معماری با شکوه استانبول

استانبول شبه جزیره ای باستانی با قریب 6 هزار سال قدمت در دو طرف آسیایی و اروپایی تنگه بوسفر است که نه تنها بزرگ ترین شهر اروپا بلکه زیباترین شهر این قاره نیز به حساب می آید. این شهر در قدیم به نام های بیزانتیوم و بعدها قسطنطنیه نامیده می شد. دارای یک بندرگاه طبیعی به نام شاخ طلایی است و همچنین چهارمین مادرشهر (متروپولیس) دنیا نیز به حساب می آید. اولین نشانه های سکونت انسان در استانبول متعلق به عصر مفرغ است. این شهر به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، محل زندگی و تلاقی اقوام سه دین بزرگ آسمانی بوده است. شهرسازی اصولی آن و همچنین بیشتر آثار تاریخی موجود مربوط به دوران قرون وسطی است. در این زمان دیوکلسین با تقسیم قلمرو وسیع امپراتوری روم به دو بخش شرقی و غربی در واقع پایه های سقوط این امپراتوری را ندانسته بنا نهاده و بدین ترتیب در سال 330 میلادی امپراتور کنستانتین شهر باستانی بیزانس را از نو ساخت و این شهر کنستانتسنوپل (قسطنطنیه) نام گرفت. بعدها با تضعیف قدرت امپراتوری روم، حاکمیت روم شرقی تحت عنوان امپراتوری بیزانس به وجود آمد. شهر قسطنطنیه به لحاظ معماری تا قرن ششم میلادی تحت تأثیر مسیحیت آغازین بود که در این قرن با آغاز حکومت ژوستی نیانوس معماری نوینی پدیدار گشت که همه از شکوه و عظمتی شاهانه برخوردار بودند. به همین روی دوران فرمانروایی او را نخستین عصر طلایی روم شرقی نامیده اند. در این دوران ساخت بناهای گنبددار رواج پیدا کرد. پلان بناها اکثراً از طرح های باسیلیکایی یا مرکزی و همچنین ترکیبی از طراحی محوری و مرکزی بودند. از جمله شاخص ترین بناهای شهر استانبول که از مدل معماری ترکیب محوری و مرکزی در پلان برخوردار است مسجد ایاصوفیه است که البته ابتدا با کاربری کلیسا ساخته شد و یکی از شاهکارهای معماری دنیا در دوران بیزانس به حساب می آید. این اثر تاریخی با تابلوهای موزاییک نفیس تزیین شده است. 10 هزار کارگر در طول پنج سال و تحت نظر صد استاد توانستند ساخت آن را به پایان برسانند. پس از فتح استانبول توسط سلطان محمد دوم در سال 1453وی دستور داد کلیسای ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کنند. توپ او حفره بسیار بزرگی را در قسطنطنیه ایجاد می کند که محل این حفره امروزه به توپکاپی (دروازه توپ) معروف است که در واقع کاخ باشکوهی است که محل زندگی و حکمرانی اغلب شاهان عثمانی بوده و بر تپه ای مشرف بر تنگه و دریای مرمره، قرار دارد. این کاخ، بازار استانبول و همچنین مدارس، حمام ها و بناهای بسیار دیگری پس از فتح استانبول توسط سلطان محمد فاتح بنا نهاده شد. معمار سینان معمار مشهور ترک، در خلق آثار معماری این دوره نقش بسزایی داشته است و دانشگاهی به نام وی در استانبول ایجاد شده است که از دانشگاه های معتبر و به نام هنر و معماری به حساب می آید. شهر استانبول بیشترین تعداد مسجد را نسبت به مساحت در خود جای داده است. در دورنمایی از شهر مناره های بیش از 500 مسجد که سر به فلک کشیده است خودنمایی می کند. از دیگر مساجد معروف استانبول، سلطان احمد است با شش مناره که به دلیل کاشی کاری های آبی رنگ خود به مسجد آبی مشهور شده و سمبل استانبول است. این مسجد به دستور سلطان احمد اول بنا شد و به همین دلیل پس از مرگ وی مسجد را مسجد سلطان احمد نامیدند. مسجد سلیمانیه نیز از شاهکار های هنر معماری امپراتوری عثمانی است که بر فراز تپه ای مشرف بر دو مسجد دیگر است و با دستور سلطان سلیمان و توسط معمار سینان ساخته شده است. از بناهای شاخص دیگر این شهر دولما باغچه است. قسمت بیرونی این کاخ توسط سلطان عبدالمجید اول ساخته شد. این کاخ 600 متری در ساحل اروپایی تنگه بوسفر قرار گرفته و به دلیل اینکه مؤسس جمهوری ترکیه آتاتورک مدتی در این کاخ زندگی کرده و در این کاخ نیز دیده از جهان فروبسته است، به کاخ آتاتورک نیز مشهور است.