مناسب سازی معابر برای معلولان

زهره حاجیان احترام به منزلت ذاتى، خودمختارى فردى، عدم تبعیض، مشارکت کامل و مؤثر، احترام به تفاوت ها و پذیرش افراد داراى معلولیت، برابرى فرصت ها، دسترسى و احترام به ظرفیت هاى قابل تحول کودکان داراى معلولیت و احترام به حقوق آنها به منظور حفظ هویت خویش، اصول کلى همان کنوانسیونى است که جمهورى اسلامی ایران در آذرماه سال 87 با مصوبه مجلس شوراى اسلامى به آن پیوست، اما این تنها و اولین قانون موجود در زمینه حقوق معلولان در کشور نیست، پیش از آن نیز قانون جامع دفاع از حقوق معلولان، در سال 83، به تصویب مجلس شوراى اسلامى رسیده بود. قوانین مصوب در زمینه حقوق معلولان در سراسر دنیا، عمده ترین اصلى را که مورد تأکید قرار داده اند، این است که، معلولان نباید با افراد عادى هیچ تفاوتى ازنظر استفاده از امکانات عمومى و حضور در جامعه داشته باشند. برابرى فرصت ها و احترام به منزلت افراد معلول، از جمله اهدافى است که این قوانین دنبال می کنند و از مردم و مسئولان سازمان ها می خواهند که امکان حضور معلولان را در جامعه فراهم کنند و آنگونه نباشد که معلولیت، زمینه محرومیت را نیز فراهم نماید. تحقق اصول کلى و اهداف تمامى قوانین مدافع حقوق معلولان، به یک اصل اساسى بستگی دارد که در این قوانین به آن اشاره شده، طراحى همه ، دسترسى ، مناسب سازی ، برابرسازى فرصت ها ، از جمله واژه هایی است که به صراحت در قوانین آمده و از آن به عنوان اولین شرط دستیابى به سایر حقوق معلولان یاد می شود. این قوانین از دولت ها می خواهد که براى رفع تبعیض و امکان مشارکت معلولان در زندگى اجتماعى، امکان اشتغال و آموزش آنها را فراهم کنند، این در حالى است که تمامى این خواسته ها زمانى محقق می شود که معابر و اماکن عمومى به گونه ای طراحى شوند که معلولان با توجه به شرایط خاص خود، بتوانند به راحتی از این امکانات بهره مند شوند و زمینه حضور آنها در اجتماع فراهم شود. تا زمانى که معابر و وسایل حمل ونقل عمومى، براى معلولان مناسب سازی نشوند، تأمین سایر حقوق نیز ممکن نخواهد بود؛ لذا کارشناسان حوزه توانبخشى و مدافعان حقوق معلولان، مناسب سازی را به عنوان مهم ترین ماده این قوانین ذکر می کنند و از مسئولان می خواهند که با رعایت این قانون و الزام به حذف موانع، از مشکلات معلولان در جامعه بکاهند. آنچه باید در نظر داشت این است که مناسب سازی را به عنوان ایجاد محیط های بدون مانع یا تسهیل دسترسى براى همه، تعریف کرده اند، این اصل یکى از راهکارهاى ارتقای کیفیت زندگى، براى تمامى افراد جامعه، به ویژه افراد معلول است. تمامى اعضاى جامعه باید بتوانند، آزادانه و بدون احساس خطر، در محیط پیرامون خود شامل ساختمان ها، معابر و اماکن عمومى تردد کنند و از تمامی حقوق اجتماعى خود نیز برخوردار باشند. دستیابى معلول به استقلال نسبى و امکان مشارکت بیشتر در فعالیت های اجتماعى، ایجاد فرصت های مناسب و وقت بیشتر براى اعضاى خانواده به منظور پرداختن به سایر نیازهاى فرد معلول، همراه با بهره مندی معلولان از تجهیزات و تسهیلات موردنیاز در جامعه، از جمله اهداف مناسب سازی عنوان می شود. در قالب مناسب سازی، از طراحان و مجریان تمامى پروژه ها و کالاها خواسته می شود که شرایط معلولان را لحاظ کنند تا آنها نیز همانند افراد عادى به آسانی از تولیدات بهره مند شوند. براین اساس تمامى جوامع نسبت به همه شهروندان خود با هر وضعیت و شرایطى که دارند، تعهد خواهند داشت تا در زمینه های مختلف آموزشى، بهداشتى، ارتباطات، مسکن، زندگى مدنى، سیاسى، اقتصادى، فرهنگى و اجتماعى، امکان برقرارى فرصت های مساوى را براى همه فراهم کنند. در این صورت جمع زیادى از افراد جامعه فراموش نخواهند شد و نگاه جامعه به افرادى که ممکن است به هر دلیلى مانند دیگران نباشند، یکسان و بدون تبعیض خواهد بود. توجه به این نکته ضرورى است که اگرچه کارکرد و فعالیت شخص معلول به علت وجود تفاوت هایی با افراد عادى، کاهش می یابد اما ازآنجاکه این وضعیت مربوط به شخص نبوده و در رابطه با محیط زندگى است، با مناسب سازی محیط می توان به مشارکت و حضور این افراد در جامعه کمک کرد و این رعایت یک حق انسانى است. مناسب سازی، گستره وسیعى را در بر می گیرد و از طراحى وسایل کوچک با کاربرد خانگى تا مناسب سازی محیط و معابر شهرى را شامل می شود. وسایلى مانند تلفن و کامپیوتر باید به گونه ای طراحى شوند که یک فرد نابینا و معلول بتواند از آن استفاده کند. برجسته بودن بعضى از قسمت های یک تلفن، با هدف مناسب سازی تبدیل به یک اصل شود، هرچند که مهم ترین مشکل معلولان، وضعیت محیط، معابر و مکان های عمومى است. در همین زمینه از طراحان خواسته می شود، در تعیین عرض پیاده روها، امکان عبور آسان ویلچر را فراهم کنند یا ایستگاه های مترو به آسانسور تجهیز شود و علائم خاصى براى راحتى استفاده افراد نابینا فراهم گردد.