تخریب سالن های سینما

نگاهی به سینماهای قدیمی تهران تخریب سالن های سینما! * سال هاست که روند غیرفعال شدن و سپس تخریب سالن های سینما به ویژه در تهران در حال انجام است. زمانی حدود پانزده سینمای فعال فقط در محدوده خیابان لاله زار فعالیت داشت که اکنون تخریب شده اند یا پاساژهای مختلف جای آنها را گرفته اند. سینما متروپل که بعدها به رودکی تغیر نام داد یکی از آخرین سینماهایی است که از سال 1387 تاکنون فعالیتی ندارد. پیش ازاین ، عمده سینماهای کوچک و بزرگ شهر یکی پس از دیگری چراغ ها را خاموش کرده و کرکره ها را پایین کشیده بودند. سینما تیسفون خیابان قزوین، سینما آسیا چهارراه ولیعصر پایین، سینما فلور خیابان امیریه که چند ماه پیش به کلی فرو ریخت، سینما ری نبش خیابان قزوین ، سینما شهرقشنگ واقع در خیابان ولیعصر نرسیده به سه راه جمهوری ، سینما ادئون چهارراه مخبرالدوله که اکنون پاتوق تولیدکنندگان کفش است، سینما همای چهارراه استانبول ، سینما سحر ، سینما تاج ، سینما مراد و ده ها سینمای دیگر که اکنون دیگر فعالیتی ندارند. به درون مایه اصلی این افول و سقوط که ریشه فرهنگی دارد نمی پردازیم که موضوع این مطلب نیست اما باید اذعان کنیم بخشی از نوستالژی علاقه مندان به سینما به معماری و ساختمان این سینماها مربوط است. تجربه حس مکان در معماری و تعلق به آن یکی از خاطره انگیزترین تجارب در زندگی هر فردی است و مراسم رفتن به سینما که به شکلی شبه آیینی انجام می گرفت در کودکی های نسل هایی که اکنون گرد سفید پیری را بر سر خود حس می کنند از به یادماندنی ترین خاطرات آنهاست. هرچند پذیرفتنی است که امروزه سالن های سینمای تک منظوره ، دیگر صرفه اقتصادی لازم را ندارند و چه بسا علاوه بر عوامل فرهنگی که در افول سالن های سینمایی تهران نقش داشته اند ، نداشتن صرفه اقتصادی از یک سالن یک منظوره هم مؤثر بوده که حتماً چنین است؛ اما شایسته است که تعدادی از سینماهای قدیمی که اکنون فعال نیستند ولی ازنظر ویژگی های معماری یا کارکرد تاریخی واجد اهمیت هستند در قالب سالن-موزه سینما حفظ و حراست شوند تا به این وسیله سیر تاریخی حضور سالن های سینما و معماری که در طول زمان با خود همراه آورده اند دچار گسست و انقطاع نشود و نسل امروز نیز از این خاطره تاریخی در حافظه خود سندی به یادگار داشته باشد. همان طور که در ابتدا اشاره شد باید به ضرورت این موضوع نیز واقف بود که امروزه ساخت مجموعه های فرهنگی هنری چندمنظوره یا اصطلاحاً مالتی پلکس ها توجیه اقتصادی و فرهنگی دارد. این پدیده که سال هاست در بافت معماری و فرهنگ مغرب زمین جا افتاده است ، در کشور ما پدیده نوینی است که اتفاقاً موردتوجه گروه های مختلف مردم نیز واقع شده است. مثلاً پردیس سینمای ملت و مجموعه اریکه ایرانیان معماری متفاوت و جالب توجهی دارند که هر رهگذری را ترغیب می کند تا از این مجموعه ها بازدید کند. بیننده در این مجموعه های فرهنگی ، انواع خدمات فرهنگی ، تجاری و اجتماعی را در کنار هم می بیند و علاوه بر سالن سینما ، از سالن های تئاتر ، گالری های نقاشی، مراکز فروش فیلم و موسیقی ، کتاب فروشی ، کافی نت و مراکز بازی های رایانه ای نیز بهره می برد.خوب است که معماران و متولیان ساخت این مجموعه های فرهنگی دوباره چرخ را اختراع نکنند و نگاهی به تجارب کشورهای پیشرو در امر ساخت مجموعه های فرهنگی بیندازند تا محصول معماری شان از حداکثر نقطه قوت و حداقل نقطه ضعف بهره مند باشند. مثلاً مجموعه سینمای آزادی بیشتر به یک مرکز خرید مدرن شبیه است تا یک مجموعه سالن های سینمایی و نمی تواند برای نسل سینما رو فعلی خاطره ساز باشد. درست است که هفت سالن مدرن و با امکانات خوب صوتی و تصویری در این مجموعه گرد هم آمده است اما نمی توانیم روح سینما را در این مجموعه احساس کنیم. کافی است تابلوی فیلم ها را از این ساختمان برداریم، در این صورت این مکان هیچ فرقی با یک مرکز خرید و پاساژ نمی کند. افزون بر این، حتی یک پارکینگ برای این مجموعه هفت سالنی در نظر گرفته نشده که این خود از عجایب عالم معماری است! معماری مجموعه های فرهنگی و هنری از سبک های- تک (high- teck) بهره می برند . یک ویژگی معماری های- تک این است که سازه مدرن باید نمایان و آشکار باشد که در مورد مجموعه آزادی چنین نیز هست، اما این به معنای خالی بودن فضای درونی مجموعه از روح و لطافت هنری نیست. امری که در این مجموعه فرهنگی هنری روی داده است و شما در فضای داخلی آن و بین سالن ها ، روح سرد و ماشینی را حس می کنید که به هیچ روی با فضای یک مجموعه این چنینی سنخیت ندارد. بهتر است طراحان و معماران چنین مجموعه هایی قبل از طراحی ، حداقل به مجموعه های فرهنگی که در امارات و شهر دبی وجود دارد نگاهی بیندازند یا از ویژگی های مجموعه فرهنگی ژرژ پمپیدو در فرانسه آموزه هایی را کسب کنند. در خاتمه پیشنهاد می شود در قالب همایش یا یادمان از پیشگامان و معماران سینماهای قدیمی تهران به مصداق این شعر از سعدی علیه الرحمه تجلیل و یادی شود : نام نیک رفتگان ضایع مکن تا بماند نام نیکت پایدار *کارشناس فرهنگی