بگذاریم نوآوری در معماری اتفاق بیفتد

انجمن مفاخر معماری ایران، سلسله نشست هایی با عنوان یکصد معمار، یکصد انتخاب را در دستور کار خود قرار داده که جلسه اول آن ماه پیش برگزار شد و 11 اثر معماری ایران از سوی معماران صاحب نام و بزرگ به عنوان نمونه هایی شاخص و برجسته معرفی شد. مسجد ولیعصر ، پردیس سینمایی ملت و برج جام اثر رضا دانشمیر و کاترین اسپریدونوف، موزه هنرهای معاصر و فرهنگ سرای نیاوران اثر کامران دیبا، پژوهشگاه مواد و انرژی اثر مهندسین مشاور تکنولوگ، محورهای پیاده بازار تهران اثر دفتر فنی شهرداری تهران، کاخ مجلس سنا اثر محسن فروغی و حیدر غیایی، برج آزادی اثر حسین امانت، پل طبیعت اثر لیلا عراقیان و پاساژ بهار لاله زار اثر معمار ناشناخته به عنوان نمونه های شاخص معماری معاصر ایران، در نشست اول موردنقد و بررسی قرار گرفتند. درباره این اقدام با مهندس بهروز مرباغی، معمار، پژوهشگر و مدیر پروژه طرح گفتگویی انجام داده ایم که در ادامه می خوانید. چه شد که به فکر برگزاری سلسله نشست هایی با عنوان یکصد معمار یکصد انتخاب افتادید؟ این طرح نتیجه فعالیت های پراکنده قبلی انجمن است که در نهایت بتوانیم تعریفی مشخص و مصداقی از معماری مناسب ایران داشته باشیم. معماری از آن دست که بتوان به دانشجویان و کارشناسان معماری به عنوان نمونه درست و قابل قبول معماری ایرانی معرفی کرد. دلیل اصلی آن اینکه در ایران متأسفانه سنت نقد معماری وجود ندارد. در مورد فیلم، تئاتر، کتاب شعر و هنرهای مختلف دیگر نقد بسیاری وجود دارد ولی در رابطه با معماری متأسفانه نقد علمی وجود ندارد. چند سال در مجلات مختلف نقدهایی درباره معماری چاپ شد اما ادامه نیافت. یکصد معمار و یکصد انتخاب در حقیقت نوعی نقد ایجابی و مثبت است. اگر ظرفیت نداریم وارد حوزه نقد آثار شویم، حداقل بیان کنیم چه آثاری خوب هستند و چرا؟! در حقیقت می خواهیم در سطح وسیع الگوهای شناسایی معماری خوب و درست را اشاعه دهیم، بی آنکه وارد جنجال و هیاهو علیه این و آن شویم. به این ترتیب هدف نشست های یکصد معمار، یکصد انتخاب کسب الگوهای نظری تحلیل و ارزیابی معماری معاصر ایران است. این بررسی نه فقط به صورت نظر و تئوری بلکه به صورت کاملاً مصداقی بیان می شود؛ یعنی اگر در مورد معماری ایرانی و اسلامی بارها صحبت کرده ایم که حرمت آب وخاک را دارد و تناسب را حفظ کرده، نمونه هایش را نیز مشخص کنیم تا در قالب نمونه ها مبانی این نوع معماری را تشخیص دهیم. در یکی از طرح های معرفی شده نام مسجد ولیعصر به عنوان مصداقی از معماری معاصر ایران به چشم می خورد. کسانی انتقاد کردند که این مسجد نمونه مسجد اسلامی نیست، چگونه انتخاب شده است؟ اولاً ابایی نداریم که نظرات کاملاً مخالف مطرح شود. در همین نشست اول که 11 پروژه معرفی شد، زوایای متفاوتی وجود دارد. دکتر سیروس باور که این اثر را معرفی کرد، به جنبه نوآوری و سنت شکنی آن اشاره داشت. وی در سخنرانی اش اعلام کرد به جنبه معماری آن کاری ندارم. مثالی از ریچارد راجرز و اسکار نیمایر معماران مطرح بین المللی آورد که این معماران متناسب با زیبایی شناسی روز در حوزه اماکن مذهبی کشورشان، سنت شکنی کرده اند. ما هم باید این جسارت را در ایران داشته باشیم. ممکن است معماری آن نیز خوب نباشد؛ اما بگذاریم نوآوری ها در حوزه معماری اتفاق بیفتد. نکته دیگر اینکه برگزارکنندگان پروژه در مقام قاضی نیستند. یکصد معمار نام آشنا که هریک در حوزه خودشان صاحب نظرند، نظر خود را با مسئولیت خودشان درباره بناها ارائه می کنند. 100 معماری که قرار است 100 بنا را معرفی کنند، چگونه انتخاب شده اند؟ برگزارکنندگان بر اساس آشنایی که با معماران دارند افرادی را انتخاب می کنند. حدود 14 سال است که انجمن مفاخر معماری هر هفته نشست هایی را در رابطه با معماری برگزار می کند. به همین دلیل معمارانی که در این عرصه شناخته شده بودند، دعوت کردیم. طبیعی است که اگر این نشست توسط انجمن دیگری برگزار می شد ممکن است تعدادی از این افراد را دعوت نکند و افراد دیگری را انتخاب کند. از طرف دیگر اعلام شد کسانی که می خواهند اثری را معرفی کنند اگر در سطح همین معماران باشند استقبال می کنیم. استقبال از نشست چگونه بود؟ فوق العاده بود. اولاً خود سالن به علاوه سالن پشتی پر شده بود و عده ای نیز سرپا ایستاده بودند. نظرنامه هایی که توزیع کردیم نشان می داد موضوع از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است. همه دانشجویان، اساتید و کارشناسان معماری علاقه مند هستند این نشست ها برگزار شود و همه کسانی که از آنها پرسیده شد در نشست بعدی حضور پیدا می کنید یا نه؟ پاسخ مثبت داده بودند و همه علاقه مند به حضور در این نشست بودند. نکته دیگر اینکه یکی از دانشگاه های تهران نیز تصمیم گرفت هر ماه نشستی مانند نشست ما داشته باشد که نشان دهنده استقبال از نشست است. در یکی از بخش های مهم سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز به دنبال برگزاری نشست انجمن مفاخر معماری، تصمیم گرفته شد نشستی در رابطه با معماری برگزار شود و بحث های نظری در این مورد به وجود بیاید که نشان می دهد مسئله بسیار مهم بوده و ما آغازگر این راه بوده ایم و این روند ادامه می یابد.