کپی برداری از معماری غربی

هر قوم و مهم تر از آن هر ملتی به آداب ورسوم و فرهنگش شناخته می شود. آداب و رسوم در ابعاد گوناگون تعریف می شود که از نوع گویش شروع می شود و به مراسم عروسی و نوع زندگی در یک محیط ختم می شود. بی شک مکان زندگی در این مهم قابل تعریف است. به عنوان مثال عشایر به واسطه زندگی وابسته به کوچ، ناچار بوده اند در چادرها زندگی کنند و حتی در نوع ساخت چادر هم از وسایلی استفاده کرده اند که در آب و هوای گرم، محیطی خنک ایجاد کند یا در آب وهوای سرد و بارانی، مانع نفوذ آب باران و سرما باشد. این مسئله در سایر سطوح هم دیده شده است. به عنوان مثال معماری در مناطق سردسیر بسیار متفاوت از مناطق گرمسیر است. در مناطق گرمسیر بادگیرهایی داریم که هرگز در مناطق سردسیر دیده نمی شود. اما اکنون مشاهده می شود که در تمامی مناطق کشور بدون در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی، یک نوع ساخت وساز وجود دارد که برگرفته از فرهنگ غربی است. در این رابطه با دو تن از نمایندگان مجلس گفت وگو کردیم که در ادامه آمده است. با تغییر فرهنگ معماری تغییر می کند بیژن نوباوه با اشاره به اینکه مقام معظم رهبری مهم تر از معماری ایرانی اسلامی در مورد سبک زندگی صحبت کردند، گفت: مهم تر از همه فرهنگ یک جامعه است. بارها دیده ایم که زبان یک ملت را تغییر می دهند و به مرور زمان سبک زندگی او را عوض کرده اند که همه اینها لوازمی می خواهد. وی با تأکید بر اینکه یکی از راه های تغییر آداب و فرهنگ یک جامعه، به روش زندگی کردن او بازمی گردد، گفت: فکر نکنیم که تغییر معماری ایرانی اسلامی به سادگی اتفاق افتاده است. اینکه می گوییم اگر سبک زندگی ما غربی شد همه چیز ما غربی می شود، در معماری دیده می شود. عضو کمیسیون فرهنگی مجلس افزود: با تغییر فرهنگ می بینیم که معماری ما نیز تغییر کرده است و این یک معضل برای کشور شده و تأثیرات فرهنگی اش برای کشور بسیار زیاد است. وی با تأکید بر اینکه سبک معماری بسیار مهم است، گفت: اگر به انگلیس سفر کنید، در یک خیابان می بینیم که رنگ آجر و نمای آن فقط قرمز است و در خیابان دیگر، رنگ دیگری دارد. در انگلیس تأکید دارند که تغییر معماری داخلی ساختمان ممکن است، اما تغییر نمای بیرونی ممکن نیست. به عنوان مثال خانه ای دارید که متعلق به 100 سال پیش است. می توانید نمای داخلی آن را تغییر بدهید و به عنوان مثال جای اتاق خواب را با سرویس بهداشتی تغییر بدهید، اما حق ندارید نمای بیرونی ساختمان را تغییر بدهید؛ بنابراین می بینیم آنهایی که فرهنگ کهن ایرانی و اسلامی ندارند، نسبت به معماری تا بدین اندازه حساس هستند اما در کشور ما که نمای معماری را در بیش از هفت هزار سال پیش بنا گذاشته اند، چرا نباید نسبت به آن حساسیت داشته باشیم. نوباوه با یادآوری اینکه معماری ایران بنا بر نوع اقلیم تعریف می شود، گفت: در ایران معماری کویری، کوهستانی و شهری و روستایی داریم، اما عوض کردن این معماری با یک معماری ثابت هیچ دلیلی ندارد. وی دلیل بی توجهی به معماری ایرانی را نگاه فرهنگی مردم دانست و گفت: دلیل اثبات این ادعا این است که در ایران اسلامی، نمادهایی از بهاییت حتی در کلان شهر تهران دیده می شود که آنها با زیرکی خاصی به کشور ما تحمیل کرده اند. نماینده تهران با تأکید بر اهمیت قانون گفت: متأسفانه در کشور ما قانون رعایت نشده است. در قوانین کشور داریم که هر طرحی باید یک پیوست فرهنگی داشته باشد و یکی از وجوه فرهنگی رعایت نوع زیستن انسان ساخت وساز است. اما چه کسی باید این را پیگیری کند؟ قطعاً این مسئولیت بر عهده شهرداری هاست که هرگز رعایت نکرده اند و به صراحت می توان گفت که نقض قانون شده است. وی با تأکید بر اینکه در کشور ما نقض فرهنگ و قانون با هم تکرار می شود، گفت: اگرچه نقص فرهنگی داریم اما مشکل قانون به مراتب بیشتر از فرهنگ است. اگر فردی بخواهد کاری غیرفرهنگی انجام بدهد، اما قانون جلوی او را بگیرد، آن فرد اصلاح می شود. نمی توانیم بگوییم برای مردم فرهنگ سازی کنیم تا کاری را انجام بدهند. نوباوه گفت: می توانیم برای مردم 10 نوع فرهنگ را تعریف کنیم و حق انتخاب به آنها بدهیم، اما در صورت تخلف، باید برخورد کنیم. وی با تأکید بر اینکه مردم ما به ناچار به سوی فرهنگ غربی می روند، گفت: آیا در شهرداری ها یا نظام های مهندسی ساختمان دیده شده است که 10 طرح معماری ایرانی اسلامی جلوی سازنده بگذارند و دائم این طرح ها را به روز کرده و آنگاه از مردم بخواهند که از این نوع معماری تبعیت کنند؟ هرگز این کار را نکرده اند و مردم نیز در نبود یک الگوی مناسب به سوی معماری غربی با هزاران اما و اگر رفته اند. از معماری ایرانی اسلامی دور افتاده ایم علی نعمت چهاردولی یکی از نمایندگانی است که نسبت به یکنواختی در معماری کشورمان گلایه دارد. این عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با انتقاد شدید از اینکه معماری کشورمان به سوی کپی برداری از الگوی غرب حرکت می کند، گفت: هرگز نمی گوییم معماری غربی ایراد دارد و باید از آن فاصله بگیریم، اما انتقاد ما از این است که در همه موارد به سوی غربی ها رفته ایم و از معماری ایرانی اسلامی فاصله گرفته ایم. وی با تأکید بر اینکه باید در بحث سخت افزاری از معماری غربی استفاده کنیم، گفت: امروزه می بینیم که دیوارهای پیش ساخته باعث می شود که ساختمان با هزینه کمتر و سرعت بیشتری ساخته شود یا اینکه به واسطه زلزله خیز بودن کشورمان باید از فناوری غربی استفاده کنیم تا وزن ساختمان را کاهش دهیم یا در به کارگیری بسیاری از مصالح ساختمانی باید از علم روز استفاده کنیم و مهم تر اینکه بسیاری از تجهیزات داخل ساختمان مانند شیرآلات، کابینت آشپزخانه، کلید و پریز برق و بسیاری موارد دیگر را باید با استفاده از علم روز به کار گرفت که البته غربی است اما قرار نیست فرهنگ کپی برداری در کشورمان حاکم باشد و هیچ طرح و ایده ای نداشته باشیم. نماینده ملایر با اشاره به اینکه فرهنگ غربی اصالت خود را حفظ کرده است، گفت: آنها دائم در حال ایجاد تحول هستند و همین آشفتگی یک نوع فرهنگ است. آنها از تنوع طلبی ایرانی ها سوءاستفاده می کنند و هر چیزی را تولید می کنند تا هم بازار مصرف را به دست بگیرند و اقتصاد ما را ناکارآمد کنند و هم فرهنگ ایرانی اسلامی را به