اولین دانشگاه مدرن ایران

3 پایین صفحه به بهانه سالروز تاسیس دارالفنون 30 آذرماه، روز تأسیس مدرسه دارالفنون، یکی از کهن ترین بنیادهای آموزشی نوین ایران است. تأسیس دارالفنون را می توان یکی از ماندگارترین اقدامات میرزا تقی خان امیرنظام فراهانی، امیرکبیر، وزیر نامدار ناصرالدین شاه قاجار دانست. این مدرسه در سال 1268 قمری، مطابق با 1231خورشیدی و1851 میلادی، سیزده روز پیش از کشته شدن آن مرد بزرگ برای آموزش علوم و فنون جدید در تهران بازگشایی شد. ساختمان دارالفنون در خیابان ناصرخسرو در مرکز شهر تهران جای گرفته است. میرزا تقی خان امیرکبیر پس از سفر به روسیه، متوجه نیاز فوری کشور به مرکز آموزش عالی شد؛ لذا از ابتدای صدارت خود، برای ایجاد این مرکز تلاش کرد ولی متأسفانه هیچ گاه شاهد افتتاح آن نشد. نقشه ساختمان مدرسه دارالفنون با استفاده از طرح عمارت سربازخانه ولیچ انگلیس در اواخر سال 1229 آماده و محمدتقی معمارباشی به احداث آن مأمور شد. قسمت شرقی بنا در سال 1230اتمام یافت. ساختمان مدرسه پنجاه اتاق مربعی چهار در چهار ذرعی داشت که در چهارطرف حیاط قرار گرفته بودند. همه این اتاق ها دارای تزیینات چشم نواز نقاشی و گچبری رنگی بوده اند. جلوی اتاق ها ایوان و سایبان ساخته بودند. در وسط حیاط مدرسه حوض بزرگی قرار داشت که در اطراف آن باغچه هایی برای کاشت درخت و ایجاد فضای سبز و گلکاری ایجاد شده بود. حد فاصل باغچه ها را خیابان کشی و با آجرهای بزرگ معروف به قزاقی فرش کرده بودند. در ضلع شرقی و در پشت کلاس ها چندین مغازه ساخته بودند که وزارت علوم و معارف در بالاخانه آنها مستقر بود. در ضلع شمالی و پشت ساختمان مخابرات امروزی محوطه ای وسیع با چند اتاق کوچک و بزرگ قرار داشت که مخصوص دانشجویان شعبه نظامی و بعد از آنها موزیک بود. در نیمه اول سال1304 قمری نیرالملوک، وزیر علوم با همکاری امین السلطان وزیر مالیه با خرید و تخریب خانه های ساکنان ضلع جنوبی مدرسه، تالار بزرگ نمایش را ساخت تا ناصرالدین شاه، که در سفر فرنگ با تئاتر آشنا شده بود، در آن به تماشای تئاتر بپردازد. در اصلی مدرسه ابتدا به خیابان باب همایون باز می شد که بنا به مصالحی آن را بستند و در ورودی را به خیابان ناصریه یا ناصرخسرو فعلی باز کردند. ساختمان فعلی دارالفنون ساختمان دارالفنون هشتاد سال پابرجا ماند و با وجودی که همچنان قابل استفاده بود، در سال 1308 خورشیدی به دستور میرزا یحیی خان اعتمادالدوله، وزیر وقت تخریب شد و با نقشه و نظارت مارکف، مهندس روسی، ساختمان فعلی به جای آن ساخته شد. مارکوف دارالفنون را بر اساس آمیزه ای از معماری عصر هخامنشی و صفوی بازسازی کرد و به جز چند بخش محدود مانند حیاط، آب نما و ایوان حیاط شمالی، همه بخش ها را دگرگون کرد. این بنا از آن پس یکی از دبیرستان های پیشرو و شناخته شده تهران شد. علی اصغر حکمت، وزیر فرهنگ وقت نیز در سال 1313 در شمال و جنوب، عمارتی را بر آن افزود. در حال حاضر در ورودی بنا، در شمال شرقی مدرسه و رو به خیابان ناصرخسرو باز می شود. این دروازه به شیوه معماری سنتی دارای تاق زنجیره ای بلندی است. در دوسوی درگاه دوستون استوانه ای نقره ای رنگ تاق این دروازه را نگه داشته است. درست بالای در دولنگه ای چوبی و قهوه ای رنگ مدرسه واژه دارالفنون و سال تأسیس آن 1268 قمری را بر کاشی نوشته اند. این در که در یکی از چهار کنج مدرسه قرار دارد به فضایی هشتی مانند باز می شود که از سوی دیگر به حیاط راه دارد. ساختمان دو طبقه مدرسه در زمینی مستطیلی بنا شده است. در رأس هر چهار ضلع، چهار پلکان مارپیچی طبقه پایین مدرسه را به طبقه بالا متصل می کند. در حاشیه بیرونی پله ها نرده آهنی توپری نصب شده است که مانع از سقوط افراد می شود. ساختمان کنونی سی و دو کلاس درس دارد؛ دوازده کلاس در دو طبقه ضلع شرقی و به همان اندازه در ضلع غربی و هشت کلاس در دو طبقه ضلع شمالی. سالن های نمایش و غذاخوری نیز در ضلع جنوبی ساخته شده اند. پس از انقلاب، آموزش و پرورش کاربری دارالفنون را از دبیرستان به مرکز آموزش تربیت معلم، خوابگاه و مرکز آموزش های ضمن خدمت تغییر داد و در سال 1375 آن را بست. گردآوری و نگهداری سندهای آموزش وپرورش ایران در 150 سال گذشته، فهرست کردن مقاله ها و گزارش هایی که پیرامون دارالفنون در روزنامه های دوران قاجار چاپ شده است، تنظیم و نشر زندگی نامه فرهیختگان دارالفنون و برگزاری همایش ها و سخنرانی هایی پیرامون دارالفنون و جایگاه آن در تاریخ معاصر ایران، از جمله کارهای دارالفنون امروزی است. دارالفنون در تاریخ 1367/4/25در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.