در کجای هزینه برق جهان قرار گرفته ایم

گروه تأسیسات: تعرفه های برق در هیچ کجای جهان یکسان نیست و بر اساس رویکردهای مختلف بازار آزاد و همچنین سیاست های سوسیالیستی همراه با یارانه ها میزان تعرفه های برق تغییر می کند. البته در بین کشورهای مختلف جهان، ایران از نظر یارانه های اعطایی و به طریق اولی یارانه برق مقام اول را در جهان داراست و 80 میلیارد دلار یارانه پرداخت می کند. یکی دیگر از دلایل تفاوت نوع سوخت یا انرژی اولیه است که در تولید برق به کار می رود. آب و هوای محل احداث نیروگاه، ساعات مختلف مصرف در شبانه روز، مشتریان بر حسب مسکونی، تجاری و صنعتی همگی بر میزان هزینه و در نتیجه تعرفه برق اثرگذار هستند. مصرف برق در ایران تعیین میزان تعرفه از نظر سیاسی و اقتصادی آثار زیادی بر مردم می گذارد و حتی این موضوع در آلمان و استرالیا در انتخابات تأثیرگذار است؛ اما در ایران از همان ابتدا سیاست یارانه انرژی اعمال شد و وظیفه توانیر برق رسانی به هر واحد مسکونی دارای پروانه بود و به سختی با تغییرات دولت ها این سیاست تغییر می کند. با این همه در کشور ما نیز قیمت برق تابع عوامل پیشتر ذکر شده، با این تفاوت که سقوط ارزش ریال قیمت برق در ایران را در مقایسه با دیگر کشورها بسیار کاهش داده است که هر چند وقت یکبار مورد اعتراض مسئولان برقی قرار می گیرد. گرچه مصرف برق یکی از معیارهای توسعه یافتگی در کشورهای مختلف به شمار می رود اما کشور ایران در زبان رسانه ها و مسئولان به عنوان مردمانی پرمصرف معرفی شده و نکوهیده می شوند. درحالی که کشورهای اروپایی به دلیل توسعه صنعتی بسیار بیشتر از ایران (تولید برق در آلمان 5 برابر بیشتر از ایران است) و شهروندان آمریکایی در مقام مقایسه 20 برابر شهروند ایرانی برق مصرف می کنند. در اینجا این سؤال مطرح می شود که در کجا برق ارزان و در کجا گران است و چرا؟ برای این منظور لازم است سهم برق از درآمد سرانه ایرانی ها و کشورهای دیگر را مقایسه کنیم، البته به ذکر این نکته ایران با دارا بودن انرژی اولیه (سوخت فسیلی) مزیت زیادی در تولید برق دارد. در مقام مقایسه بر اساس آمار سال 2008 هدررفت انرژی در ایران سالانه 6 تا 7 میلیارد دلار خسارت وارد می کند. هرزروی انرژی و به خصوص برق در ایران بسیار بالاتر از استانداردهای بین المللی است. ایران 28 درصد از نفت و گاز مصرف شده خود را برداشت می کند درحالی که این شاخص در برخی کشورها به 60 درصد هم می رسد. بر اساس اطلاعات و آمار منتشره وزارت نیرو بخش اعظم برق از طریق سوخت های فسیلی و گاز طبیعی تأمین می شود. ایران در سال 1390 شمسی 240 میلیارد کیلووات ساعت، تولید برق داشته که با کاهش 23 درصدی آن فقط 184میلیارد کیلووات ساعت برق به مصرف کنندگان نهایی، انرژی برق تحویل شده است. به این ترتیب با این مصرف، ایران رتبه نوزدهمین کشور از لحاظ مصرف برق در دنیا محسوب می شود. نگاهی به وضع درآمدی مردم در ایران از حداقل دستمزد 712 هزار تومان کارگران (197 دلار) در ماه خبر می دهد که در مقایسه با تعرفه برق که به ازای هر کیلووات ساعت حداقل 2 تا حداکثر 19سنت آمریکایی (در پلکان های مصرفی بالا) است رقم قابل توجهی به نظر می رسد. به این ترتیب هر ایرانی حداقل 5.3 درصد درآمد خود را به آبونمان آب، گاز و برق تخصیص می دهد و این رقم با توجه به حداقل دستمزد به 2.95 نیز می رسد. این در حالی است که تعرفه در آمریکا در سال 2014 به حداکثر خود رسید و برای هر کیلووات ساعت متوسط 13.5 سنت در نظر گرفته شد که با توجه به حداقل حقوق کارگران (برابر 1500 دلار) این تعرفه بسیار ناچیز است. در مقام مقایسه آمریکا جزو کشورهایی با تعرفه برق بالا محسوب نمی شود چرا که شهروندان آلمانی 39 سنت به ازای هر کیلووات (50 درصد مالیات به دولت نیز به آن اضافه می شود) و دانمارک با 40 سنت به ازای هر کیلووات ساعت برق در مقام های بالا قرار دارند. البته دلیل این گرانی، تشویق دولت برای استفاده شهروندان از انرژی سبز است. دانمارک و آلمان یکی از کشورهای پیشرو در استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر است. با نگاه به رتبه های بعدی متوجه می شویم کشورهای اروپایی گران ترین قیمت برق را دارند به گونه ای که هر 30 کشور اول در این قاره حضور دارند و میزان قیمت برق در این کشورها تابعی است از درآمد ناخالص ملی و تنها استثنا نروژ است که با وجود درآمد ناخالص داخلی بالا، تنها 14 سنت به ازای هر کیلووات دریافت می کند و در رتبه 30 کشورهای با برق گران قرار دارد. بخش اعظمی از برق این کشور از نیروگاه های آبی به دست می آید. روسیه، قزاقستان و اوکراین نیز به ترتیب با 6، 5 و 3 سنت به ازای هر کیلووات، ارزان ترین برق را در اروپا در اختیار شهروندان خود قرار می دهند. به این ترتیب می توان گفت ایران نه در زمینه مصرف بالاترین است و نه در زمینه هزینه، ارزان ترین برق را در اختیار شهروندان می گذارد. با این همه ساختار غیربهینه مصرف در صنایع، ساختمان سازی، خودروسازی، نظام شهرسازی و در اختیار بودن ذخایر عظیم نفت و گاز و بی اعتنایی شهروندان ایرانی به صرفه جویی موجب شده است ایران در صدر کشورهای پرمصرف و همچنین آلوده کنندگان محیط زیست قرار گیرد که اقدامی عاجل برای رفع این معضل لازم است.