گسترش استفاده از کامپوزیت در معماری

با توجه به رشد روزافزون شهرها در سال های اخیر، گسترش بناهای مذهبی در کشور و نیز ضرورت استفاده از مصالح نوین، محصولات کامپوزیت یکی از نیازهای ویژه حوزه ساختمانی است. رشد فزاینده تکنولوژی در سال های اخیر موجب شده که برای پاسخگویی به نیازهای مدرن شدن تلاشی مضاعف داشته باشیم. با ورود کامپوزیت ها به دنیای ساخت وساز می توان گفت پاسخی مناسب برای این نیاز پیداشده است. بیشترین کاربرد کامپوزیت در سازه های مهندسی است. چراکه با توجه به داشتن استحکام بالا، سبک بودن، مقاومت سایشی و UV توجه ویژه ای به آن می شود. موضوعی که در این گزارش موردبررسی قرار می گیرد؛ ورود علم نوین کامپوزیت به حوزه ساخت گنبدهاست. نیم کره های توخالی از جنس کامپوزیت! گنبدها اغلب در ساختمان ها و فضاهای بزرگ داخلی معابد و مساجد ساخته می شوند. در سال های گذشته مصالح استفاده در ساخت گنبد گل آجر و سازه های خشتی بود که می توان گفت کاری بسیار زمان بر و درعین حال سخت محسوب می شد؛ اما هم اکنون با گذشت زمان و پیشرفت های جدید، فناوری های نوین به ما این امکان را می دهد تا با روشی به نام کامپوزیت به ساخت گنبدها روی آوریم که ضمن داشتن ایمنی بالا و صرفه جویی در زمان، هزینه و انرژی، به نیاز سازه ای خود برسیم. این مهم ما را بر آن داشت تا گفتگوی ویژه ای با مهندس مسعود تأملی، دبیر انجمن کامپوزیت ایران داشته باشیم که در ادامه می خوانید. پیام ساختمان: توضیحاتی در خصوص توانمندی های صنعت کامپوزیت پلیمری و موقعیت کشور ما در حوزه این صنعت بفرمایید؟ صنعت کامپوزیت پلیمری در گروه صنایع دانش بنیان و هایتک قرار دارد. میزان مصرف سرانه این مواد در کشور آمریکا 11 کیلوگرم، ژاپن 8 کیلو، ترکیه 3 کیلو و در ایران 200/1 کیلوگرم است. این آمار نشان می دهد که ظرفیت عظیمی برای توسعه این صنعت وجود دارد. عایق بودن، مقاوم بودن در مقابل عوامل خوردگی، وزن سبک به نسبت استحکام زیاد، حضور در صنایع مختلف ازجمله صنعت ساختمان، هوافضا، نفت، گاز پتروشیمی، آب و فاضلاب، حمل ونقل اهمیت و نقش آن را در توسعه صنعتی نشان می دهد. قابلیت تولید با فرم های پیچیده، تولید انواع لوله و اتصالات و مخازن معمولی و تحت فشار، پروفیل ها و میلگردهای کامپوزیتی به روش تولید پالتروژن، انواع در های ورودی و داخل آپارتمان، نمای داخلی و خارجی ساختمان، شناورها، قطعات بدنه خودرو و ... بیانگر انعطاف پذیری و توانمندی این صنعت است. پیام ساختمان: بیشترین کاربرد کامپوزیت های پلیمری در چه زمینه هایی است؟ در سایر کشورها بیشترین حوزه مصرف کامپوزیت ها در صنعت ساختمان است. این موضوع می تواند موردتوجه سازندگان مسکن در ایران قرار گیرد و لازم است در این خصوص مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن اهتمام بیشتری به تدوین استانداردهای موردنیاز داشته باشد. انجمن کامپوزیت ایران نیز آمادگی دارد همکاری های لازمه را در این خصوص انجام دهد. پیام ساختمان: تاریخچه ای در خصوص گنبدهای کامپوزیت توضیح دهید؟ استفاده از کامپوزیت ها برای ساخت گنبد از سال 1990 توسط یک شرکت آلمانی آغاز شده است. در این سال اولین گنبد کامپوزیتی بر روی مسجدالنبی نصب گردید. در سال 1997 این شرکت با مشارکت یک شرکت مالزیایی کار ساخت گنبدهای کامپوزیتی را ادامه دادند و در سال 1998 گنبد ساختمان نخست وزیری مالزی را به قطر 26 متر تولید و نصب کردند. در حال حاضر گنبدهایی تا قطر 38 متر ساخته شده است و با توجه به امکانات فراهم شده توانایی ساخت گنبدهایی به قطر 80 متر نیز وجود دارد. دلایل زیادی برای استفاده از گنبدهای کامپوزیتی وجود دارد که از مهم ترین دلایل آن می توان به سبک بودن و سرعت در ساخت این گنبدها اشاره نمود؛ و می توان این گنبدها را در چند اندازه مشخص از نظر قطر و ارتفاع تولید کرد و به صورت پیش ساخته بسته به ابعاد موردنیاز در مساجد نصب نمود که این روش سرعت ساخت مساجد را به صورت چشمگیری افزایش خواهد داد. پیام ساختمان: هدف از ساخت گنبدهای کامپوزیتی چیست؟ هدف از ساخت گنبد، ساخت یک پوشش برای دهنه های بزرگ بدون ستون بوده است. این گنبدها به صورت پوسته بیرونی و جدار داخلی و جدا از هم به صورت دوجداره ساخته می شوند؛ بنابراین استفاده از یک محصول جدید برای ساخت گنبد منعی ندارد. کاهش وزن، سرعت در ساخت، سهولت در حمل ونقل برای تولید و ارسال به محل نصب، به کارگیری تکنولوژی نوین با هدف ایجاد تنوع و نوگرایی در طراحی از اهداف ساخت گنبد کامپوزیتی بوده است. کامپوزیت ها می توانند در ساخت گنبد خارجی و درونی مورداستفاده قرار گیرند. پیام ساختمان: گنبدهای FR را در چه مکان هایی می توان استفاده کرد؟ محدودیتی در این زمینه وجود ندارد مگر اینکه حفظ معماری قدیم و میراث فرهنگی و تاریخی مانع از به کارگیری این نوع گنبد شود. پیام ساختمان: گنبدهای کامپوزیت اغلب در چه کشورهایی و نیز در کدام مکان ها به اجرا درآمده است؟ بیشترین مورد در مالزی بوده اما در عربستان در بنای مسجدالنبی، عراق، دبی، ابوظبی، ترکمنستان و در ایران از این گنبدها استفاده شده است. پیام ساختمان: سابقه فعالیت ساخت این گنبدها در ایران چگونه بوده است؟ بر طبق شواهد موجود سابقه فعالیت ساخت گنبد کامپوزیتی در ایران مربوط به ده های اخیر است. ساخت گنبد برای چند مسجد در تهران، مسجد جامع محلات و ... ازجمله فعالیت ها در این زمینه است. پیام ساختمان: این گونه گنبدها در چه شرایط آب و هوایی استفاده می شوند؟ با توجه به مقاوم بودن در مقابل عوامل جوی، شرایط آب و هوایی محدودیتی برای استفاده از این گنبدها ایجاد نمی کند و می توان با انتخاب رزین مناسب با توجه به دمای محیط گنبدها را تولید کرد. البته عایق بودن این نوع گنبدها می تواند مزیتی برای مناطق گرمسیر و سردسیر باشد و از اتلاف انرژی جلوگیری کند. پیام ساختمان: تاکنون چه اقدامی در بومی سازی گنبدهای کامپوزیت صورت گرفته است؟ در حال حاضر این گنبدها در داخل کشور طراحی و تولید می شود و توانمندی خوبی در این زمینه وجود دارد و حتی توسط متخصصان کشور ما، این گنبدها برای نصب در عراق در حال تولید هستند. پیام ساختمان: چرا گنبدهای کامپوزیت را جایگزین گنبدهای تخریب شده می نمایند؟ مساجدی که دارای قدمت تاریخی نیستند و گنبد آنها به مرحله تخریب رسیده است به دلیل ضعیف بودن بنای آنها تحمل وزن سنگین گنبد ساخته شده با مصالح متعارف را ندارند و از طرفی هم لزومی برای استفاده از مصالح متعارف وجود ندارد؛ لذا در بازسازی از گنبدهای کامپوزیتی استفاده می کنند. گزارش از فاطمه السادات محمدی