبرد گلادیاتورها، کشتن حیوانات و یا مراسم اعدام استفاده می کردند. باسیلیکا این بناها معمولا دادگاه های عمومی بودند که دادخواهی ها در آنجا صورت می گرفت. علاوه بر آن، کاربردهای رسمی و عمومی دیگری نیز داشتند. میدان شهری میدان ها معمولا در محل تقاطع دو خیابان اصلی شهر قرار داشتند و مستطیلی شکل ساخته می شدند. میدان ها در مرکز شهرها ساخته شده و ساختمان های دولتی در اطراف آن قرار می گرفتند. شهروندهای روم باستان در ابتدا از میدان ها به عنوان بازار استفاده می کردند. همچنین برگزاری انتخابات، سخنرانی های عمومی، دادگاه های جنایی و مسابقات گلادیاتور در این میدان ها انجام می شد. هورم (horreum) هورم نوعی انبار عمومی بود که در دوران روم باستان برای نگهداری مواد مصرفی مانند غلات، روغن زیتون، مواد غذایی، لباس و حتی سنگ مرمر استفاده می شد. اینسولا( Ins a) نوعی آپارتمان بود که بیشتر شهروندان روم باستان در آن خانه ها سکونت داشتند. واژه اینسولا به معنای بلوک شهری است. از دیگر بناهای رومی می توان به فانوس های دریایی، حمام های سونا، کتابخانه، سالن اجلاس و مطالعات، ورزشگاه، فضای سبز طبیعی، آسیاب های آبی، ترما- تأسیسات حمام ها، معابد رومی، سیرک و ویلاهای رومی اشاره کرد. زیر ساختارها از زیر ساختارهای رومی می توان به جاده ها، قنات ها، پل ها، آب انبارها، سدها و دیوارهای تدافعی اشاره کرد. امپراتوری روم با ایجاد راه ها، قوانین و ارتش توانمند خود، سیستم حمل ونقل سازمان یافته ای به وجود آورد که سبب پیدایش شهرها شد. همچنین برای برطرف کردن بوی تعفن از زیر سنگفرش های خیابان ها، به فکر ساخت فاضلاب بزرگی افتادند و برای اولین بار در دنیا، شبکه دفع فاضلاب را حدود سال 578 ساختند. مصالح ساختمان بتون خیلی زود جای سنگ مرمر را در ساخت بناهای رومی گرفت و باعث ساخت بناهای جسورانه تری شد. ستون های بزرگ می توانستند وزن قوس و تاق ها را به خوبی تحمل کنند. بتون می توانست توان و تحمل کف بناها که معمولا مستطیلی شکل بود را زیاد کند. رومی ها، بتون مخصوص به خود را به وجود آوردند. بتون آن ها مخلوطی از ملاط آهک، شن و خرده سنگ، پوزولانا، آب، سنگ بود و این بتون از بتون های معمولی قبلی شان محکم تر و مقاوم تر بود. در بناهای رومی، این بتون در قاب های چوبی قرار می گرفت و آن را بسیار سنگین می کرد تا جایی که می توانست سنگ و آجرها را تحمل کند.