بی تجربگی در رویارویی با زلزله

(قسمت دوم) در قسمت اول مصاحبه با دکتر علیرضا فلاحی که در شماره 236 به چاپ رسید، از قول ایشان خواندیم: خدمات رسانی پس از سوانح طبیعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و اولین اقدام در این مورد، امداد اضطراری شامل جستجو، نجات و تأمین نیازهای بنیادین آسیب دیدگان است که در ایران بر عهده جمعیت هلال احمر گذاشته شده است. فلاحی در آن مصاحبه سه مرحله را برای سرپناه پس از زلزله برشمرد که شامل اسکان اضطراری، اسکان موقت و اسکان دائم بود و توضیحاتی در این مورد ارائه دادند. اینک قسمت دوم مصاحبه را با هم می خوانیم با این توضیح که در نوبت قبل نام کوچک ایشان به اشتباه حمیدرضا اعلام شده بود که بدین وسیله اصلاح می شود. پیام ساختمان: چند نوع مسکن موقت در جهان وجود دارد و تکنولوژی کدام یک هم اکنون به ایران وارد شده است؟ نمونه های فراوانی از مسکن موقت توسط معماران و مهندسان طراحی و عرضه شده است. من اسکان موقت را به سه دسته: طراحی محوری، مصالح محوری و مردم محوری تقسیم کرده ام. این تقسیم بندی حاصل بررسی نمونه های فراوان ارائه شده در جهان است. برخی از مساکن موقت طراحی و شکل معماری را اصل قرار می دهند. برخی دیگر مصالح بومی یا بازیافت و قابل برگشت بودن به طبیعت و بخشی دیگر رضایتمندی ساکنین را محور اصلی تأمین سرپناه سانحه دیدگان قلمداد می کنند. گذشته از اینکه مسکن موقت در چه دسته ای قرار می گیرد، موضوع انتقال به منطقه زلزله زده به صورت کامل یا مونتاژ در محل، نیز فناوری های ویژه ای را در پی دارد. هم اکنون در ایران از روش های گوناگونی برای این امر بهره گرفته می شود که کانکس، کانتینر، قطعات پیچ و مهره ای مونتاژ در محل با پانل های پیش ساخته یا بلوک های سفالی و بتنی سبک از امثال آنهاست. پیام ساختمان: هم اکنون در ایران، وضعیت تأمین اسکان آسیب دیدگان چگونه است؟ از نظر قانونی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی مسئولیت تأمین اسکان موقت و دائم را عهده دار است و با توجه به بازسازی های گذشته، تجربه های خوبی دارد. باید اذعان داشت در مورد بازسازی های روستایی تقریباً مشکلی وجود ندارد چرا که تجربه های گوناگونی در این رابطه وجود دارد. آنچه باید مدنظر قرار گیرد، زلزله های شهری است که تقریباً ما تجربه ای دراین باره نداریم. اگرچه زلزله 1382 بم رخ داد ولی نمی توان آن را در کلان شهرهایی که در معرض زلزله قرار دارند، تسری داد؛ زیرا شهرهای بزرگ دارای ویژگی ها و پیچیدگی های بسیار متفاوتی نسبت به روستاها هستند. پیام ساختمان: در عرصه های تحقیقاتی و آموزش عالی چه فعالیت هایی در حوزه مدیریت اسکان پس از زلزله به انجام رسیده است؟ گروه پژوهشی- آموزشی بازسازی پس از سانحه که دانشجویان را در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری آموزش می دهد در دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی تنها مرجع علمی در ایران محسوب می شود. این گروه در سال 1384 تأسیس شد و هم اکنون بیش از یک صد پایان نامه ارشد و رساله دکتری در زمینه های گوناگون اسکان موقت و دائم و مدیریت بحران معماری و شهرسازی در مقیاس مختلف در کارنامه اش دارد و بنده به عنوان مدیرگروه در ده سال گذشته تمام سعی و کوششم را در پیوند جنبه های گوناگون اسکان پس از سانحه از نظر مدیریت، روانشناسی، جامعه شناسی، مهندسی، معماری، شهرسازی، منظر و دیگر گرایش های مرتبط مبذول داشته ام. پیام ساختمان: به طورکلی راه های رویارویی و مبارزه با زلزله به غیراز طراحی مسکن های موقت، چیست؟ در حوزه بهداشت عبارت معروفی وجود دارد پیشگیری بهتر از درمان است ؛ این عبارت نیز در حوزه سوانح طبیعی نیز مد نظر قرار دارد. ارتقای آمادگی و آگاهی آحاد جامعه از مخاطرات زلزله و تلاش در راستای پیشگیری و جلوگیری و کاهش مخاطرات احتمالی بخش دیگری از مواردی است که سازمان های مرتبط دنبال می کنند. با نظارت دقیق بر مقاوم سازی ساخت وساز بر اساس آئین نامه 2800، دقت در اجرا، کاهش تمرکزهای جمعیتی و ساختمانی، اصلاحات کاربری زمین، جلوگیری از ساخت در مناطق لرزه خیز، اعمال قانون و برخورد با متخلفان و آموزش همگانی مردم درباره آگاهی از عکس العمل در شرایط زلزله می توان امیدوار بود که از شدت تلفات و خسارات احتمالی کاسته شود. البته این امر نیز نیازمند عزم ملی، ایمان و اعتقاد قلبی همۀ دست اندرکاران، قانون گذاران، مجریان و آحاد مردم است.