نابودی بکشند. وی با تأکید بر اینکه در بحث فرهنگ سازی کاری نکرده ایم که بتواند ماندگار باشد، گفت: امروزه دستگاه های بسیاری ازجمله سازمان نظام مهندسی ساختمان، شهرداری ها، اساتید دانشگاه و حتی مهندسان معمار ما به دنبال این نبوده اند که برای تنوع طلبی مردم راهکاری ارائه بدهند. امروزه فرهنگ کپی برداری به اندازه ای آسان است که دستگاه های متولی به خودشان زحمت ایده پردازی نمی دهند. چهاردولی در پاسخ به اینکه آیا نمی توانیم با استفاده از ابزار قانونی مانع ساخت وساز به سبک غربی بشویم، گفت: هرگز فرهنگ زور پاسخ نمی دهد. شاید بتوانیم جریمه سنگین برای کمربند ایمنی وضع کنیم و بستن کمربند اجباری شود، اما به محض آنکه جریمه برداشته شود، مردم دیگر کمربند نمی بندند. فرهنگ سازی یعنی اینکه بدون ابزار جبر مردم کاری را انجام بدهند. وی با اشاره به اینکه امروزه روابط بر ضوابط حاکم شده است، گفت: در بحث زمین خواری ها ببینید که چندین دستگاه متفاوت مجوز صادر می کنند و نتیجه آن شده است که منابع طبیعی به املاک شخصی با تغییر کاربری تبدیل شده است. اگر بخواهیم ساخت وساز را هم اجباری کنیم، به روش های گوناگون مجوز صادر می شود که نمی توان به صراحت از آنها نام برد؛ بنابراین باید یک کارگروه متخصص متشکل از سازمان نظام مهندسی ساختمان، وزارت راه و شهرسازی، شهرداری ها، اساتید دانشگاهی و صاحب نظرات تشکیل شود تا طرح های گوناگونی تهیه و به مردم ارائه کنند و مردم نیز در این زمینه حق انتخاب داشته باشند. عضو کمیسیون عمران با انتقاد از اینکه در حال حاضر خیابان ها به واسطه تنوع در معماری، وضعیت نامناسبی دارد گفت: می بینیم که در انتهای یک کوچه باریک، مجوز برج سازی می دهند و جایی که امکان رفت وآمد ماشین نیست، ده ها پارکینگ در نظر گرفته شده است. وی با انتقاد از بی توجهی به بافت فرسوده گفت: بسیاری از ساختمان ها نمای مناسبی ندارند و امروزه در مناطق مختلف شهری ساختمان هایی داریم که حتی نماسازی نشده و هیچ فشاری هم از سوی شهرداری ها صورت نمی گیرد. چهاردولی گفت: ساخت وسازها سلیقه ای است، به ویژه آنکه نظارت درستی هم نبوده است. امروزه در یک خیابان ساختمان 20 طبقه و در همان خیابان ساختمان 10 طبقه داریم و حتی ساختمان هایی که تعداد طبقات آنها برابر است، ارتفاعشان یکسان نیست. در یک سال شهرداری مجوز ساخت 5 طبقه در یک محله را می دهد و چند سال بعد مجوز ساخت کمتر یا بیشتر می شود. نماینده ملایر با تأکید بر اینکه افزایش جمعیت شهرها و تعیین بافت شهری باعث ایجاد محدودیت شده است، گفت: دیگر نمی توانیم به سوی توسعه شهرها برویم و برای تأمین مسکن مردم ناچار هستیم به سوی ساخت وساز در ارتفاع برویم و چون آپارتمان سازی، روشی غربی است، تا حدودی در محدودیت قرار داریم اما برای حل این معضل نباید فقط انتقاد کنیم بلکه ابتدا باید راهکار ارائه دهیم و سپس از مردم بخواهیم که بر مبنای آن حرکت کنند. باید بپذیریم که مردم ناچار هستند چون مهندسان و مسئولان ما پیشنهادی برای آنها ندارند و هنگامی که پیشنهادی نداریم، نباید و نمی توانیم مردم را به واسطه تبعیت از فرهنگ غربی سرزنش کنیم.