توسعه نامتوازن عامل آلودگی هوا

گروه تأسیسات: اگرچه آلودگی هوا معضلی برای اکثر شهرهای بزرگ و صنعتی دنیا به شمار می رود و سالیانه میلیون ها نفر از افراد بی گناه در نتیجه این آلودگی جان خود را از دست می دهند اما نکته قابل تأمل این است که 90 درصد این آلودگی ها در کشورهای درحال توسعه از جمله ایران روی می دهد تا جایی که برخی از شهرهای کشورمان رکورد آلوده ترین شهرهای دنیا را به خود اختصاص داده اند. به رغم تکرار این معضل در کشور، متأسفانه تلاش مسئولان برای مهار آلودگی هوا ناکام بوده و مردم با نفس های دود گرفته همچنان منتظر چاره هستند. با شروع روز و آغاز فعالیت های انسانی و مصرف سوخت، دمای هوای سطح زمین افزایش می یابد. این هوای گرم هنگام صعود و حرکت به سمت بالا یا هنگام جابه جایی به وسیله باد، با لایه ای هم دما از هوا که توسط تابش خورشید در طبقات فوقانی جو تشکیل شده برخورد کرده و مانع صعود و تبادل هوا می شود، این پدیده وارونگی هوا نام دارد که نتیجه آن تشکیل یک سطح پوششی (ابر مسموم) بالای شهر است که با گذشت زمان و افزایش فعالیت های انسانی و به دلیل حبس هوا در زیر این لایه، مواد آلاینده تولیدشده در سطح زمین باقی مانده و بالا نمی روند. این پدیده هرسال در روزهای سرد پاییز و زمستان رخ می دهد. تعطیلی چاره ساز نیست در خصوص اثرات آلودگی هوا بر جسم و روان انسان بسیار گفته و شنیده ایم. پزشکان بارها تأکید کرده اند؛ کودکان، بزرگسالان و بیماران قلبی و ریوی بیشتر از همه در معرض خطر قرار دارند. علت واقعی این معضل چیست و تا چه اندازه در مهار آن موفق بوده ایم؟ شاید ساده ترین و دم دست ترین راهکار، تعطیلی مقطعی کار و فعالیت باشد که پس از برگزاری جلسات کارشناسی شده توسط مسئولان اتخاذ می شود اما به عقیده کارشناسان، تعطیلی پایتخت نه تنها راه حل اساسی کنترل آلودگی هوا نیست بلکه به نوعی فرار از واقعیت هاست. بنابراین باید به دنبال راهکارها جامع تری برای کاهش آلودگی هوا باشیم. تاکنون وعده هایی که در طرح جامع کاهش آلودگی هوا مطرح شده بود، به طور کامل عملیاتی نشده است. تردد خودروهای فرسوده در سطح شهرها هنوز ادامه دارد، استاندارد موتورسیکلت ها ارتقا نیافته است و خبری از راهکار ساده ای نظیر ارائه کاتالیست در مراکز خدمات پس از فروش خودروها وجود ندارد. تقویت سامانه حمل ونقل عمومی باوجوداینکه هرسال شاهد بروز معضل وارونگی هوا و تشدید آلودگی در کشور به ویژه در پایتخت هستیم، متأسفانه مسئولان هیچ توجهی به این موضوع نکرده و تنها با اقدامات کوتاه مدت در جهت کاهش آلودگی کار می کنند و هیچ توجهی به سلامت مردم ندارند. این افراد حتی زمانی هم که برای پاسخگویی در مجلس حاضر می شوند، جواب قانع کننده ای برای علت بروز آلودگی هوای کشور ندارند. مجلسیان می گویند دولت برنامه و مدیریت مناسبی برای توسعه ناوگان حمل ونقل عمومی و توسعه فضای سبز در کشور ندارد، ازاین رو شاهد هستیم که بی توجهی یا کم کاری در اجرای برنامه ها، موجب تشدید آلودگی هوا در کشور به ویژه پایتخت شده است. خودروهای تولید داخل، کیفیت لازم را ندارند، به نحوی که حتی اجرای طرح جایگزینی خودروهای فرسوده نه تنها موجب کاهش آلودگی نمی شود بلکه در آینده شاهد موج جدیدی از آلودگی خواهیم بود. ضمن اینکه سوخت مصرفی خودروها نیز از کیفیت مناسبی برخوردار نیست، درحالی که کشورهای دیگر از سوخت هایی با ضریب اکتان 5 و 6 استفاده می کنند. به اعتقاد کارشناسان مدیریت دقیق و اختصاص اعتبارات لازم، دو عامل کاهش آلودگی هوا در کشور است، بنابراین مسئولان باید تمام اقدامات و طرح های خود را با برنامه ریزی اجرا کنند. توسعه نامتوازن، مهم ترین عامل آلودگی حل معضلاتی همچون آلودگی هوا نیازمند نگاهی جامع نگر و ریشه ای به مسائل کشور است و برای این منظور باید بستر ها و زیرساخت های لازم برای جلوگیری از خطرات زیست محیطی ناشی از آلودگی هوا مهیا شود. سرمایه گذاری نکردن به صورت متوازن در همه نقاط کشور، باعث افزایش سیر مهاجرت به سوی کلان شهرها شده و این تمرکزگرایی جمعیتی و بی توجهی به مسائلی نظیر گسترش متناسب وسایل حمل ونقل عمومی، باعث پیدایش معضلاتی نظیر افزایش آلودگی ها و آلایندگی های زیست محیطی شده است. به نحوی که اکنون شاهد افزایش چندین برابری آلرژی ها در افراد هستیم و این میزان در شهر های بزرگ 25 درصد و در شهر های کوچک 10 درصد است. هر فرد به طور میانگین روزانه تقریباً 15 کیلوگرم هوا تنفس می کند،: این حجم از هوای مورد استفاده اگر با عناصر آلوده کننده ای همچون سرب، کربن، نیترات و فلزات همراه باشد، تنفس را دچار محدودیت هایی می کند که برای بیماران، سالمندان و کودکان، بسیار زیان آور است. افزایش عادلانه شاخص های توسعه در مناطق مختلف مانع از تمرکزگرایی و در نهایت جلوگیری از آلودگی می شود. یکی از راه هایی که می تواند به توسعه یافتگی در همه نقاط کشور کمک شایان توجهی کند، سیاست گذاری ها و تصویب قوانین در این حوزه است که می تواند سرمایه گذاری و گسترش امکانات را در سراسر کشور توسعه دهد. مبارزه با آلودگی نیازمند عزم ملی آلودگی هوا یک مشکل منطقه ای و بین المللی است و نمی توان آن را در یک بخش کوچک بررسی کرد بنابراین اگر بخواهیم با این معضل مقابله کنیم، نیازمند همکاری کشورهای همسایه هستیم. غیر از وضعیت غیراستاندارد وسایط نقلیه و کارخانه ها، عامل دیگر بروز آلودگی هوای تهران ریزگردهای خارجی است که از کشورهای عربی مانند عراق و عربستان وارد کشور شده است. به همین خاطر ما در سایر فصول سال هم با این مشکل مواجه هستیم. اگرچه تردد زیاد خودروها در شهرهای بزرگ باعث آلودگی هوا می شود ولی آلودگی فعلی که در سطح وسیع و در اکثر استان های کشور مشاهده می شود، مربوط به خارج از مرزهاست؛ بنابراین اگر خودروها هم نباشند باز هم کشور در معرض آلودگی قرار دارد. بنابراین جلوگیری از این معضل نیازمند عزم ملی و بین المللی است.