خسارت میلیاری زیرساخت ها از باران

آل نینو که در زبان اسپانیایی به معنای پسربچه است ماجرای پسر بازیگوشی از اقیانوس آرام بوده که این روزها با خود سیلاب آورده و مناطق مختلف ایران از جمله لرستان، ایلام، کرمانشاه، فارس، بوشهر و ... را به هم ریخته است. به گزارش پیام ساختمان، بارندگی های یکی دو ماه اخیر در سطح کشور موجب بروز سیلاب ها در برخی استان ها شد و آنچه از مناطق سیل زده به جا ماند، آواری از خساراتی بود که بخش قابل توجهی از زیرساخت های تأسیسات زیربنایی و مسیل های مناطق شهری و روستایی را تخریب کرد. اگرچه هنوز گزارش منسجم و مشخصی از میزان خسارات در بخش های مختلف استان ها اعلام نشده است، اما گفته می شود مسئولان استان ها در حال جمع بندی هستند. بااین حال، تا اینجای کار هنوز به طور کامل مشخص نیست کدام عامل مقصر این میزان خرابی است. آیا پل ها مقصر هستند، زیرساخت های تأسیساتی مقصرند که از خود مقاومت نشان نداده اند، یا ناظران سازمان های نظام مهندسی، شهرداری ها یا وزارتخانه ها دخیل اند؟ مروری بر میزان خسارت سیل بر زیرساخت ها طبق آمارهای موجود از استان های مختلف، خسارت بر زیرساخت ها و تأسیسات بسیار بیشتر از برآوردهای اولیه است. به دنبال جاری شدن سیل در شمال آذربایجان غربی بیش از 8 میلیارد و 858 میلیون ریال خسارت بر تأسیسات و زیرساخت های حمل ونقل استان وارد شد. در لرستان، در مجموع به 3000 روستای شهرستان خسارت وارد شد که بخشی از آسیب های این سیل مربوط به خانه های مسکونی است. سیلاب باعث شد 50 روستای شهرستان فاقد آب آشامیدنی شده و 30 روستا از نعمت برق بی بهره شوند. تنها مبلغ 50 میلیارد تومان برای ایجاد زیرساخت های شهری و روستایی در بخش آب، جاده سازی و ... مناطق زلزله زده ایلام اختصاص یافته است. از سوی دیگر 74 کیلومتر از بزرگراه ها و چهارخطه های لرستان بر اثر سیلاب تخریب و دچار خسارت شد. همچنین 669 کیلومتر از راه های روستایی استان لرستان هم دچار خسارت شد و 79 دستگاه ابنیه فنی راه های روستایی در این سیل دچار خسارت شد که برآورد ریالی آن 709 میلیارد ریال بوده است. مجموع خسارات واردشده به راه های استان و تأسیسات زیرساختی استان را 130 میلیارد و 300 میلیون تومان برآورد شده است. علاوه بر آن، 11 دستگاه ابنیه فنی شامل پل و دیوارهای حائل چهارخطه های لرستان خسارت دیده، میزان خسارت سیل به بزرگراه های استان نیز 196 میلیارد ریال برآورد شده است. همچنین بر اثر وقوع سیل به 95.5 کیلومتر از راه های اصلی و 13 دستگاه ابنیه فنی آنها خسارت وارد شده است گفت: 38 کیلومتر از راه های فرعی نیز با 12 دستگاه ابنیه فنی آنها دچار خسارتی در حدود 312 میلیارد ریال شده اند. با توجه به برآوردهای انجام شده، سیل اخیر در شهرستان کرمانشاه نیز چیزی نزدیک به 40 تا 50 میلیارد تومان خسارت به معابر و اماکن مسکونی، حوزه های کشاورزی، مسکن روستایی، دام و جاده های روستایی وارد کرده است. همچنین، در مازندران نیز سیل به بخش های مختلف تأسیسات زیربنایی مانند راه های ارتباطی اصلی و فرعی روستایی، پل ها و دیواره های حفاظتی رودخانه ها، خطوط انتقال برق و مخابرات، واحدهای مسکونی، زمین های کشاورزی شهرستان ها بیش از 150 میلیارد تومان خسارت زده است. علاوه بر آن بیشتر پل های موجود بر روی رودخانه های استان نیز غیراستاندارد بوده است. تخریب 60 واحد مسکونی و تجاری در سیل لامرد نیز از آثار بارش های اخیر در کشورمان بوده است. مقاوم نبودن زیرساخت های تأسیساتی و شهری کارشناسان می گویند؛ سیل و طوفان اخیر ایران همان قدر که به تغییرات اقلیمی مرتبط بود از تخریب محیط زیست نیز تأثیر گرفته است، اما این حادثه، فارغ از تلفات مالی و جانی در مناطق سیل زده و بارش های نابهنگام، موضوع مهم تری را به مسئولان گوشزد می کند، آن هم مقاوم نبودن زیرساخت های تأسیساتی و شهری در کشورمان است موضوعی که سال های سال است، اهمیت آن برای مدیران ما به ورطه فراموشی سپرده شده است. به عنوان نمونه فرسودگی تأسیسات آبی در همه نقاط شهری در ایران وجود دارد و نمی توان انکار کرد شهرهای ما تأسیساتی با قدمت بالا دارند، همچنین تأسیسات برقی که با هر باد و طوفانی خساراتی باقی می گذارد. بر اساس آمارها، تاکنون در 87 شهر بزرگ کشور بیش از 32 هزار هکتار بافت فرسوده براساس شاخص ها و سنجش های مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران شناسایی شده و برآوردها نشان می دهد، بیش از 50 هزار هکتار بافت فرسوده شهری در کل کشور وجود دارد. اغلب واحدهای ساختمانی در بافت های فرسوده شهری فاقد سیستم سازه ای و فاقد هرگونه محاسبات فنی برای مقاومت در برابر سوانح طبیعی از جمله زلزله هستند. به ویژه آنکه بافت های فرسوده شهری از کمبود و ناکافی بودن سطح شبکه ها و معابر دسترسی به خدمات شهری رنج می برد. حال آنکه پیش تر کارشناسان این حوزه ها بارها هشدار داده اند که تأسیسات و زیرساخت های شهری به دلیل گذشت زمان، فرسوده شده و پاسخگو نیست. درنتیجه پایین بودن میزان مقاومت واحدهای فرسوده در برابر سوانح طبیعی برخی واحدها، حتی با بارش یک باران فرو می ریزند و به میزان قابل توجهی، سطح امنیت ساکنان را کاهش یافته است. بااین وجود، این میزان خسارت نشان می دهد، شهرداری ها و دستگاه های ارائه دهنده خدمات شهری هیچ سرمایه گذاری حداقلی برای اصلاح و بهبود شبکه های دسترسی و اصلاح زیرساخت ها و تأسیسات شهری بافت قدیمی و فرسوده شهرها به رغم وظایف قانونی خود انجام نداده اند. به این ترتیب با توجه به هشدارهای متعدد برای ادامه سیل و بارش های سنگین، نبود عزم ملی برای اصلاح این زیرساخت ها می تواند هزینه های گزافی را برای بازسازی های موقت و جبران تخریب ها به دنبال داشته باشد. مگر آنکه دولت هر چه زودتر برای جبران کمبود تأسیسات زیربنایی و بهبودسازی آنها اقدام عملیاتی و جدی داشته باشد. به طورقطع بارش های اخیر نشان داد که این سیستم ها دیگر جوابگوی شهرها و مراکز شهری نیست.