روستای بدون کوچه

ویژگی معماری و بافت روستاها معمولاً به عوامل گوناگونی از جمله موقعیت جغرافیایی، دسترسی به آب و مصالح ساختمانی و همچنین فرهنگ ساکنان آن بستگی دارد؛ بنابراین تنوع آب و هوایی در کشورمان موجب می شود تا شاهد معماری و طراحی های گوناگون در روستاهای زیبا و چشم نواز در سراسر کشور باشیم. روستای کوهستانی یاسه چای با قدمتی حدود 400 سال به عنوان یکی از مکان های تاریخی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری است که در 22 کیلومتری شمال غربی سامان و 52 کیلومتری شهرکرد قرار دارد. یاسه چای کلمه مرکب ترکی است؛ یاسو یعنی پهن و چای یعنی رودخانه. این روستا منطقه ای بکر و زیبا از باغ های گردو و بیشه زارهاست، انواع درختان از جمله بادام، گردو، هلو، آلوچه، زردآلو، سیب و ... طبیعت زیبایی را به نمایش گذاشته است. این روستای تاریخی در گذرگاه کمربند سبز زاینده رود قرار دارد و در میان باغ های وسیع گردو و بادام همگونی طبیعت و معماری تاریخی را به نمایش گذاشته است. تاق های ضربی و چشمه ای، دالان های تاریک اصلی و فرعی، فضای کالبدی و معماری خاص منازل به عنوان ویژگی منحصربه فرد در یاسه چای خودنمایی می کند و این نکته موجب شده که در این روستا کوچه ای به چشم نیاید بلکه رفت وآمدها از طریق دالان ها صورت گیرد. بنابراین کوچه در تداول عام آن در این روستا به چشم نمی خورد و همین علت اشتهار این روستا شده است. بافت روستای یاسه چای سرپوشیده است و یک معماری درون گرا از خشت و گل، چوب، سنگ، ملات های گل اندود و کاهگل را شامل می شود. معماری این روستا متعلق به دوره صفویه است. هسته اولیه روستا در بخش غربی و اطراف حمام و مسجد بوده و کم کم به سمت شرق توسعه یافته و برای حفظ امنیت روستا و کنترل آمدوشد، تنها راه ورود و خروج دروازه شرقی و غربی بوده است. خانه های مسکونی روستا عمدتاً دارای نقشه ساده و بدون دید مستقیم از در ورودی هستند و فضاهای یک خانه در طبقه همکف شامل در، دالان ورودی، حیاط، ایوانچه، مطبخ، انبار علوفه و آذوقه و در طبقه بالا شامل اتاق های نشیمن، مهمان خانه، ایوان مسقف با ستون و نرده چوبی است که بام ها و ایوان ها علاوه بر کاربرد معمول جهت خشک کردن محصولات کشاورزی نیز استفاده می شود. خانه های این روستا، به دلیل استقرار آبادی در اقلیم سرد و کوهستانی، کمبود زمین برای ساخت مسکن و ناامنی در گذشته، در دامنه کوه در کنار هم و به طور پلکانی ساخته شده و برخی خانواده ها، از پشت بام دیگری برای محوطه حیاط استفاده می کنند. روستای تاریخی و گردشگری یاسه چای با 800 نفر جمعیت اخیراً به ثبت ملی نیز رسیده است.