خاص و چشم نواز، همچون ایل گلی

در ایران باستان آب و گیاه از جایگاه و ارزش بالایی برخوردار بوده است، تا جایی که پیشینیان عقیده داشتند که اگر کسی درخت بزرگ میوه پرشاخ و برگی را بیفکند یا شاخه های آن را بشکند، در همان سال یکی از خویشاوندان خود را از دست خواهد داد و در اسطوره های باستان آفرینش انسان از ابتدا به صورت گیاه بوده است. یکی از مصداق های عینی و زیبای این فضاهای سبز در معماری گذشته ما، باغ های ایرانی است. در دنیای امروز که هم آلودگی ها، هم دغدغه های زندگی مدرن آرامش را از ما گرفته است، حضور این باغ ها می تواند آرامش بخش روح و جسم ما باشد. اقدام برای شناساندن این میراث ناب وظیفه ماست، ازاین رو این نوید را می دهیم که از این شماره به بعد، هر هفته یکی از باغ های ایرانی را معرفی کنیم. ایل گلی، باغی با طراحی خاص و چشم نواز ایل گلی (در زبان ترکی به معنای دریاچه مردم) یا شاه گلی سابق در جنوب شرقی تبریز، یکی از اصلی ترین گردشگاه ها و تفرجگاه های این شهر است. می توان گفت باغ ایل گلی ترکیبی از دو گونه باغ آبی و باغ تخت است. باغ آبی به باغی می گویند که آبگیری بزرگ در قسمتی از عرصه آن به شکل مصنوعی یا با استفاده از عوارض طبیعی ساخته و عمارت کوشک روی سکویی در میان آبگیر با مصالح مقاوم در برابر آب ساخته می شود، برای ایجاد دسترسی به کوشک نیز غالباً معبر یا پلی بین کوشک و عرصه واقع در کنار آبگیر قرار داده می شود. باغ تخت نیز نوعی باغ پلکانی است که شیب تند زمین عامل اساسی احداث آن است. معمولاً در محور اصلی این باغ ها(باغ پلکانی)، آبشارهایی زیبا قرار دارد و در امتداد این خط آبی در مرتفع ترین نقطه تپه، کوشک قرار می گیرد تا منظر و دیدی عالی داشته باشد. ازآنجایی که در این باغ، بستر کوشک، آب است و ارتباط تنگاتنگی با آن دارد، انعکاس تلألؤهای آن روی بدنه کوشک و انعکاس تصویر کوشک روی آب و بعضی اوقات تقویت زیبایی بصری این مجموعه با نورپردازی می تواند تجربه ای خاص و تصویری به یادماندنی در ذهن ایجاد کند، زیبایی متمایزی که در زمستان و هنگام یخ زدن آب استخر دوچندان می شود. هندسه چهارگوش این استخر و قرارگیری کوشک درست در مرکز آن و محوریت مسیر دسترسی به کوشک همه و همه درعین حال که بسیار شبیه هندسه باغ های دیگر است، اما به علت جابه جایی عناصر آن متمایز نیز هست. نکته جالب دیگر در مورد این باغ این است که به علت طراحی خاص آن برخلاف باغ های دیگر مخاطب یا بر روی مسیر پل مانند روی آب قرار دارد یا مسیر مربعی شکل اطراف استخر را دور می زند، با توجه به این مسأله، برای کوشک آن، پلانی هشت گوش طراحی شده است و ازاین رو از هر طرف استخر که به آن نگاه شود هیچ گاه بنا پشت به شما نمی کند یا مثل پلان های مربعی کنج تیز ساختمان به چشم نمی آید و همیشه نمایی فرعی از آن در مقابل دید قرار دارد. از زاویه دیگر، مسیر رسیدن به کوشک جهت گیری شمالی- جنوبی دارد، این خود باعث می شود که هیچ گاه اشعه نور خورشید باعث آزار چشم نشود، زیرا در هر ساعتی از روز چه در مسیر رفت، چه در مسیر برگشت از کوشک، خورشید یا در چپ و راست ما قرار دارد یا اینکه در هنگام ظهر که از سمت جنوبی می تابد، به علت ارتفاع زیاد، خیلی مشکل زا نیست. این باغ در تاریخ 27 بهمن 1387 در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.