گاز؛ ثروتی که هدر می رود

با توجه به کاهش هرروزه قیمت نفت در بازارهای جهانی و همچنین عزم دولت ها بر تمرکززدایی از نقش آن در اقتصاد داخلی خود و معطوف کردن سرمایه گذاری ها در بخش گاز طراحی و فعال سازی زیرساختی بخش های برخوردار از این انرژی در کشور از اهمیت فراوان و روزافزونی برخوردار است. بر طبق آخرین برآوردها ایران با در اختیار داشتن 33.6 تا 33.7 تریلیون مترمکعب یکی از بزرگ ترین دارندگان ذخایر گاز جهان است. نگاهی به ترکیب انرژی جهان نشان می دهد که حدود 80 درصد انرژی موردنیاز جهان از طریق سوخت های فسیلی تأمین می شود که بین نفت، گاز و زغال سنگ تقسیم شده است و در این ترکیب سهم انرژی گاز در حال افزایش است. دولت یازدهم در راستای بهره وری بیشتر و برنامه ریزی در جهت توسعه این منابع در سال جاری میزبان اجلاس سران کشورهای تولیدکننده گاز یا GECF بود. با راه اندازی منطقه ویژه نفت و گاز در اهواز 70 درصد دکل های حفاری موردنیاز ساخته می شود که راه اندازی این بخش بالغ بر 30 میلیون دلار هزینه خواهد داشت. گفتنی است استان خوزستان هم اکنون به 120 دکل حفاری نیازمند است که 70 دکل در آن وجود دارد. بی تردید حرکت به سمت احداث پالایشگاه های گازی و تبدیل گاز به محصولات با ارزش افزوده بالا گامی مهم در راستای رسیدن به کشوری توسعه یافته و پیشرفته است. بدیهی است کارهایی از اقتصاد متکی به نفت و گاز در گروی پرهیز از خام فروشی است. میزان هدررفت گاز در سال حجم گازی که در بخش خانگی سوزانده می شود برابر 50 میلیارد مترمکعب در سال است. این مقدار برابر با ثلث صادرات گاز کشورهای غرب آسیا به جز ایران در سال 2013 است. متوسط قیمت گاز خانگی برابر 18 تومان به ازای هر مترمکعب است. درحالی که قیمت گاز صادراتی ایران تقریباً 50 سنت است یعنی تقریباً 1800 تومان به ازای هر مترمکعب. این یعنی گازی را که می توانیم با 100 برابر قیمت صادر کنیم صرف مصارف خانگی می کنیم که حجم وسیعی از آن هم به هدر می رود. اگر در بخش خانگی صرفه جویی 15 درصدی محقق شود می تواند سرمایه ای به اندازه کل صادرات گاز امارات متحده عربی برای ایران به ارمغان آورد. این مهم می تواند با صرف هزینه اولیه و اصلاحات فنی رخ دهد. اگر خانواده های ایرانی بدانند که با اندکی صرفه جویی در مصرف فقط گاز می توانند چه کمک عظیمی به اقتصاد و صنعت کشور کنند، لاجرم به فکر می افتند تا با اصلاح الگوی مصرف و بهینه سازی وسایل گرمایشی به کمک کشور بیایند. جایگاه گاز ایران در جهان ایران با در اختیار داشتن حدود 15 درصد از کل ذخایر اثبات شده گاز طبیعی جهان، پس از روسیه در جایگاه دوم کشورهای بزرگ دارنده گاز قرار دارد. با توجه به جایگاه ایران در برخورداری از منابع گازی و قرار داشتن در همسایگی 2 حوزه مهم مصرف کننده گاز یعنی هند و چین در شرق و اروپا در غرب، ضرورت توجه جدی به این کالای فوق استراتژیک را دوچندان می کند. هرچند که ایران از نظر حجم ذخایر گازی در جایگاه دوم جهان قرار دارد ولی از نظر تولید، جایگاه چهارم را در اختیار دارد و البته از نظر مصرف گاز طبیعی نیز جایگاه هفتم جهان را به خود اختصاص داده که نیازمند بررسی های دقیق برای جلوگیری از حجم انبوه مصرف گاز برای مصارف غیرتجاری است. تولید گاز کشور در سال 1387 به 151 میلیارد مترمکعب رسیده است که پس از روسیه، آمریکا و کانادا در رتبه چهارم قرار دارد. ظرفیت پالایشی کشور نیز در سال های اخیر رشد مطلوبی داشته و از 189 میلیون مترمکعب در روز از سال 1378 به 240 میلیون مترمکعب در سال 1384 رسیده است. وضعیت رقبای اصلی ایران در حوزه گاز هر چند که زمزمه ها و زمینه های همکاری بسیاری بین کشورهای دارای منابع گازی یعنی روسیه، ایران، قطر و سایر کشورهای دارنده منابع گازی وجود دارد ولی نباید از قدرت این کشورها در به دست گرفتن سیاست های کلی بازار گاز غافل شد به ویژه اینکه روسیه و قطر با سیاست های دقیق، در پی کنترل نبض بازار گاز جهان هستند که لزوم توجه دقیق و عمیق سیاست گذاران حوزه های نفت و گاز کشور را می طلبد. کشورهایی چون روسیه و قطر، به عنوان دارندگان ذخایر عمده گاز طبیعی جهان، پایه اقتصاد خویش را به سمت گاز طبیعی تغییر جهت داده و با صادرات آن توانسته اند نقش عمده ای در بازار جهان ایفا کنند.