آرامگاه عجیب

یکی دیگر از آثار مهم و فوق العاده چشمگیر از لحاظ معماری در جهان، عمارت تاج محل در شهر آگرا در 200 کیلومتری دهلی، پایتخت هند است. این عمارت که یکی از عجایب هفتگانه جهان به شمار می رود، به دستور شاه جهان، پنجمین امپراتور گورکانی هند به منظور یادبود همسر ایرانی تبارش ممتازمحل که در سال 1631 میلادی در سفری جنگی به هنگام وضع حمل فوت کرد، بنا شده است. شاه جهان و ممتازمحل، 18 سال با هم زندگی کرده بودند و زمانی که ممتازمحل چهاردهمین فرزند خود را به دنیا می آورد، از دنیا رفت. وی که در زمان مرگش 39 سال بیشتر نداشت، از شاه جهان خواست بنایی بر مزارش بسازد که همتا نداشته باشد. شاه هم که به ممتازمحل ایرانی تبار علاقه بی بدیلی داشت، پس از مرگ همسرش این کار را انجام داد. خود شاه جهان نیز بعدها در همان جا به خاک سپرده شد. معماری این ساختمان ترکیبی از معماری ایرانی، هندی و اسلامی است. گفته می شود در ساخت تاج محل، بیست هزار هنرمند و معمار از نقاط مختلف آسیا به خصوص ایران، شبه قاره هند، آسیای میانه و آناتولی شرکت داشته اند. ساخت تاج محل از سال 1632 تا 1647 میلادی به طول انجامیده است. احمد لاهوری و برادرش استاد حمید لاهوری، معماران ایرانی تاج محل در هندوستان بوده اند. همچنین در سایت رسمی تاج محل آمده است که فردی به نام امانت خان خوشنویس از شیراز به هند رفته و خوشنویسی های روی سنگ ها را در تاج محل انجام داده است. در باب معماری بی همتای ساختمان و باغ تاج محل گفته ها و شنیده ها فراوان است؛ اما آنچه واقعیت نشان می دهد این است که شاه جهان جایگاهی را در کنار رود یمونا در آگرا برای این بنای بزرگ برگزید. تاج محل آرامگاهی است با 58 متر بلندی و 56 متر پهنا که روی یک تخته عظیم 100 متر 100 متر مرمرین ساخته شده است. این بنای بزرگ، در یک باغ پهناور 18 هکتاری قرار دارد که در مرکز این باغ یک نهر آب طولانی هست که به شیوه باغ های ایرانی ساخته شده است. توضیحات در سایت رسمی تاج محل حاکی از آن است که سبک معماری ترکیبی به کار رفته در تاج محل، سبکی ویژه خود شاه جهان بوده و نمونه آن در هیچ مکان دیگری دیده نشده است. تقارن در دو سوی تاج محل، سبک ستونی در تمامی بنا، فرم های منحنی و دکوراسیون نمادین بر پایه گیاهان طبیعی عناصری هستند که در ترکیب همه آنها در کنار هم فقط در مجموعه تاج محل دیده می شود و بنابراین می توان سبک معماری آن را سبک شاه جهانی نام نهاد. در دو طرف بنای اصلی تاج محل دو ساختمان قرینه وجود دارد که یکی مسجد و دیگری مهمان سرا بوده است. این ساختمان ها از ماسه سنگ قرمز ساخته شده اند و نمای ویژه و زیبایی دارند. بنای تاج محل در ابتدا شبیه مسجد به نظر می رسد، این بنا دارای چهار مناره است که مناره ها نیز معماری ویژه ای دارند. خود بنا دو طبقه با گنبدی بسیار بلند به ارتفاع 58 متر است که همانطور که گفته شد، روی یک پایه مرمری قرار دارد. پوشیده بودن تمام بنای تاج محل از سنگ مرمر سفید و نهر آبی که درست روبه روی آن جریان دارد، سبب می شود که این فضا جذابیت و روحانیت خاصی داشته باشد. عموما افرادی که به دهلی سفر می کنند، دیدن آگرا و تاج محل را از دست نمی دهند. در ابتدا قرار بود شاه جهان آرامگاهی هم با نمای مرمر سیاه برای خودش در سمت دیگر رود یمنا روبه روی تاج محل بسازد و این دو بنا را با پلی به یکدیگر متصل کند؛ اما به دلایلی که مشخص نیست، بنای دوم هرگز ساخته نشد. تاج محل هم اکنون جزء میراث جهانی یونسکو است و جالب است که بناهای دیگری شبیه به آن در مناطق مختلف ساخته شده است. یونسکو تاج محل را جواهر هنر اسلامی در هند نامیده و آورده است: تاج محل ناب ترین اثر هنری و معماری با نهایت هماهنگی و هارمونی است که چشم هر بیننده ای را نوازش می دهد.