گذر از دوبال ققنوس

اخیراً سلسله نشست هایی تحت عنوان یک صد معمار، یک صد انتخاب به همت انجمن مفاخر معماری ایران در باغ موزه قصر برگزار می شود و طی آن در هر جلسه تعدادی از آثار معماری ماندگار و برتر داخلی توسط سخنرانان این نشست ها معرفی می شود. انجمن مفاخر معماری ایران برای اجرای پروژه یک صد معمار، یک صد انتخاب قصد دارد 100 اثر را از میان آثار ساخته شده در 60 سال اخیر توسط 100 معمار شناخته شده ایرانی معرفی کند. این پروژه با برگزاری نشست هایی اجرا می شود که در هر نشست، معماران نام آشنای ایرانی هر کدام بنای انتخابی خود را با بیان توضیحات و با استناد به مبانی نظری معرفی می کنند و در نهایت، 100 بنای منتخب معماران، در کتابی مستند و علمی منتشر می شود تا در فضای علمی و دانشگاهی نیز مورداستفاده قرار گیرد. علیرضا قهاری، رئیس انجمن مفاخر معماری ایران در این باره می گوید: این رویداد با معرفی 100 بنای معماری شاخص در چند دهه اخیر ثابت می کند که معماری ایران در این دوره فقیر نبوده است. همچنین با بررسی این بناها می توان به شاخص هایی در این حوزه دست یافت و ویژگی های معماری این دوره را تعریف کرد. او همچنین گفته است: حتی ممکن است بناهایی که انتخاب می شوند، در حال ساخت باشند و هنوز کامل نشده باشند. تابه حال که دومین نشست از این سلسله نشست ها برگزار شده تعدادی از آثار برتر معماری ایران معرفی شده است. پیام ساختمان در نظر دارد در هر شماره که به معرفی یکی از آثار انتخاب شده و مختصات آنها بپردازد. در این شماره معماری سردر دانشگاه تهران، اثر زنده یاد کورش فرزامی در نظر گرفته شده است. گذر از دو بال ققنوس خیابان انقلاب تهران از سال ها پیش با نام دانشگاه تهران عجین بوده و سردر ساده و زیبای این دانشگاه که یکی از جالب توجه ترین و بحث انگیزترین نمادهای معماری معاصر بوده است. طراح این سردر بی پیرایه، مرحوم کوروش فرزامی است که در سال های 1345 و 1346 و همزمان با فارغ التحصیلی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران اقدام به طراحی آن کرد. سردر قبلی دانشگاه تهران پس از 26 سال جای خود را به این سردر نمادین داد. در آن سال به دستور ریاست وقت دانشگاه، طرحی در میان دانشجویان به مسابقه گذاشته شد. از میان طرح های رسیده کار کورش فرزامی به عنوان طرح برتر، برگزیده شد. مرحوم هوشنگ سیحون استاد معماری و رئیس سابق دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران که از پیشگامان معماری نوگرای ایرانی محسوب می شود، در این رابطه گفته است: کوروش فرزامی از دانشجویان من بود که به سبب استعداد و پشتکارش در سال های پایانی دانشجویی در دفتر من کار طراحی و معماری می کرد و در سال آخر دانشجویی اش این طرح را ارائه داد و مشغول اجرای آن نیز شد. این بنا که به صورت بتن مسلح عریان (آرمه اکسپوز) اجرا شده است، طوری که پایه ها از کنار هم به بالا می روند؛ نمادی از آزادی و آزادگی و مثبت اندیشی است و اگر از دور به این سازه نگاه شود، پایه ها که نزدیک هم هستند؛ در بالا یک فضای باز شبیه طاق شکسته ایرانی را نشان می دهند که مبین به کارگیری معماری اصیل ایرانی در این کار مدرن است. کار اجرای طرح، ابتدا به یک شرکت پیمانکار سوییسی واگذار شد که به دلیل نواقص مربوط به مراحل قالب بندی از ادامه کار توسط این شرکت ممانعت شد و سرانجام شرکت پیمانکاری ایرانی شرکت آرمه این طرح را اجرا نمود. طرح سردر اصلی دانشگاه تهران الهام گرفته از تصویر خیالی دو پرنده است که بال هایشان را برای اوج گرفتن و برخاستن از زمین بازکرده اند و در حقیقت، علم و دانش به دو بال تشبیه شده اند که ورود و خروج از دانشگاه با آن ممکن است. همانند ققنوس پاینده ای که نظاره گر دوستداران علم و دانش است. تفسیر دیگری از این بنا کتاب گشوده ای است که می تواند نماد یادگیری و دانش اندوزی باشد. از ویژگی های این سردر دوطرفه بودن آن است؛ یعنی از داخل و خارج محوطه دانشگاه واجد خصوصیات بصری یک سردر است. ویژگی دیگر این سردر تفکیک کامل فضای شهری از محوطه داخلی است یعنی شهر و ازدحام خیابان انقلاب از فضای آکادمیک داخل محوطه با این سردر بتنی زیبا کاملاً جدا شده و هرکدام عملکرد خاص خود را دارند. دانشگاه تهران محل برگزاری رویدادها و گردهمایی های بسیاری بوده و از موقعیت استراتژیک ویژه ای برخوردار است و قطعاً وجود چنین نماد زیبا و شاخصی برازنده چنین مکانی است.